Middag van het Kinderboek 2025: Waar doen we het voor?

Zaterdag 8 februari 2025 was het weer bijzonder gezellig in de OBA tijdens de 15e Middag van het Kinderboek! Het was een dag vol workshops en lezingen met het thema WAAR DOEN WE HET VOOR?, er was fijne muziek van Happy Camper en er werd live een schilderij gemaakt door Paco Vink. Aby Hartog presenteerde de Middag voor de 8e keer met verve. Presentator Marco Kunst had het stokje overgedragen aan Maria Postema, die met scherpe opmerkingen en grappige knipogen heerlijke energie in het programma bracht.

Alle mensen in het kinderboekenvak hebben het ongetwijfeld wel eens gefrustreerd geroepen: ‘Waar doe ik het voor?!‘ ‘Misschien werd er zelfs wel zachtjes bij geweend’ zei Maria Postema. ‘Bijvoorbeeld toen je je royalty-overzicht binnenkreeg, of het zoveelste bericht las over tieners die niet meer lezen, of alleen nog maar in het Engels…’ Dus waar doen we het voor? Waarom werken auteurs, illustratoren en vertalers zich uit de naad voor een hongerloontje? Waarom blijven uitgevers boeken uitgeven? Waarom blijven leesbevorderaars zich inzetten, terwijl er hoofdschuddend wordt verzucht dat de jeugd niet meer leest?

Tijdens deze dag vertelden Marco Kunst, Iven Cudogham, Jolijn Swager, Ted van Lieshout, Chinouk Thijssen en Roos Visser waar zíj het voor doen. Tussendoor konden mensen in het publiek dit aanvullen – een fantastisch, prikkelend programma.

Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Deze inspirerende dag was dus sowieso al een feest voor alle aanwezige kinderboekenmakers en -liefhebbers, maar de dag kreeg nog een extra feestelijk tintje, want Ted van Lieshout werd geridderd in de Orde van de Nederlandse Leeuw voor zijn bijzondere inzet voor de jeugdliteratuur! Locoburgemeester van Amsterdam Marjolein Moorman sprak een prachtige lofzang uit.

Ted van Lieshout brengt literatuur dichtbij voor iedereen. Hij laat zien hoeveel plezier je kunt hebben met taal en doorbreekt taboes. En gelukkig maar, want dat is nodig in deze tijd. Ted van Lieshout staat voor verbeelding en het vrije woord. Ted liet zien wat kinderboeken voor kinderen kunnen betekenen. Het Nederlandse kinderboek staat op de kaart!
Vandaag eren we jou…

 

 

 

 

 

 

 

Goh, Ted. Wat denk je? Ik deed het er niet per se voor, maar dit is toch wel leuk? (Maria Postema)

Ted van Lieshout stond vóór deze verrassing zelf met zijn lezing op het programma. Hij vertelde hoe hij in 2009 samen met Hans Hagen de eerste Middag van het Kinderboek organiseerde, als reactie op de Annie M.G. Schmidt-lezing Over het nieuwe uitgeven en mijn oude schrijversneus van Sjoerd Kuyper, waar deze zelf tijdens de 10e editie van de Middag van het Kinderboek ook al over vertelde (zie dit verslag). Sjoerd maakte zich kwaad over de financiële en bestuurlijke veranderingen in de uitgeefwereld.

De Middag van het Kinderboek is dus begonnen als een soort verzet tegen deze praktijken (en Ted zag persoonlijk de kans om ontdekt te worden als presentator van een televisieshow, maar dat terzijde 😉 ). Want ook al hebben de meeste kinderboekenmakers prachtige redenen waar ze het allemaal voor doen, uiteindelijk willen ze ook hun rekeningen kunnen betalen én erkenning. En dus wilden ze een modelcontract. Uiteindelijk is dat er gekomen. Daarnaast regelden Ted van Lieshout en Hans Hagen een nieuwe prijs voor kinderboeken voor 12 tot 15-jarigen: de Gouden Lijst. Maar helaas is die weer verdwenen (Daar moeten we nog wat mee, beaamde ook Marjolein Moorman).

We doen het voor het geld!

Ook al wordt er flink gevochten voor de rechten van auteurs, illustratoren en vertalers, je zult een kinderboekenmaker niet snel horen zeggen: ‘Ik doe het voor het geld’… (Alleen ondernemer en storyteller Iven Cudogham doet het voor het geld (Nee hoor, grapje. Nee, toch niet. Haha)).

Met 10% royalty’s over de nettoprijs per boek (die auteur en illustrator ook nog moeten delen) is het maken van kinderboeken absoluut geen vetpot. De Kunstenbond heeft een enquête gehouden onder Nederlandse kinderboekenillustratoren om helderheid te krijgen over de vergoedingen en verdiensten. Op de zeepkist werden de resultaten gepresenteerd, maar je kunt ze ook hier teruglezen. Kleine waarschuwing: je wordt er niet vrolijk van …

• 72% kan geen enkel jaar rondkomen van het vak van kinderboekenillustrator
• 92% verdient onder modaal
• 77% verdient onder het minimumloon
• 19% verdient zelfs minder dan € 2.000 bruto per jaar

Voor (freelance) redacteuren, persklaarmakers en correctoren is er onlangs ook een vakvereniging opgericht: Redactief. Waar doen ze dat voor? Voor zichzelf, omdat het nodig is. Redactief is bedoeld om kennis samen te brengen, om van elkaar te leren en om zichtbaarder te worden als vakgroep. Deze groep wordt misschien nog wel slechter betaald dan vertalers en schrijvers, maar is onmisbaar bij het maken van een goed boek. De website is nog niet in de lucht, maar komt eraan!

Zelfs uitgeverijen doen het niet voor het geld: ook zij verdienen slechts zo’n 10% per boek, legde Jolijn Swager tijdens haar lezing Balans in de boekenwaag – uitgever van Volt en Quakka – uit. De rest is voor gemaakte kosten en de boekhandels (en dat is óók nodig). In de uitgeverijwereld is er altijd tijd en geld tekort. Frustrerend!

We doen het voor een divers aanbod

Waar doet een uitgever het dan wel voor? Jolijn Swager liet zien dat zij heel bewust bezig is met de inhoud van de boeken van uitgeverij Volt. Ze wil zorgen voor een goede balans, zodat er voor ieder kind iets te kiezen valt.

Blije kinderen, daar doen we het voor!

Maar Jolijn maakte duidelijk dat dat toch iets anders is dan alleen maar uitgeven wat de markt wil. Als ze bij Volt namelijk zouden luisteren naar iedereen, zouden ze Fiep Westendorp niet eens meer kunnen uitgeven, want ja… circusdieren, dat kan écht niet meer. En Jip en Janneke geven nota bene mélk aan een egeltje…

Als maker moet je dus goed nadenken over eigen keuzes. Jolijn is altijd op zoek naar een boekenstapel die ‘in balans’ is: komt er een boek over de islam (Planeet Omar), dan ook een boek over het christendom (Bent u daar, God? Ik ben het, Margaret). Komt er een boek over een gangbare, stoere sport (Het grote wielrenboek), dan ook over … stokpaardrijden (Een eigen stal, verschijnt 28 feb). Verder is het duidelijk dat Volt boeken probeert uit te brengen over kinderen met diverse culturele achtergronden.

Die culturele achtergrond is toch ook de drijfveer van de Surinaamse Iven Cudogham (Los van het geld, haha). Deze vrolijke storyteller is niet alleen bekend vanwege zijn enorme gezin (uit het tv-programma Een huis vol), maar ook door zijn verhalen over de spin Anansi. Hij kwam erachter dat veel kinderen in de Bijlmer met een Afrikaanse achtergrond de verhalen van Anansi helemaal niet kennen. Dat motiveert hem om deze mooie West-Afrikaanse vertelcultuur over te brengen; om kinderen verhalen te laten delen. Ook vindt hij het mooi dat kinderen hem als een voorbeeld zien.

‘Ik wil schrijver worden, want wij lijken op elkaar.’

Dat herkenning van jezelf in boeken veel waard is, ontdekte ook Maarten Lammers, programmamanager van de OBA. Tijdens de opening van een schoolbibliotheek liet een Syrisch meisje het prachtige prentenboek Nours geheime bibliotheek aan hem zien. De stralende lach waarmee ze in de camera keek, zei genoeg. ‘Daar doe je het voor’.

We doen het voor het vertellen van verhalen

De verhalen waar kinderen zich in kunnen herkennen zijn mooi en waardevol, maar dat geldt ook voor de verhalen waarmee kinderen verder leren kijken, die betekenis geven aan het leven. Dáár doet Marco Kunst het voor: veel vuur meegeven! Veel kinderen hebben de angst om een loser te worden. Er is zoveel onzekerheid bij de huidige jeugd. Ze moeten beroemd zijn, ze moeten rijk zijn, ze moeten móói zijn…

Wat een leegte.

Daarom schrijft Marco Kunst filosofische verhalen waarmee kinderen leren nadenken. Hij liet een aantal illustraties zien die Djenné Fila bij zijn toekomstige boek De bron – een verhaal over het ontstaan van het leven – heeft gemaakt (Spannend! Een voorproefje!).

Wauw. Alleen daar doe je het toch al voor?! Dat een illustrator zulke prachtige kunstwerken bij jouw woorden maakt!

Zijn verhalen schrijft hij echter ook om kinderen woorden te geven. Woorden zijn nodig voor nuance. Zonder woorden is er meer kans op uitsluiting. Woorden geven je de vrijheid te zeggen wat je wilt.

Wat een rijkdom.

Het verhaal van Marco Kunst sloot mooi aan bij dat van Rian Visser, die later op de Middag op de zeepkist stapte en op prachtige wijze haar gedicht ‘Waarvoor ik het doe’ voordroeg:

Verhalen vertellen dus. Dat is belangrijk. Ook als je net zo bent als schrijver Marcel van Driel:

Die verhalen moeten gewoon mijn hoofd uit, anders word ik krankzinnig.

We doen het voor de verbeelding

Rian Visser staat ook met een fragment uit haar gedicht Beeldtaal op de fantastische poster van de IBBY International Children’s Book Day (ICBN). Liselotte Dessauvagie vertelde erover op de zeepkist: op 2 april is het Wereld Kinderboekendag en dit jaar is IBBY-Nederland de sponsor van deze ICBD. Het thema van de dag is: De vrijheid van verbeelding en het motto komt van de laatste zin van het gedicht dat je kunt vinden in de bundel Alle wensen van de wereld.

“Maak beelden bij mijn gedicht, maar voel je vrij:
deze woorden zijn van jou, ook al kwamen ze uit mij.”

Net als de bundel is de poster geïllustreerd door Janneke Ipenburg. Mooi! Je kunt de poster, het gedicht (in zes talen) én lessuggesties vinden op de website van IBBY.

Sommige mensen kunnen nu eenmaal beter in beelden overbrengen wat ze willen vertellen, dan in woorden. Zo ook Paco Vink, die tijdens alle lezingen op het podium live een geweldig schilderij maakte, dat in een van de vestigingen van de OBA zal komen te hangen. Het was fantastisch om zijn verhaal te zien ontstaan: zijn schilderij laat prachtig zien hoe een boek een hele wereld tot leven kan brengen.

 

We doen het voor die stoere jongen achter in de klas

Hoe mooi is het om verhalen te mogen vertellen aan anderen… Des te mooier is het als je anderen enthousiast kan maken voor het schrijven van verhalen of het lezen ervan. Chinouk Thijssen kan dit als geen ander. Onvermoeibaar reist zij het hele land door (met haar vader als chauffeur, dat helpt) om schoolklassen in het VO te bezoeken en haar verhaal te vertellen. Ze vertelt daar hoe zij van een echte lezer op de basisschool, een leeshater op het VO werd. En hoe zij dankzij Het verrotte leven van Floortje Bloem (waar ik zelf ooit ook nog een kritisch boekverslag over heb geschreven!) weer een leesliefhebber werd. Haar grote liefde is echter het griezelgenre.

Dit genre kan een kind net nodig hebben.

Griezelverhalen kun je zien als een stukje ontsnapping uit de dagelijkse sleur; en dat hebben veel kinderen en tieners nodig. Met zo’n supereng griezelverhaal krijgt ze ook ‘zo’n stoere jongen achter in de klas, met een winterjas aan, die er elke dag wel drie keer uitgestuurd werd’ aan het lezen. Deze jongen werd enthousiast en schreef zelf een geweldig verhaal. Hij vond het super om te doen.

‘Ik kan dit.’

Hoe mooi is het als je anderen enthousiast kunt maken, mag vertellen over je eigen ervaringen. Alles kan goed komen als je een passie hebt en weet waar je het voor doet! En Chinouk doet het om de liefde voor verhalen over te brengen. En hóe!

We doen het voor de borrel!

Het delen van die liefde voor verhalen is ook voor leesbevorderaar Roos Visser het fijnste wat er is. Daarom doet zij het voor de borrel! De borrel waar je al die leuke mensen tegenkomt die óók graag over kinderboeken praten. Waar ze zich thuisvoelt, waar iedereen haar snapt en waar iedereen moet schaterlachen om haar grappen. (Ik zeg: Roos for kinderboekencabaretier!)

‘Want als je het op gewone borrels hebt over Lampje van Annet Schaap, hoor je alleen maar krekels…’

En Roos zou geen leesbevorderaar zijn als ze ook niet een geniaal idee heeft: in plaats van theezakjes met prikkelende vragen, gaat zij voor bierviltjes met prikkelende vragen. BOEKVILTJES.

Laten we meer over kinderboeken praten. Niet alleen met elkaar. Niet alleen op Wereldkinderboekendag. Maar altijd.

Proost op minder oppervlakkige borrels! Proost op het meer lezen van kinderboeken!

Daar doen we het voor!