Succesvol lezen in het onderwijs

Succesvol lezen in het onderwijs

Gisteren was het wetenschappelijk congres 2016 van Stichting Lezen. De dag stond in het teken van ‘succesvol lezen in het onderwijs’ en bestond uit lezingen en workshops waarin wetenschappelijk onderzoek over leesonderwijs centraal stond. Hieronder vind je een overzicht van een aantal belangrijke aandachtspunten uit het plenaire gedeelte.

Leesmotivatie stimuleren

Dr. Roel van Steensel is bijzonder hoogleraar Leesbevordering aan de VU. Hij presenteerde recent onderzoek naar leesmotivatie en leesweerstand. De belangrijkste conclusie voor leerkrachten:

Investeren in leesmotivatie werkt!

Aandacht hieraan besteden is dus zeker belangrijk. Dat dit nog te weinig gebeurt, is te lezen in het onderzoeksverslag Effecten van leesmotivatie-interventies (Uitkomsten van een meta-analyse) (Van Steensel, Van der Sande, Bramer & Arends, 2016). Hierin staat o.a.:

Leesvaardigheid is fundamenteel voor succes op school en arbeidsmarkt. Internationale studies laten zien dat Nederlandse leerlingen meestal bovengemiddeld presteren op leesvaardigheid, maar qua leesmotivatie beduidend onder het internationale gemiddelde scoren. Deze motivatieproblemen werden recent onderstreept door de Onderwijsinspectie, die bovendien constateerde dat scholen doorgaans te weinig effectieve aandacht schenken aan leesplezier.

Ai. Werk aan de winkel dus! Een van de mogelijkheden is het aanreiken van veel leuke boeken en het integreren van leesboeken in de zaakvakken (het doel van deze website!), maar er zijn natuurlijk nog veel meer opties. Deze kun je vinden in bovengenoemd verslag.

LeesmotivatieMaar waar komt leesmotivatie eigenlijk vandaan? De motivatie komt voort uit twee vragen:

  1. Kan ik een goede lezer zijn?
  2. Wil ik een goede lezer zijn en waarom?

Zelfvertrouwen creëren

Uit deze kennis blijkt dat een kind voldoende zelfvertrouwen moet hebben om te willen lezen. Aandacht besteden aan de leesvaardigheid is dus belangrijk, maar je moet als leerkracht ook goed in de gaten houden of een kind niet te moeilijke boeken kiest (qua leesniveau). Als een kind teveel negatieve ervaringen opdoet, zal de leesmotivatie afnemen. Ook woordenschatonderwijs is erg belangrijk om succeservaringen op te doen bij het lezen.

In mijn artikel over boeken voor dyslectische kinderen schreef ik al over RALFI lezen. Mijn ervaring is dat dit een goede manier is om het zelfvertrouwen van zwakke lezers enorm op te krikken. Als je dan ook nog teksten uitkiest die passen bij de interesses van de kinderen, is dat een gigantische boost voor de leesmotivatie.

Doelen van lezen benoemen

Daarnaast is het een goed idee om als leerkracht met de klas te praten over de doelen van lezen. Waarom zou je eigenlijk (goed) willen lezen? Er zijn talloze mogelijkheden:

  • Het sluit aan bij je interesses (een boek over een interessant onderwerp, of ter ontspanning).
  • Het maakt je zelfstandig; je bent niet afhankelijk van uitleg.
  • Het is handig voor je vervolgopleiding(en) en je toekomst (werk).
  • Je vindt het leuk om jezelf te verbeteren en te ontwikkelen.
  • Je vindt het fijn om samen met anderen te kunnen praten over boeken of gelezen teksten.
  • Je wilt op een gelijkwaardige manier met anderen kunnen samenwerken.

Door deze doelen te verduidelijken, kan er een grotere motivatie bij kinderen ontstaan – ze gaan het nut van lezen (steeds meer) inzien.

Lezen van digitale teksten

Dr. Eliane Segers is bijzonder hoogleraar Lezen en Digitale Media en werkt aan de Radboud Universiteit en de Universiteit Twente. Zij presenteerde recent onderzoek over hoe kinderen omgaan met digitale teksten.

Presentatie hypermediaSegers liet zien dat kinderen digitale teksten net zo goed begrijpen als teksten op papier. Dit bleek in 2015 uit het promotieonderzoek van Sabine Fesel, waarvan Segers copromotor was. Didactief heeft hier toevallig net een artikel over geplaatst. Het gaat hierbij wel om (hiërarchisch gestructureerde) hyperteksten, niet om hypermedia (tekst met plaatjes en geluid). Hypermedia zijn veel complexer en eigenlijk niet te vergelijken met tekst op papier.

De belangrijkste aanbeveling voor leerkrachten uit dit onderzoek is:

Leer kinderen strategieën aan voor het lezen van digitale teksten.

Binnen de bestaande begrijpend-leesmethoden is hier nog (vrijwel) geen aandacht voor. Je moet bij digitaal lezen denken aan vragen als:

  • Hoe ziet de tekst eruit?
  • Wat verwacht ik achter de hyperlink?
  • Is de informatie belangrijk?
  • Heb ik alle belangrijke dingen gelezen?

Interessant om te weten is dat – volgens onderzoek – een plaatje met audio het beste binnenkomt (denk aan een les met een powerpoint), maar dat tekst (lezen) met een plaatje beter beklijft. Goed om te weten als je je lessen voorbereidt! Een grappig plaatje werkt trouwens averechts: dat leidt af van de inhoud. Hoe het zit met bewegend beeld (YouTube, SchoolTV) werd niet besproken.

Oh ja, en tenslotte… woordenschat is de sleutel voor leesbegrip. Ook bij digitale teksten! Maar dat weet elke leerkracht inmiddels wel, toch…?


Lees meer

Op het wetenschappelijk congres werden nog meer interessante zaken gepresenteerd!