Topboeken voor in de klas 2021

Wat is er in 2021 veel van onze flexibiliteit gevraagd. Scholen dicht, scholen open, scholen dicht… We kregen een haat-liefde-verhouding met onze webcams. Uitgeverijen stelden vele publicatiedata uit en in de zomervakantie werden we overspoeld met nieuwe boeken. De Kinderboekenweek kon gelukkig fysiek doorgaan en in diverse scholen, bibliotheken en pabo’s ging het leesoffensief echt goed van start.
Al met al toch een heel mooi boekenjaar!

Het lijkt ook wel of er steeds meer mooie kinderboeken verschijnen. Dit jaar zijn er 120 nieuwe recensies op Leesbevorderingindeklas.nl geplaatst, waarvan slechts de helft in 2021 is verschenen – er lag nog een flinke stapel boeken uit eerdere jaren te wachten! Tegelijkertijd zullen er in 2022 nog heel wat boeken uit 2021 besproken gaan worden, want de leesstapel is nauwelijks geslonken.

Boekentips uit de praktijk 2021

Hoeveel moois er nog te lezen is, bleek ook uit de reacties op mijn oproep aan de vele volgers op Facebook en Instagram om hun ontdekkingen uit 2021 te noemen. Er werden heel wat titels genoemd die nog niet op Leesbevorderingindeklas.nl staan. Hieronder zie je een kleine selectie, waar je (volgens de lezers) in de klas zeker iets aan hebt.
Via onderstaande linkjes naar bol.com kun je zelf via het inkijkexemplaar ook al een stukje lezen.

Mijn jaar in een tent
Tiny Fisscher (Volt)

Dit boek kun je zelfs al heel gemakkelijk in zijn geheel lezen via de online bibliotheek (gratis als je lid bent). In dit boek vertelt Zwaan over een bijzondere challenge: ze besluit een jaar in een tent in de tuin te gaan slapen. Ook in de winter dus… Daarmee wil ze geld ophalen voor vluchtelingenkinderen op Lesbos én haar eigen angsten overwinnen. Het is een heel fijn en vlot lezend verhaal, dat ook nog eens heel inspirerend is!

500 appjes die ik niet wil lezen
Maren Stoffels (Leopold)

Dit boek verscheen net na de Week tegen pesten, maar als ik het eerder gelezen had, had het zeker op mijn tiplijstje met boeken over pesten gestaan. Ondanks het compacte formaat (96 pagina’s) is dit een heel intens boek. De 500 appjes zijn niet alleen voor Esper vervelend om te lezen…

 

Op de rug van Bigi Kayman
Henna Goudzand Nahar en Hedy Tjin (ill.) (Querido)

Wil je jongere kinderen vertellen over de slavernij, dan kun je dit boek goed gebruiken. Het gaat over het werken op de suikerrietplantages. Het liedje over de grote kaaiman – Bigi Kayman (bari tyuwe tyuwe) – komt ook in het verhaal voor en er is voor dit boek zelfs een speciale versie van gemaakt.

 

Schaduw van Toet
Lida Dijkstra en Djenné Fila (ill.) (Luitingh-Sijthoff)

Hoewel dit boek wordt aangeraden voor de leeftijd 12+, geloof ik meteen dat dit verhaal over farao Toetanchamon en zijn zus mooi past bij projecten over het oude Egypte. Zelf heb ik dit boek nog niet gelezen, maar de prachtige illustraties en bijzondere vormgeving maken mij heel nieuwsgierig!

De prins en de naaister
Jen Wang, vertaling: Lia Belt (Van Goor)

Het verrassendste aan dit boek is dat het een graphic novel is! Het sprookjesachtige verhaal speelt zich af in het Parijs ‘aan de vooravond van de moderne tijd’ en gaat over liefde en het volgen van je hart. Dat de prins graag jurken draagt, maakt dit tevens een heel actueel verhaal over (gender)identiteit.

 

Meest gelezen recensies 2021

Het is ook altijd leuk om te zien welke recensies veel gelezen zijn. Grappig is dat er eigenlijk weinig is veranderd ten opzichte van 2020. Nog steeds staan Alfabet en De jongen, de mol, de vos en het paard in de top 3 van meest gelezen recensies. Alleen Gozert is daar – als Gouden-Griffelwinnaar – bijgekomen.

Ook Keizer Ei en Er was misschien eens waren dit jaar nog steeds heel populair. Daarom is het goed om te weten dat beide boeken in 2021 een opvolger hebben gekregen:

Au!
Karst-Janneke Rogaar (Kluitman)

Net als bij Keizer Ei heb je met dit boek eigenlijk een kant-en-klare spellingles in handen! Over Paul de Pauw, die na een blikseminslag (au) asgrauw aan de voeten belandt van een astronaut. Er staan geen woorden met de OU in dit boek en natuurlijk zijn alle AU-woorden dit keer BLAUW.

Er was misschien eens 2
Korneel De Bruyn & Yarne Daeren (Pelckmans)

In dit boek vind je 20 verhalen die misschien echt gebeurd zijn… of misschien ook niet! Laat je klas maar raden! Daarnaast heeft Korneel De Bruyn heel veel toepasselijke uitdrukkingen en bekende tongbrekers in de verhalen verwerkt. Ook al is het concept inmiddels bekend, deze verhalen blijven verrassen! Echt een geweldig boek voor in de klas.

Verder zijn de recensies van de boeken uit de leescampagnes Nederland Leest Junior en Geef een boek cadeau weer veel gelezen: vooral Dwars door de storm (het campagneboek van 2020) staat hoog in het lijstje van gelezen recensies.

Het meest verrassende boek in de top 20 meest gelezen recensies is Het meisje en de soldaat van Aline Sax en Ann de Bode. Dit indrukwekkende boek verscheen al in 2013, maar ik plaatste vorig jaar november pas een recensie. Het is een ongelooflijk mooi boek over heftige thema’s als racisme en de Eerste Wereldoorlog. Inmiddels is het boek uitverkocht, maar gelukkig is er ook goed nieuws: het is in herdruk!

 

Topboeken uit 2021 voor in de bovenbouwklas

Een zeer effectieve manier om aan leesbevordering te doen, is het gebruik van kinderboeken in je lessen. In 2021 heb ik hier regelmatig lezingen over gegeven en in het tijdschrift MeerTaal verscheen mijn artikel Lezen uit nieuwsgierigheid. Om je te helpen bij het integreren van kinderboeken in je onderwijs vind je hieronder een lijst met 15 topboeken waar je écht wat aan hebt in de klas. Het is dus geen lijstje van ‘beste boeken’ van 2021, want wat een goed boek is, is voor ieder kind verschillend. De lijst had ook nog veel langer kunnen zijn, maar hoe dan ook: met onderstaande boeken in de klas, zit je altijd goed!
Wil je meer weten over het boek? Klik dan via titel of cover door naar de recensie! 

Poëzie waar je wat aan hebt

Een wonderprachtig dier
Diverse dichters en Britta Teckentrup (Ploegsma)

Met deze prachtige bloemlezing, met voor elke dag van het jaar een gedicht over een dier, wordt het wel heel makkelijk om elke dag een gedicht voor te lezen in de klas. Bovendien kun je in een register ook zoeken naar een gedicht over een bepaald dier. Daarnaast volgen de prenten van Britta Teckentrup op mooie wijze de seizoenen. Een boek om elke dag weer van te genieten!

Non-fictie waar je wat aan hebt

Zomaar een straat door de eeuwen heen
Steve Noon, vertaling: J.H. Gever (Gottmer)

Eigenlijk bestaat dit boek al heel lang, maar in 2021 kwam er een herdruk met een aanvulling: de straat van de toekomst. Je volgt in dit boek namelijk een straat vanaf de prehistorie tot nu… en op de laatste spread kun je samen met je klas gaan fantaseren hoe die straat er in de toekomst uit zou kunnen zien. Echt een geweldig boek dat in elke schoolbibliotheek zou moeten staan!

Kalm aan
Rachel Williams en Freya Hartas (ill.), vertaling: Jesse Goossens (Lemniscaat)

Met dit prachtig geïllustreerde boek kun je ook binnen de natuur ontdekken! Toch is dit boek vooral bedoeld om kinderen te stimuleren buiten op onderzoek uit te gaan. Perfect voor natuur- en buitenlessen dus. En leuk om te weten: in maart 2022 komt er een vervolg met nog eens 40 natuurverwonderverhalen. Hier krijg je alvast een voorproefje!

Toen het oorlog was 1914-1918
Patsboem! Educatief en Irene Goede (ill.) (Gottmer)

Alleen de jaartallen en de coverfoto verraden dat dit een ander boek is dan Toen het oorlog was (1939-1945), dat in 2020 een Zilveren Griffel kreeg. Dit boek gaat natuurlijk over de Eerste Wereldoorlog en is net zo uitgebreid als zijn voorganger.

 

Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes
100 bijzondere Nederlandse vrouwen
Diverse schrijvers en illustratoren (ROSE Stories)

Wat een inspirerend boek over Nederlandse vrouwen die hun eigen pad bewandel(d)en! Sommige zijn heel bekend (Aletta Jacobs), maar er staan ook veel onbekende namen in. Het zijn echter allemaal vrouwen die ijzersterk in het leven staan of stonden. Een heel krachtig boek, voor zowel meisjes als jongens.

Van honingbij tot hagelslag
Joël Broekaert & Marieke van Ditshuizen (ill.) (Ploegsma)

Er zijn best veel informatieve boeken over hoe voedsel wordt gemaakt, maar dit boek is wel echt uniek. Niet alleen door de illustraties, maar ook door de enthousiaste manier waarop erover verteld wordt. Absoluut een must-have dus, als je een les of project over planten of voeding op het lesprogramma hebt staan.

Het dikke alfabetboek
Frank Landsbergen (Lannoo)

Na het lezen van dit boek ben je een echte alfabet-expert! En dat is niet alleen leuk voor taalfanaten, want het boek staat vol alfabetten waar iedereen enthousiast van wordt (Burmees, Koreaans, vlaggen, emoji…).
Met dit boek kun je heel wat leuke lessen geven!

Viruswereld
Marc ter Horst en Wendy Panders (ill.) (Gottmer)

Hoewel je misschien niet zit te wachten om nóg meer te lezen over het coronavirus, is dit toch wel een boek waar je heel veel aan hebt in de klas. Marc ter Horst legt op heel heldere en boeiende wijze uit wat virussen zijn en weet je daarbij continu te verrassen en wakker te schudden. Bovendien gaat het niet alleen over covid-19, maar bijv. ook over ebola, verkoudheidsvirussen, hiv en de pokken. In het inkijkexemplaar vind je de inhoudsopgave. De humoristische illustraties van Wendy Panders zorgen ook nog voor een luchtige noot, waardoor dit ondanks het minder vrolijke thema toch een heel fijn leesboek is.

Fictie waar je wat aan hebt

De eik was hier
Bibi Dumon Tak (Querido)

Dit kinderboek van de Maand van de Filosofie 2021 is opvallend klein, maar wát een inhoud! Dit boek is echt een pareltje! Het is grappig, speels, mooi geïllustreerd, informatief, ‘taalkunstig’ en – natuurlijk – filosofisch. Je kunt er heel veel mee, zowel op het gebied van taal als de thema’s die aan bod komen (milieu, bomen, wereldoorlogen). Daar helpt de bijbehorende lesbrief ook nog eens heel goed bij, dus je kunt zó met dit boek aan de slag.

Melody en het eiland van muziek
Enzo Pérès-Labourdette en Stichting De Vrolijkheid (Hoogland & Van Klaveren)

Dit prentenboek staat bij de fictie, maar eigenlijk stelt het verhaal in dit boek niet zo heel veel voor – het draait in dit boek vooral om de mooie prenten en de muziek die bij het boek hoort: liedjes van over de hele wereld. Al die liedjes kun je luisteren via de website van Stichting de Vrolijkheid. En helemaal bijzonder: de liedjes zijn ingezongen door kinderen en jongeren die in een AZC wonen. Fantastisch voor culturele (muziek)lessen!

Jungle-avontuur
Lily Murray en Essi Kimpimäki (ill.), vertaling: Kirsten Verhagen (Schoolsupport)

Eigenlijk ís dit nog geen verhaal, maar een boek waarmee je zelf een verhaal kunt gaan bedenken. Kinderen krijgen in dit boek allerlei ingrediënten en daarmee ideeën voor het verzinnen van een spannend avontuur. De illustraties en suggesties zijn zo inspirerend, dat je spontaan zin krijgt om te gaan schrijven. En dat kun je natuurlijk zo uitdagend maken als je zelf wilt!

Terra Ultima
Raoul Deleo (Lannoo)

Als er het afgelopen boek één boek is verschenen dat je mee op avontuur neemt, dan is het wel dit betoverende boek. In dit boek ga je mee op expeditie naar het onbekende continent Terra Ultima, en wat je daar te zien krijgt… Waanzinnig! De prenten in dit grote boek zijn ware kunstwerken en prikkelen de verbeelding op ongekende wijze.

De eekhoorn legt een ei en andere fabels
Janneke Schotveld en Noëlle Smit (ill.) (Van Goor)

Hoewel dit boek aangeraden werd voor 6 jaar en ouder, is het juist een ontzettend leuk boek om voor te lezen in de bovenbouwklas! Sommige fabels zijn – heel losjes – gebaseerd op de klassieke fabels van Aesopus, maar Janneke Schotveld schreef ook nieuwe fabels. Door de vlotte en humoristische schrijfstijl leest elk verhaal heerlijk weg (‘De haas rende en rende, met de oren plat in zijn nek voor extra aerodynamica’). En zoals fabels doen, leert elk verhaal in deze bundel je een wijze les – bijvoorbeeld over vrienden op Fabelbabbel, liegen of nepnieuws. Geweldig, toch?

Rekenen voor je leven
Edward van de Vendel & Ionica Smeets en Floor de Goede (ill.) (Nieuwezijds)

Het spreekt voor zich dat je de rekenvragen in dit boek goed kunt gebruiken in je eigen rekenlessen. Sterker nog: het hele concept kun je misschien wel gaan gebruiken in de klas: laat kinderen rekenvragen bedenken die van toepassing zijn op hun eigen leven en maak rekenen voortaan écht boeiend. Maar dit boek is op meer manieren geweldig. Je krijgt een inkijkje in de levens van de kinderen uit groep 7 van de Rover Hoepsika-school en daarin zullen heel veel kinderen zich kunnen herkennen. Zo geeft het een prachtig beeld van de diversiteit in een klas.

Kampioen 2.0
Corien Oranje & Olivier van de Voort (Columbus)

De meeste sportverhalen zijn luchtige serieboeken, maar dit is een sportverhaal dat je nooit meer zult vergeten als je het gelezen hebt. En het is nog waargebeurd ook. Het is een remake van het boek Kampioen uit 2011, waarin je leest hoe Olivier van de Voort op elfjarige leeftijd een verschrikkelijk ongeluk krijgt, zijn onderbeen verliest, langdurig moet revalideren en daarna uitgroeit tot zwemkampioen. In deze 2.0-versie lees je vervolgens ook hoe hij het daarna schopte tot de Paralympische Spelen en geeft je daarmee een ontzettend interessant inkijkje in de topsport. Wat een inspirerend verhaal – dat gun je ieder kind in de klas.

Bonustips

Het afgelopen jaar heb ik ook drie boeken gelezen, die ik als volwassene (en oud-leerkracht) heel erg boeiend vond. Het zijn behoorlijk pittige jeugdboeken. Er zullen zeker kinderen op de basisschool zijn die deze boeken graag lezen, maar dit zijn vooral boeken waar jíj wat aan hebt!

De meisjes
Annet Schaap (Querido)

Annet Schaap heeft op magnifieke wijze klassieke sprookjes herschreven. Je leest over gestreste moeders, afwezige vaders, jongens die druk zijn met hun telefoon… en toch weet je precies welk sprookje het oorspronkelijk was. De verhalen doen met al hun prinsen en prinsessen klassiek aan, maar zijn ook eigentijds en tóch lijkt het af en toe weer net of ze zich in een andere wereld afspelen. Prachtig om zelf te lezen, maar ook om voor te lezen en te bespreken in groep 8.

9/11
Alan Gratz, vertaling: Carla Hazewindus (Kluitman)

Ademloos heb ik dit boek gelezen. Wát een boek. Het bevat twee zeer realistische verhalen die uiteindelijk samenkomen: over een 9-jarige jongen die de aanslag op de Twin Towers op 11 september 2001 meemaakt, en over een 11-jarig meisje dat opgroeit in Afghanistan in 2019. Beide verhalen zijn zo ongelooflijk indrukwekkend! En met de ontwikkelingen in Afghanistan van het afgelopen jaar is dit boek extra relevant. Het boek is echt heel heftig, maar ook zeer verhelderend en interessant. Heel, heel indrukwekkend.

Ik heb een vraag II: 
Wetenschappers over de toekomst
Bart Coenen & Stephanie Dehennin (ill.) (Pelckmans)

Dit non-fictieboek is echt geweldig: wetenschappers beantwoorden in dit boek zeer diverse en originele vragen van jong en oud over verschillende vakgebieden: geologie, sterrenkunde, technologie, psychologie, het menselijk lichaam, kunst, evolutie, politiek, geschiedenis, wiskunde, economie… De vragen zijn vaak simpel, maar de antwoorden niet altijd. Dat maakt dit boek pittig, maar ook reuze interessant. Het hele boek is bovendien prachtig geïllustreerd. Veel kinderen zullen het best een moeilijk boek vinden om zelf te lezen, want het taalgebruik van de wetenschappers is niet altijd even gemakkelijk. Maar oh, wat heb je hier veel aan in de klas!

Bonustips 2020

Omdat ik deze boeken nog niet gelezen had toen ik het lijstje voor 2020 maakte, maar omdat het wél topboeken uit dat jaar zijn, nog een paar tips:

Laat me gaan!
Ruben Prins en Juliette de Wit (ill.) (Zwijsen)

Eigenlijk is de hele serie waar dit boek bij hoort een aanrader voor in de klas! In 2020 verschenen namelijk de eerste vier boeken in de serie Duik in de tijd van… en in 2021 kwamen daar nog eens zes titels bij. De boeken sluiten aan bij verschillende tijdvakken uit de geschiedeniscanon en zijn gemaakt door verschillende kinderboekenschrijvers en illustratoren. Superhandig om met een verhaal aan te sluiten bij je lessen.

De eenhoorn en andere fantastische dieren die ooit leefden
Lotte Stegeman & Marieke Nelissen (ill.) (Luitingh-Sijthoff)

Zodra je dit boek openslaat, waan je je in een natuurhistorisch museum. Fantastisch! Van dit boek leer je ongelooflijk veel over dieren die ooit op onze aarde leefden, maar nu uitgestorven zijn. De enthousiaste schrijfstijl van Lotte Stegeman leest heerlijk weg, maar de tekeningen van Marieke Nelissen maken het boek écht indrukwekkend. Met dit boek haal je gewoon een museum in de klas!

Ga je mee naar Yellowstone?
Aleksandra Mizielinska & Daniel Mizielinski, vertaling: Greet Pauwelijn (Lannoo)

Wat een waanzinnig boek! Alleen al het formaat is ontzettend indrukwekkend, maar ook de prachtige gekleurde tekeningen, de enorme hoeveelheid informatie én de tot de verbeelding sprekende wereldreis die je met dit boek maakt, zijn echt spectaculair. Door de humoristische strip en de vele kijkplaten is dit een fantastisch boek voor kinderen die niet houden van grote lappen tekst. Tegelijkertijd kun je hier heel veel informatie uithalen voor in je lessen.

Twee fonkelrode sterren in de blinkend witte sneeuw
Davide Morosinotto, vertaling: Pieter van der Drift en Manon Smits (Baeckens Books)

Deze dikke pil is eigenlijk vooral geschikt voor 12+ en zal in eerste instantie weinig kinderen op de basisschool aanspreken. Maar als je laat zien hoe het boek is opgebouwd en vertelt dat dit boek je meeneemt naar de Russische winterkou tijdens de Tweede Wereldoorlog, zullen er zeker kinderen zijn die het boek willen lezen. En lees het ook vooral zelf, want dit verhaal is fascinerend. Geheel terecht won het boek in 2021 een Zilveren Griffel.