De Blauwe Vogel - Leesbevordering in de klas

Twee kinderen, Tyltyl en Mytyl, gaan op zoek naar de Blauwe Vogel, nadat de fee Bérylune hun om hulp heeft gevraagd. De Blauwe Vogel zou haar zieke kind moeten genezen. De kinderen gaan op avontuur, samen met Hond, Poes, Water, Vuur, Melk, Suiker en Brood. Ze reizen naar het Land van de Herinnering, het Paleis van de Nacht en het Rijk van de Toekomst. Op hun magische missie ontmoeten ze wonderlijke en mysterieuze wezens, maar de Blauwe Vogel blijkt moeilijker te vangen dan ze hadden gehoopt…

Een hervertelling van het wereldberoemde toneelstuk l’Oiseau Bleu van Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck.

Bewerkt door Do Van Ranst.

Recensie

Dit sprookjesachtige verhaal is een echte klassieker, maar van oorsprong helemaal geen boek! Het verhaal is in 1905 door de Belg Maurice Maeterlinck geschreven als toneelstuk voor het Moskouse Kunsttheater en werd wereldberoemd. Het verhaal is vooral in Rusland en Japan heel bekend. In 1980 is er van het verhaal een Japanse animatieserie gemaakt. In Nederland zijn vooral de namen van de hoofdpersonen bekend: er zijn speciale scholen vernoemd naar Tyltyl en Mytyl.

Tyltyl en Mytyl zijn kinderen van een arme houthakker. Op een avond worden ze gevraagd door de fee Bérylune (die er eerder uitziet als een heks) om voor haar ernstig zieke dochtertje de Blauwe Vogel te gaan zoeken die haar gelukkig kan maken. Ze krijgen van Bérylune een hoed met een diamant. Als ze aan de diamant draaien krijgen ze ‘de ware essentie van de dingen” te zien. Ze worden geleid door het Licht en reizen naar diverse wonderlijke plaatsen. Door de bijzondere reis leren ze over de geheimen van leven en dood, van schepping en toekomst. Dankzij de toverdiamant zien ze heel even de ware aard of de ziel van de dingen. En net als in het echte leven, zijn er personen die hen tegenwerken. De kinderen leren door hun reis op een andere manier naar hun arme leven te kijken en worden daardoor vanzelf gelukkiger.

De Blauwe Vogel wordt tot aan het einde van het verhaal gezien als symbool van het geluk. Maar dat is lang niet het enige symbool dat in dit verhaal verstopt zit; het hele verhaal is een aaneenschakeling van symbolen en diepere lagen. Dat maakt het niet eenvoudig om de betekenis van het verhaal in een keer te bevatten.

Het taalgebruik is daarentegen niet erg moeilijk en zelfs luchtig en regelmatig humoristisch, waardoor het boek wel geschikt is voor kinderen. De personifiëring van diverse dingen en de vele hoofdletters bemoeilijken het lezen wel. Veel kinderen zullen bovendien moeite hebben om zelfstandig de bizarre gebeurtenissen te plaatsen. Deze bevreemdende kant van het verhaal wordt nog eens versterkt door de bijzondere illustraties van Carll Cneut, die het boek een kunstzinnig tintje geven. Ze passen perfect bij de dromerige sfeer die het verhaal oproept.

Het verhaal zet je aan het denken over het onderbewuste, (leven na) de dood en geluk en is daarmee bijna een ode aan het symbolisme – een kunststroming uit de 19e eeuw. Dit sprookjesachtige verhaal is dus niet alleen fascinerend, maar ook een heel mooi stukje cultuurgeschiedenis. Absoluut de moeite van het lezen waard.

Lestips

Veel kinderen van nu zijn niet gewend te denken of te praten over hun ‘onderbewuste’ of hun ziel. Het is de vraag of zij de symboliek die in het verhaal verwerkt zit, zomaar snappen. Dit kan ervoor zorgen dat zij het verhaal makkelijker lezen (dan lezen ze gewoon over de symbolen heen), maar het kan er ook voor zorgen dat ze het verhaal extreem vaag vinden en terzijde leggen omdat ze het niet begrijpen.

De kunstzinnige illustraties van Carll Cneut sluiten zoals gezegd perfect bij het verhaal aan, maar zorgen er ook voor dat het verhaal minder toegankelijk wordt voor het gemiddelde kind. Vergelijk het maar eens met de Japanse animaties – die bezorgen de kijker een totaal andere beleving. De bijzondere en eigen stijl van Carll Cneut kan kinderen zowel fascineren als afstoten. Net als kunst, moet je de illustraties van Carll Cneut leren waarderen. Mijn ervaring is dat kinderen heel erg openstaan voor nieuwe ervaringen (kunst, cultuur), maar ze hebben hier wel begeleiding in nodig. Ze moeten léren kijken.

Ik zou ervoor kiezen dit verhaal voor te lezen, ook omdat er zo’n enorm stuk cultuurgeschiedenis aan vast zit! Door het verhaal te plaatsen in een bepaalde tijd en een bepaalde stroming (het symbolisme) kunnen kinderen het automatisch beter snappen. Tijdens het lezen kun je vervolgens met de kinderen praten over de symboliek in het verhaal.

Mocht je het boek alleen willen presenteren, vertel er dan dus ook zeker bij hoe het verhaal tot stand is gekomen. Je kunt hiervoor de inleiding over Maurice Maeterlinck gebruiken (nog vóór de titelpagina). Lees vervolgens het volgende stuk voor: