Op de rug van Bigi Kayman - Leesbevordering in de klas

Op de rug van Bigi Kayman Afi en Kofi moeten de hele dag werken op een plantage. Ze zijn net als hun ouders tot slaaf gemaakt.

Op een dag horen ze dat hun vader misschien verkocht zal worden. Dan zullen ze hem nooit meer zien!

Ze verzinnen een plan en vluchten door de wildernis, waar ze oog in oog komen te staan met wilde dieren. En dan duikt een grote kaaiman op…

Recensie

Over de slavernij en het zware werk op de plantages zijn maar weinig boeken geschreven voor jonge kinderen. Begrijpelijk, want het zijn heftige verhalen, die net als verhalen over de oorlog eigenlijk maar moeilijk te bevatten zijn. Toch is het Henna Goudzand Nahar in dit boek gelukt om er heel helder over te vertellen. In slechts 55 pagina’s krijg je een goed beeld van het werken op de plantages en de ongelijkheid tussen de mensen in ‘het witte huis’ en op het land.

‘Dit gebeurt ons alleen,’ mopperde Afi terwijl papa de doorn uit haar voet trok. ‘Meester Jan draagt schoenen, net als zijn vrouw en kinderen. Wij moeten op blote voeten lopen.’
‘Daarmee wil meester Jan ons laten voelen dat alleen hij en zijn gezin belangrijk zijn,’ zei papa met een diepe zucht. (blz. 11)

Minstens zo duidelijk zijn de grote, kleurige illustraties van Hedy Tjin. Haar bijzonder expressieve tekeningen knallen werkelijk van de bladzijden af. Het is fantastisch om te kunnen zien dat deze volledig gemaakt zijn met viltstift – een techniek die kinderen door de herkenbaarheid zeker zal aanspreken! Het is bovendien heel kunstig hoe Tjin met zulke harde kleuren toch veel diepte, beweging en gevoel in haar tekeningen heeft weten te leggen.

Het boek vertelt kort over het harde leven van Afi en Kofi: hoe zij dag in dag uit moeten werken in de hitte. De tekst is verhalend, maar tegelijkertijd ook heel informatief. Er is weinig ruimte voor grote emoties, maar dat is ook niet nodig; wat er gebeurt, is al indrukwekkend genoeg.

Als hun vader verkocht dreigt te worden, is dat de druppel: Afi en Kofi besluiten te vluchten naar ‘het landje tussen de moerassen’. Vanaf dat moment wordt de vertelstijl legendarischer, met pratende dieren die Afi en Kofi in het oerwoud tegenkomen. De grootste rol is weggelegd voor een grote kaaiman, waardoor Afi meteen aan een liedje moest denken… Je kent het vast wel: Bigi Kayman (a bari tyuwe tyuwe).

Achter in het boek wordt toegelicht dat dit hele verhaal verwijst naar de geschiedenis van de Brooskampers in Suriname. Volgens de legende droeg een grote kaaiman de eerste gevluchte Brooskampers naar dit landje toe – en daar komt dit liedje dan ook vandaan! Het is een vrolijk liedje dat veel gezongen wordt op basisscholen, maar het is heel mooi dat door dit boek de echte betekenis van de tekst duidelijk wordt. Het wensvervullende einde van dit boek past goed bij de vrolijke toon van het liedje, al is het wel wat vreemd dat de ouders van Afi en Kofi ineens simpelweg van de plantage kunnen ‘worden opgehaald’. Zo makkelijk zal het in het echt allemaal niet geweest zijn… Desondanks is het mooi dat kinderen zich na het lezen of horen van dit verhaal beter bewust zijn van de geschiedenis van Suriname. Het liedje Bigi Kayman zal nooit meer hetzelfde zijn!

Lestips

Dit boek leent zich al om voor te lezen aan kinderen vanaf eind groep 3, maar het boek is ook nog steeds heel geschikt voor de bovenbouw. Het is echt een combinatie van lezen en kijken en het boek brengt de legende van Bigi Kayman heel mooi tot leven!

Singer-songwriter Gerson Main heeft speciaal voor dit boek een eigen versie van Bigi Kayman gemaakt:

Je kunt met je klas meedoen met een challenge: hoe klinkt jullie versie?
Meer inspiratie nodig? Op internet vind je heel veel verschillende versies! Ken je bijvoorbeeld al de versie van Samba Salad? En waar je vast ook heel blij van wordt, is dit filmpje van meester Herby. Misschien iets minder geschikt voor de bovenbouw… maar inspirerend is het zeker!

Keti Koti

Bij het boek is een uitgebreide lesbrief gemaakt, geschikt voor groep 3 t/m 8! Er staan tekentips in van illustrator Hedy Tjin, suggesties voor een kringgesprek, een puzzel en een les over de taal van het liedje.

De makers geven zelf al aan dat deze activiteiten heel goed te gebruiken zijn als voorbereiding op de feestdag Keti Koti op 1 juli.

Wil je meer weten over de feestdag? De NPO heeft een mooi overzichtje gemaakt (voor volwassenen) en dit filmpje van Clipphanger vat het ook mooi samen: