De hele tijd - Leesbevordering in de klas

De hele tijd Waarom gaat de tijd altijd maar door? En altijd maar één kant op, recht vooruit, en nooit opzij of achteruit? De egel begrijpt dat niet.
Wordt de tijd soms ook moe? Is dat waarom hij soms kruipt?
Hij heeft veel vragen, maar geen antwoorden.

Als de egel midden in de nacht wakker schrikt, ziet hij voor zijn huis de hele tijd staan. Alle seconden, minuten, uren, dagen, jaren… Nu kan hij ze al zijn vragen stellen.

Recensie

Een boek met een bijzonder formaat, bijzonder kunstzinnige illustraties en een bijzonder verhaal vol verwondering over taal en de tijd. Wat kun je hier mooi met kinderen over filosoferen!

Het korte verhaal begint met een gesprek tussen de egel en de mier. Ze hebben het over de tijd, waarbij Toon Tellegen allerlei uitdrukkingen over de tijd voorbij laat komen, die niet alleen de egel, maar ook de lezer aan het denken zullen zetten. De egel neemt alles letterlijk en dat levert heel grappige conversaties op.

De mier zei dat de tijd geen geheimen voor hem had.
De egel vroeg waarom hij, de tijd, altijd maar doorging en alleen maar vooruit, nooit opzij of achteruit.
De mier keek in zijn kopje en zei: ‘Dat moet.’
‘Van wie moet dat?’ vroeg de egel.
De mier dacht even na en zei: ‘Van niemand.’
De egel vond dat raar.

Als de mier naar huis gaat, neemt het verhaal een bijzondere wending, want ineens staat de tijd voor de deur. Op de spreads tussen het verhaal door heeft Geerten Ten Bosch de seconden, minuten, uren, dagen en jaren die egel ziet proberen te verbeelden, maar ja… hoe teken je de tijd? Het is in dit boek een woest, bijna monsterlijk geheel geworden.

Het is de vraag of kinderen dit boek zelfstandig uit de kast zullen trekken; de kunstzinnige stijl zal velen van hen waarschijnlijk niet direct aantrekken. Bij de tekst zullen de meeste kinderen ook wel wat begeleiding kunnen gebruiken. Eigenlijk bestaat het verhaal uit een aaneenschakeling van korte filosofische gedachten, die stuk voor stuk zeer de moeite waard zijn om over door te praten met je leerlingen – echt een boek om voor te lezen dus.

‘Wie ben jij trouwens?’ vroeg een lange, grijze dag en hij boog zich voorover naar de egel.
‘De egel,’ zei de egel.
‘Hoe lang duur jij?’
Hoe lang duur ik… dacht hij. Wat een vraag!
Duur ik wel? Wat ís duren? ‘Dat weet ik niet,’ zei hij. ‘Ik besta. Dat weet ik wel. Wij bestaan allemaal, ik bedoel, de olifant, de mier, de eekhoorn, wij…’
‘Wij duren,’ zei de dag. ‘Wij bestaan niet.’

Het is een boek dat je heel mooi laat stilstaan (kijk daar heb je het al… kún je wel ergens bij stilstaan als je de tijd niet kunt stoppen?) bij allerlei uitdrukkingen die met tijd te maken hebben. Zo kwamen er nog een paar minuten aanhollen, die zeker de tijd waren vergeten, toen het de hoogste tijd was. Waren dat de verloren ogenblikken? Wat een leuke manier om na te denken over de tijd!

Lestips

Bij Toon Tellegen kun je eigenlijk niets anders verwachten: dit is een verhaal om over te filosoferen.

Wat echter ook nog een leuke opdracht kan zijn bij dit boek: Hoe teken je de tijd?

Dat is natuurlijk een bijzonder moeilijke vraag, maar gelukkig helpt Tellegen er al een beetje bij: hij omschrijft het uiterlijk van de seconden, minuten, uren, dagen en jaren namelijk al in dit boek. Of het daarmee lukt om iets op papier te zetten, is echter wel de vraag…
Laat kinderen eerst maar eens beginnen met de seconden en de minuten!

Kunnen ze zich trouwens vinden in de omschrijving van Tellegen? Of hebben zij een ander idee van hoe de tijd eruit zou kunnen zien? Creatieve kinderen zullen zich door deze vraag flink geprikkeld voelen, maar besef wel dat dit zoveel verbeeldingskracht nodig heeft, dat niet elk kind deze opdracht met plezier zal uitvoeren. Het zou dus een leuke keuzeopdracht na het filosofische gesprek kunnen zijn.

Ook de illustraties van Geerten Ten Bosch kun je bespreken met je klas: begrijpen de kinderen waarom hij ervoor heeft gekozen om de tijd op deze manier te verbeelden? Herkennen de kinderen de jaarringen in de bomen? Waarom zouden jaarringen symbool kunnen staan voor de tijd?

Em. Querido’s Uitgeverij, 2021