Ondine - Leesbevordering in de klas

Ondine Ridder Hans trekt door het Zwarte Woud. Hij krijgt een bed en eten bij een oud visserskoppel. Hij maakt kennis met hun betoverende, maar vreemde dochter Ondine. Hij wordt verliefd op haar en trouwt met haar. Zij blijkt een waternimf te zijn, zonder ziel en zonder geweten. Een gevaarlijke liefde, want door met haar te trouwen, deelt Hans zijn menselijke ziel nu met Ondine…

Hans neemt Ondine mee naar zijn kasteel, waar de jaloerse Ursula een wig tussen hen probeert te drijven door Hans in te fluisteren hoe onnatuurlijk het is als een mens en een waterwezen samen zijn. Als Hans in een kwade bui Ondine afwijst, roept hij daarmee het noodlot over zich af…

Recensie

Ieder kind kent wel de sprookjes van Assepoester en Sneeuwwitje, maar behalve de sprookjes van Grimm en Andersen zijn er nog veel meer volksverhalen. Een van die verhalen wordt in deze mysterieuze en duistere mythe verteld: het verhaal over Ondine, de waternimf, en haar ridder. Ondine is namelijk niet alleen de titel van deze prachtige, grote prentenvertelling, maar ook de naam van een mythologisch wezen: een waternimf. Een waternimf kan alleen een ziel verkrijgen door met een mens te trouwen en daarvoor moet zij dus een geboren verleidster zijn… betoverend mooi.

Wil je de betovering van de waternimf voelen, dan hoef je alleen maar dit boek open te slaan. Illustrator Benjamin Lacombe heeft Ondine in dit boek zó prachtig afgebeeld dat je bijna zelf verliefd op haar zou worden. Al direct op de eerste bladzijde, nog voordat het verhaal begint, ervaar je de duistere en geheimzinnige sfeer die om Ondine heen hangt. Dit wordt nog eens versterkt door het mooie doorzichtige blad, dat op die manier langzaam een donker, guur en gevaarlijk bos onthult.

Uit dat donkere bos verschijnt Heer Hans van Ringstetten en dan ontvouwt zich het verhaal over de bijzondere Ondine. Het kost wel even wat moeite om het verhaal goed te doorgronden. Het taalgebruik in dit boek is niet gemakkelijk en erg formeel. Wellicht is dit de Vlaamse invloed in de vertaling, maar feit is dat het verhaal een beetje houterig leest. Soms lijkt de tekst iets te letterlijk vertaald vanuit het Frans. Het ouderwetse en bloemrijke taalgebruik past wel bij de tijdgeest van het verhaal, maar komt de leesbaarheid niet ten goede.

Echter niet alleen het taalgebruik maakt dit verhaal wat lastig te begrijpen: ook de relatie tussen de verschillende personages is behoorlijk ingewikkeld. Zo is ridder Hans het woud ingereden, op uitdaging van Ursula. Ursula is de geadopteerde dochter van een hertog en neemt Ondine op in haar huis.

Ondine, die nooit eerder een vriendin had gehad, hechtte zich vlug aan het aardige meisje. Ursula van haar kant liet zich meeslepen door haar eigen spel en toonde steeds meer tederheid.

Er ontstaat een bijzondere en gevaarlijke driehoeksverhouding tussen Hans, Ondine en Ursula, die meesterlijk wordt weergegeven door de illustraties. Vanzelfsprekend kan zo’n relatie niet goed blijven gaan… uiteindelijk begint jaloezie een steeds grotere rol te spelen en dan verandert het sprookje van Ondine en Hans in een angstaanjagende nachtmerrie. In dit verhaal leefden ze in ieder geval niet nog lang en gelukkig…

Daarmee laat dit boek heel mooi de duistere kant van mythes en volksverhalen zien. Net zoals sprookjes bevat dit verhaal wijze lessen over de liefde, jaloezie, vertrouwen, goed en kwaad. Het is geen verhaaltje om zomaar even tot je te nemen, maar om eens goed over na te denken en te laten bezinken. En om het vervolgens nóg een keer te lezen. Je zult zien, dat het verhaal en de illustraties dan nog meer tot leven komen en dat maakt dit boek steeds mooier. Werkelijk… betoverend.

Lestips

In de bibliotheken kun je dit boek vinden bij de (informatieve) jeugdboeken – want een volksvertelling – en wordt het boek aangeraden vanaf 10 jaar. De uitgeverij geeft zelf aan dat het boek voor 14 jaar en ouder is. Dat laatste is goed te begrijpen: dit is een boek dat kinderen op de basisschool maar moeilijk zelfstandig zullen kunnen lezen. Zij zullen niet alleen moeite hebben met het moeilijke taalgebruik, maar waarschijnlijk ook het verhaal niet goed genoeg kunnen doorgronden. Hulp van een leerkracht biedt dan natuurlijk uitkomst!

Want dat dit een bijzonder boek is om in de bovenbouw van de basisschool te gebruiken, is zeker. Hoewel het verhaal duister is en daardoor best eng, blijft het wel een mythe (en dus sprookjesachtig). Dat maakt het verhaal al een stuk minder griezelig. Met de juiste begeleiding, kunnen kinderen de thematiek van dit verhaal prima begrijpen en is dit een prachtige verrijking op het gebied van de leesontwikkeling. Kinderen leren door dit boek namelijk heel veel over verhalen en boeken:

Dit boek laat zien hoe bijzonder en kunstig illustraties kunnen zijn. Kun je verliefd worden op een boek? Zeker weten. De illustraties van Benjamin Lacombe zijn betoverend mooi en zullen grote indruk maken op veel kinderen.
©2013, Clavis Uitgeverij, Hasselt-Amsterdam-New York, illustratie van Benjamin Lacombe uit Ondine
Tegelijkertijd laat dit boek ook zien hoe belangrijk illustraties kunnen zijn. In dit boek vertellen de illustraties het verhaal zelfs nog krachtiger dan de tekst. Je zou dit boek prima met de klas kunnen bekijken, zonder de tekst te lezen. Kijk eens of je al samen kunt achterhalen waar het verhaal over gaat. De sfeer zal ongetwijfeld goed overkomen, maar misschien dat kinderen ook al wel aan kunnen voelen wat er gebeurt. Als het verhaal al duidelijk wordt aan de hand van de illustraties, zal het bovendien gemakkelijker zijn om de tekst te begrijpen.

Dat prentenboeken en sprookjesachtige verhalen niet alleen voor kleine kinderen bestemd zijn, wordt ook overduidelijk door dit boek. Dat werkt blikverruimend: boeken en verhalen kunnen anders zijn dan je denkt. Dat helpt om kinderen minder bevooroordeeld naar boeken en verhalen te laten kijken. Laat je maar eens verrassen door wat je tegenkomt…

Ondine is een mythologische figuur, waardoor dit verhaal automatisch een mythe wordt. Dat dit boek in de bibliotheek bij de informatieve boeken staat, komt doordat dit verhaal van oorsprong een volksverhaal is. Praat eens met kinderen over de verschillen tussen mythes, sprookjes, sagen en legenden. En vraag: waarom staan volksverhalen in de bibliotheek bij de informatieve boeken? Waarom niet bij de fantasieverhalen? Wat is het verschil?

In een project over mythen, sagen, legenden en volksverhalen is dit prachtige prentenboek dus zeker een aanrader!

Uitgeverij Clavis, 2013