De meisjes - Leesbevordering in de klas

Zeven sprookjes

Een meisje dat een prins wil maar een kikker krijgt.
Een meisje dat hoopt op een wolf.
Een meisje met een zus die niet meer wakker wordt.
Een meisje dat als monster geboren wordt, tot wanhoop van haar ouders.

Annet Schaap bewerkte zeven bekende sprookjes tot verrassende vertellingen. Over meisjes die niet langer sprookjesfiguren zijn, maar mensen van vlees en bloed. Over zusjes, over liefde, over hoe alles in het leven zomaar om kan vallen, en over toch weer opkrabbelen en verdergaan.

Recensie

Nu weten we van Lampje al dat Annet Schaap kan schrijven… maar dit boek is ook echt een meesterwerk! Uit zeven bestaande sprookjes heeft ze de belangrijkste elementen gehaald en daar een nieuw perspectief aan gegeven. Over een wolf en een rode hoodie, over Grietje en Haasje die hun vader zoeken, over het kussen van een prins… Ja, over liefde natuurlijk. Toch is het onvoorstelbaar knap hoe de sprookjes een totaal nieuw verhaal hebben gekregen. Je leest over gestreste moeders, afwezige vaders, jongens die druk zijn met hun telefoon… en toch weet je precies welk sprookje het oorspronkelijk was. De verhalen doen met al hun prinsen en prinsessen klassiek aan, maar zijn ook eigentijds en tóch lijkt het af en toe weer net of ze zich in een andere wereld afspelen. Wat bijzonder!

‘Je kunt het dus toch,’ zegt hij zacht. ‘Ik had het niet gedacht eigenlijk. Knap hoor.’
‘Och,’ zegt ze blozend. Dat zijn tanden niet wit zijn en zijn haar wat wijkt, dat geeft allemaal niets. Ze is zo gelukkig.
De koning schraapt zijn keel.
‘Ik wil je eigenlijk iets vragen. Wil je…’
Ze knikt al. Want natuurlijk wil ze.
‘O, echt?’ zegt hij blij.
‘Natuurlijk,’ …George, denkt ze. Maar dat durft ze nog niet te zeggen. Dat komt nog.
‘Geweldig! Dan laat ik vijf balen neerzetten vannacht, of zes, is dat goed? Dat lukt toch wel?’
‘Hè?’ zegt ze. ‘Wat?’
(Uit: Meneer Pelsteel, blz. 29)

Niet alleen de verhalen zelf verrassen, ook de taal klopt. Met dialogen die nog veel meer zeggen dan wat er staat, rustpunten op het juiste moment en veel humor. Dat bepaalde situaties zo herkenbaar zijn uit het echte leven – tot het hartje op de koffie aan toe – maakt de verhalen extra grappig. Tegelijkertijd zorgt die echtheid ervoor dat de verhalen je diep raken, zoals het griezelige sprookje ‘Blauw’, dat een zeer unheimisch gevoel achterlaat. Of het ontroerende verhaal over het zieke meisje, dat zo ziek en zo moe is, dat ze in slaap wordt gebracht…

Vader nam het zieke meisje op schoot en aaide haar, verborg zijn gezicht in haar haren, zoende haar alsof hij haar op wilde drinken.
‘Je bent er nog,’ zei hij. ‘Je bent er nog.’
Het meisje hing steeds stiller in zijn armen.
(blz. 176)

Deze sprookjes kruipen naar binnen, maken dat je niet wilt stoppen met lezen en zetten je ook nog eens aan het denken; precies zoals sprookjes bedoeld zijn. Wat een prachtboek. Sprookjes zijn wel vaker op bijzondere wijze bewerkt, maar dit is zo vernieuwend! De vormgeving maakt het boek helemaal af: van het kleine, compacte formaat tot de prachtige, fijngevoelige illustraties, die Annet Schaap in een – ten opzichte van wat we gewend zijn – geheel nieuwe stijl maakte.

Kortom: een pareltje, dat in elke bovenbouwklas (en je eigen boekenkast!!) een plekje verdient.

Lestips

Opvallend is dat er door de uitgeverij is aangegeven dat deze verhalenbundel voor 11+ is. Ik snap dat wel en vind het ook terecht. Bij het woord ‘sprookje’ denken mensen al snel dat het voor jonge kinderen is en dat je het gemakkelijk aan iedereen kunt voorlezen. Maar dat zou dit boek eigenlijk tekort doen; pas op een oudere leeftijd zullen alle diepe lagen, subtiele sneren en creatieve bewerkingen opvallen. En juist dát maakt dit boek zo bijzonder.

Bovendien roepen de verhalen sterke emoties op, en met name het griezelige verhaal ‘Blauw’ zou ik niet zo graag voorlezen aan jonge kinderen. Overigens kende ik dat sprookje nog niet! Het is een van de sprookjes van Moeder de Gans, van Charles Perrault…

Sprookjes

Dat is dus iets geweldigs om met de klas te doen: de originele sprookjes vergelijken met deze nieuwe bewerkingen. Welke elementen herken je terug? Waardoor is het sprookje nog herkenbaar? Stel je voor dat Annet Schaap een van die elementen weg had gelaten uit het verhaal, zou het dan nog steeds herkenbaar zijn geweest?

Illustraties / tekenen

De illustratietechniek die Annet Schaap in dit boek heeft toegepast, is een van mijn favoriete stijlen. Ze heeft gebruik gemaakt van scratchboard of scraperboard, een techniek die kinderen misschien wel kennen! Voor kinderen heb je dit namelijk ook, maar dan meestal met gekleurd papier onder een zwart laagje. Het lijkt een beetje op wat we vroeger deden met wasco: kras het zwarte laagje weg en kijk wat er tevoorschijn komt.

Scraperboard kun je kant-en-klaar kopen en daar kun je dus een mooie creatieve opdracht bij geven: maak zelf een mooie illustratie bij een van de verhalen.

Omdat dit een moeilijke opdracht is (én iets zelf verzinnen én een onbekende techniek), kun je de kinderen eerst een illustratie van Annet Schaap na laten maken (of in ieder geval het onderwerp). Op die manier kunnen ze ervaren hoe het werkt. Daarna daag je ze uit om zelf een illustratie te verzinnen bij het verhaal. Geef klein formaat papiertjes; A6 is groot genoeg.

Em. Querido’s Uitgeverij, 2021