Baas van de wereld

door Pieter Koolwijk

Ivo en Mila weten niet wat ze overkomt als er een zwerver voor hun neus staat die beweert de baas van de wereld te zijn.

Dat Baas niet zomaar een vieze zwerver is, begint ze te dagen als ze – achtervolgd door de politie – wegvliegen in een winkelkarretje, in een supersonische ruimte in het riool belanden en erachter komen dat Baas de toekomst kan voorspellen. Voor ze het weten zijn ze betrokken bij een groter plan om de wereld te redden.

Zal het goed komen met de wereld? En wat zit er toch in dat verdachte bruine pakket dat Baas voortdurend meesjouwt?

Recensie

Ivo heeft geen idee wat hij later wil worden – dat is toch ook helemaal niet interessant als je tien bent – en daarom krijgt hij strafwerk van zijn meester: een opstel van duizend woorden over wat Ivo later wilde worden. Als hij zijn ingeving – de baas van de wereld! – uitroept, is dat het begin van een bizar verhaal…

‘Ja?’ zei een zware mannenstem plotseling achter hem. ‘Wat is er?’
Ivo’s hart miste een slag. Hij draaide zich om en stapte direct naar achteren toen hij de zwerver zag staan. De man had lang, vettig, grijs haar, een smerige baard en kleren vol gaten. Zijn bruine jas hing open omdat alle knopen eraf waren.
‘Eh… wat?’ was alles wat Ivo wist uit te brengen.
‘Je riep me toch?’ zei de man. (blz. 11/12)

Vanaf dat moment komen Ivo en zijn vriendin Mila de zwerver overal tegen. Hij vertelt hun dat hij als ‘baas van de wereld’ de wereld moet redden. Daarvoor heeft hij een mysterieus bruin pakketje nodig en laat hij de kinderen zien dat je – letterlijk – met één klein kiezelsteentje al een hele kettingreactie kunt veroorzaken en zo de wereld in beweging kunt zetten.

©2016 Lemniscaat, illustratie van Elly Hees uit Baas van de wereld

Opvallend is dat de politie steeds achter Baas aan zit en dat Ivo en Mila vervolgens óók door de politie worden gevolgd. Met z’n drieën slaan ze op de vlucht en als ze daarbij met het winkelkarretje van de zwerver de lucht in vliegen, beseft Ivo dat de zwerver inderdaad meer is dan hij dacht…

Pieter Koolwijk vermaakt de lezer echter niet alleen met een fantasievol en bijzonder verhaal, hij weet ook steeds te verrassen door originele invalshoeken. Niet alleen door gekke, onverwachte gebeurtenissen, maar ook door wat zijn personages zeggen. Kinderen zullen het boek in eerste instantie vooral een grappig en gek verhaal vinden, maar Koolwijk heeft er prachtige extra lagen in gestopt.

Vooral zijn personages zijn bijzonder mooi. Zo is Ivo een nogal hyperactief jongetje: hij praat veel, is zeer beweeglijk en zijn ouders vinden hem te druk.

Oneerlijk, vond Ivo. Zoals zo vaak. Het was nooit een probleem wanneer Emma een vriendinnetje wilde uitnodigen, of als Lars languit op de bank lag te gamen. Maar als Ivo luchtalarmpje begon te spelen, dan moest hij ineens naar buiten. Of zijn dinosaurus-imitatie – vonden ze ook niet leuk. Zelfs de brulaap viel niet in goede aarde. (blz. 47/48)

Zoals in al zijn boeken, benadrukt Koolwijk de positieve kanten van kinderen die anders zijn en laat hij je in dit boek door de ogen van Ivo wellicht met een andere blik naar de wereld kijken.

Mila keek hem aan. Niet nieuwsgierig, of bezorgd. Ze keek gewoon. Dat deed ze wel vaker. Het was een van de redenen dat de meeste kinderen niets van haar moesten hebben. Ze vonden haar maar vreemd. Zelfs griezelig. Ivo niet. Die vond haar geweldig. Ze luisterde goed, was slim en zeurde nooit over zijn oude kleren. (blz. 8)

©2016 Lemniscaat, illustratie van Elly Hees uit Baas van de wereld

Maar Koolwijk maakt meer belangrijke statements in dit boek, waar lezers goed over na kunnen denken. Baas vertelt Ivo en Mila dat de wereld ten onder gaat aan oelewappies, leegdenkers en tijdrenners en laat hen nadenken over het indelen van mensen in hokjes, het vechten om grenzen en de lage lonen van leerkrachten en verpleegkundigen. Tegelijkertijd laat hij met het voorbeeld van de plasticsoep zien dat jonge mensen een verschil kunnen maken.

Die kinderen zijn de steentjes. Zij worden de leiders die de wereld kunnen veranderen (blz. 82)

Het verhaal wordt door de enorme dosis humor echter geen moment zwaar of belerend. Het is ook fantastisch hoe treffend en expressief Elly Hees het verhaal en de personages heeft geïllustreerd. De vele tekeningen maken het geheel extra dynamisch en zorgen ervoor dat het boek heel vlot leest. Wat een heerlijk (voorlees)boek!

Lestips

Om dit boek te promoten, kun je eerst vertellen dat Ivo van zijn meester moet bedenken wat hij later wil worden. En dan ineens weet hij het! Maar dat heeft wel grote gevolgen…

‘Ik wil later worden… (…) mafkees.’ zei Ivo. (blz. 10 t/m 20)

Worden wat je wil

Dit boek is thematitel voor de Kinderboekenweek 2021, met het thema Worden wat je wil. Daar sluit dit bovengenoemd fragment natuurlijk prachtig bij aan, maar het biedt gelijk veel stof tot nadenken: Zou jij ook baas van de wereld willen worden? En wat zou de baas van de wereld eigenlijk moeten doen? Kunnen de kinderen zich vinden in wat de zwerver hierover zegt?

Je kunt het ook gaan hebben over de politiek: de baas van de wereld bestaat niet in het echt, maar de baas van een land wel. Zou je dat misschien willen worden? Waarom wel of niet?

Verder kun je het boek als geheel zien als een manier om wat bewuster in het leven te gaan staan. Wat willen kinderen later worden? Profvoetballer of kiezen ze liever een beroep dat er echt toe doet, zoals leerkracht of verpleegkundige? Heeft wat je later wordt invloed op de wereld? Wat willen zij betekenen voor de wereld?

Uitgeverij Lemniscaat heeft ook een mooie lesbrief bij het boek over dit thema gemaakt. Kant-en-klaar te gebruiken, voor groep 5 t/m 7!

Milieu en activisten

Je kunt hierbij ook meteen een bruggetje maken naar Greta Thunberg: een meisje dat net als Mila letterlijk ziek werd toen ze hoorde over de klimaatproblemen. Zij kwam vervolgens in actie en heeft daarmee ook iets in beweging gezet. Zij was een steentje!

Kinderen die daar meer over willen weten, kunnen het boek Onze toekomst is nu! lezen.

Wereldproblematiek

Er staan zoveel rake woorden in het dit boek! Pieter Koolwijk zet je echt mooi aan het denken:

• Wat is belangrijker? De wereld een betere plek maken, of mensen een beetje vermaken? (blz. 81)
• Waarom is iedereen zo druk met groepjes maken? (blz. 80)
• Landen zijn verzinsels. Waarom hebben we grenzen nodig? (blz. 106)
• Wanneer ben je wereldverbeteraar en wanneer een crimineel? (blz. 108)

Anders zijn

©2016 Lemniscaat, illustratie van Elly Hees uit Baas van de wereld

Zonder dat Pieter Koolwijk een stempeltje op Ivo en Mila drukt, zijn bepaalde gedragskenmerken heel typerend voor kinderen met adhd of een autismespectrumstoornis. Zo kan Ivo geen seconde stil zitten en raakt hij door zijn eigen gedachten enorm snel afgeleid, en trekt Mila zich de wereldproblematiek zo sterk aan dat ze er letterlijk ziek van wordt.

Dat juist Ivo en Mila belangrijke spelers blijken te zijn bij het redden van de wereld, zal kinderen die zich herkennen in deze personages een groot hart onder de riem steken. Ook is het heel mooi dat de positieve kanten van deze kinderen in dit boek naar voren komen en dat Koolwijk laat zien dat je ook op een andere manier naar deze kinderen kunt kijken dan de veel mensen doen (ze zijn niet alleen druk of vreemd).

Keuzes maken en worden wíe je wilt

Het verhaal laat tevens zien dat volwassen niet altijd de beste keuzes maken in het leven: dat geldt niet alleen voor de wereldproblematiek, maar ook in de omgang met elkaar.

Zo heeft de moeder van Mila bepaalde keuzes gemaakt, die het leven van Mila ook hebben bepaald. Het zal kinderen doen beseffen dat een bepaalde keuze niet alleen te maken heeft met wat je wel en niet kúnt, maar vooral met wat je wel en niet wílt.

Mooie onderwerpen om over te praten in de klas!

Uitgeverij Lemniscaat, 2016 (3e druk, 2021)