Nu is later vroeger

door Joke van Leeuwen

Een boek over de tijd

De tijd is iets waar je je over kunt blijven verwonderen. Want wat is tijd nu precies? In dit boek vertelt en filosofeert Joke van Leeuwen over tijd. Over hoe de tijd kan zijn begonnen bijvoorbeeld en hoe deze steeds preciezer werd bijgehouden, waarom je je niets van je geboorte herinnert, hoe tijd werkt in stripverhalen, tijdzones, en nog veel meer.

Recensie

Ga er maar aan staan: even uitleggen hoe ’tijd’ in elkaar zit. Joke van Leeuwen beseft echter ook wel dat dit eigenlijk niet kan.

Over de tijd wordt dus al heel lang nagedacht. Door kosmologen, biologen, psychologen, theologen en nog veel meer logen. Door kunstenaars en schrijvers, door filosofen en natuurkundigen, en door mensen die dat allemaal niet zijn. Er is meer over te vertellen dan in dit boek past, maar er staat hopelijk genoeg in om je nieuwsgierigheid te kietelen. (blz. 8)

©2018 Querido, illustratie van Joke van Leeuwen uit Nu is later vroeger

Dat doet de schrijfster en illustrator zoals we van haar gewend zijn: op filosofische wijze en met veel grappige stripjes. Alleen de titel is al het overdenken waard! Dit boek is wel iets serieuzer van toon dan andere boeken van haar. Nog steeds laat Van Leeuwen haar creatieve geest zien, maar het boek heeft geen fantasievolle insteek. Ze schrijft veel vanuit persoonlijke gedachten en ervaringen. Ook gebruikt ze haar eigen voorouders als voorbeeld. Het maakt het boek boeiend, al associeert Van Leeuwen soms iets te ver door en verzandt ze in overbodige details. Dat gebeurt ook af en toe als het niet over haarzelf gaat: de schrijfster wil zóveel vertellen dat het dan een brei van weetjes wordt. Dat is jammer, want het vraagt veel van het werkgeheugen van de lezer, dat al flink wordt geprikkeld door alle informatie over de tijd zelf.

Want het is nogal wat, wat er in dit boek aan bod komt: de geschiedenis van de kalender, hoe men de tijd van oudsher heeft bijgehouden, hoe klokken werken, tijdzones, de biologische klok, beleving van tijd en zelfs dieren en hun geheugen. Het is niet gemakkelijk om daar een overzichtelijk geheel van te maken en toch is dit goed gelukt. Het eerste gedeelte van het boek is vooral informatief (geschiedenis); de tweede helft is filosofischer, met veel prikkelende gedachten. Ongelooflijk interessant en mooi geïllustreerd; niet alleen met stripjes, maar ook met vele foto’s en tekeningen.

In ‘het kietelen van de nieuwsgierigheid’ slaagt het boek in elk geval erg goed. Niet alleen leert dit boek je veel over de geschiedenis van de tijd en de kalender; het zal je ongetwijfeld ook aan het denken zetten over het begin en einde van tijd, het begin en het eind van je leven, je beleving van tijd, het nut of probleem van winter- en zomertijd en over het grootste vraagstuk van ons allemaal: hoe ziet de toekomst eruit? Maar ja…

De toekomst is er niet. Zodra die er is, is het geen toekomst meer, maar heden. (blz. 108)

Ja, denk daar maar eens over na!

Lestips

Dit boek is voor zowel kinderen als volwassenen erg interessant en leuk om zelfstandig te lezen en te bekijken (zeker de moeite waard om in de schoolbibliotheek te zetten dus!). Om het boek te promoten, kun je eigenlijk gewoon het eerste hoofdstuk voorlezen – niet voor niets ‘de voordeur van dit boek’.

Verder is dit een ideaal boek om te gebruiken voor je onderwijs, want je kunt er heel veel prikkelende, filosofische gesprekken door voeren met je klas. Of je gebruikt het boek in een geschiedenisles. Of in een discussie over de winter- en zomertijd. Of in een rekenles! Mogelijkheden genoeg!

Een overzichtje:

• In een les/project over de Oude Grieken lees je hoofdstuk 2 voor (Een moment duurt een moment);
• Om een rekenles over tijdzones wat levendiger te maken, lees je hoofdstuk 3 voor (Twee dagen achter elkaar jarig);
• Heb je het over de kalender of over de Romeinen, dan zijn de hoofdstukken 4 en 5 interessant (Waarom juli juli heet; De verdwenen dagen van 1582);
• Wil je weten wanneer de komende jaren Pasen, Pesach of Ramadan valt, dan kun je dit vinden op blz. 31;
• In een les over tijdcapsules, lees je hoofdstuk 6 voor (Verborgen schatten);
• Zonnewijzers, waterklokken en pendules vind je in de hoofdstukken 7, 8 en 9;
• Vele beroemde wetenschappers vind je in dit boek terug: Eise Eisinga (blz. 66), Ada Lovelace (blz. 68), Einstein (blz. 69);
• Winter- en zomertijd vind je terug op blz. 18 en 84;
• De biologische klok wordt besproken in hoofdstuk 13 (Ochtendmensen met nachtwerk);
• Interessante gedachten over het geheugen en een leuk spelletje hierover vind je in hoofdstuk 14 (Je rommelige geheugen);
• Beelden en de illusie van tijd kan een heel mooi onderwerp zijn voor kunstlessen of een creatieve les. Je leest hierover in hoofdstuk 16 (Beweging die stilstaat).

Em. Querido’s Uitgeverij, 2018