Sabel

door Suzanne Wouda

Dit is het verhaal van Max, een Joodse jongen die tijdens de Duitse bezetting van Nederland samen met zijn familie wordt opgepakt en in Kamp Vught belandt. Hij heeft daar één houvast: zijn rode kater Sabel. Door de ogen van Max zien we de wereld om hem heen steeds kleiner worden. Langzaam takelt hij af en dreigt er een kindertransport naar een ander kamp… Max klampt zich vast aan kleine, alledaagse zaken en datgene wat hem vertrouwd is. Maar zal hij daarmee de oorlog overleven?

Recensie

De cover van dit boek verraadt in niets waar dit verhaal eigenlijk over gaat: over overleven. Overleven in een concentratiekamp. Want dat is wat Max probeert te doen. En zijn kater Sabel helpt hem daarbij.

Het verhaal start in 1943, in Kamp Vught. Max is daar aan het ‘verleven’, zoals hij het zelf noemt. Dat is vervelen, maar dan erger. Hij verleeft zich suf. Een mooie vondst van Suzanne Wouda en dat is nog maar het begin. Want de manier waarop in dit boek het verhaal van Max wordt verteld is erg origineel en tegelijkertijd heel ontroerend.

Door terug te blikken – het verhaal start eigenlijk in 1941 – komt de lezer er langzaam achter wat er is gebeurd en hoe Max uiteindelijk in Kamp Vught is beland. Ook wordt duidelijk hoe belangrijk Sabel voor hem is en hoeveel hij ervoor over heeft om hem bij zich te houden. Zelfs in Kamp Vught weet Max zich aan hem vast te klampen… maar de dreiging van het aankomende kindertransport is duidelijk voelbaar en Max keert steeds meer naar binnen. Tot hij tenslotte niet eens meer weg kan vluchten in zijn eigen fantasie… dan heeft hij niets meer om zich aan vast te houden. Erg aangrijpend.

Het is even goed opletten wanneer de verschillende fragmenten uit het verhaal plaatsvinden. Maar al snel wordt duidelijk hoe het gegaan is: het leven van de Joodse Max wordt steeds meer ingeperkt en uiteindelijk moet de familie onderduiken. Sabel moet mee en dat levert een lastige situatie op: hoe leer je een kat onderduiken? Dit gegeven maakt het verhaal nog best vermakelijk om te lezen, maar ondertussen is er natuurlijk niets grappigs aan. Max en zijn familie worden verraden, opgepakt en naar een kamp vervoerd. En ook schokkend: Max wordt apart van zijn ouders in het kamp opgesloten.

Zonder gruwelijke details te vertellen, wordt door dit boek pijnlijk duidelijk hoe verschrikkelijk de gebeurtenissen zijn geweest die tijdens WO II hebben plaatsgevonden. Een tragisch verhaal, dat helaas voor een groot deel echt gebeurd is.

Lestips

Ook al gaat dit boek voor een gedeelte over de liefde van een jongen voor zijn kat; het verhaal gaat vooral over de Tweede Wereldoorlog en hoe deze tijd voor Joden moet zijn geweest. Van het opnaaien van de Jodenster, via onderduiken en verraden worden, tot het afschuwelijke leven in een concentratiekamp: het wordt goed duidelijk hoe verschrikkelijk het was. En dat is knap in slechts 125 pagina’s.

Dit betekent echter niet dat dit een makkelijk boek is. Voor sommige kinderen zullen de tijdsprongen lastig te volgen zijn en ook de rol van Sabel zal niet iedereen meteen duidelijk zijn. Een mooi voorleesboek dus, met korte hoofdstukken en prachtig taalgebruik.

Boekpromotie

Dat het daarnaast een boek is dat er écht om vraagt om gepresenteerd te worden, komt door die verraderlijke cover. Kinderen die willen lezen over de Tweede Wereldoorlog, zullen dit boek nooit uit de kast pakken; kinderen die graag over dieren lezen, zullen ook niet krijgen wat ze verwachten. De nietszeggende titel zal kinderen ook al niet vertellen waar het boek over gaat… en de ervaring leert dat zo’n boek meestal in de boekenkast blijft staan. Zonde! Taak van de leerkracht dus: laten zien en vertellen waar het boek over gaat!

Je kunt kinderen goed op deze verrassende inhoud wijzen door zo min mogelijk over het boek te vertellen, maar alleen te zeggen dat je oog was gevallen op dit nieuwe boek. Vertel bijv. dat je het een intrigerende cover vond, met dat kattenoog dat je zo indringend aankijkt. Waar denken de kinderen dat het over gaat?

Ga eventueel mee in de ideeën van de kinderen (“ja, dat dacht ik ook…”), maar lees dan vervolgens het volgende hoofdstuk voor. Zeg dat je nogal verrast werd door de inhoud.

Kamp Vught – mei 1943. ‘Nog even…’ (…) begint te zuchten. (blz. 13 t/m 16)

Voor kinderen die nog weinig kennis hebben van de Tweede Wereldoorlog zal dit een raadselachtig fragment zijn. Wat voor kamp is Kamp Vught? Waarom moest Max ineens een kamer delen met zijn ouders? Waarom ligt Max op een slaapzaal met zoveel andere kinderen en waar gaan ze misschien naartoe? Kijk eens wat de kinderen al weten en vertel er eventueel zelf iets over. Veel aanleiding tot gespreksstof!

Jodenvervolging

Ook het volgende fragment is erg interessant. Het gaat over onderduiken, maar vertelt ook direct over Sabel en de ijzeren wil van Max om hem bij zich te houden.

Ik lees de (…) Het is oorlog. (blz. 57 t/m 61)

Goed gevonden is de dubbelzinnige opmerking ‘Het is oorlog’. Snappen de kinderen dat Max hier niet WO II bedoelt?

Tenslotte vind ik dit een heel indringend hoofdstuk over het moment dat Max en zijn familie net verraden zijn en naar het concentratiekamp worden gebracht.

Waar wij gaan (…) me niet halen. (blz. 106)

Duidelijker wordt het niet…

Had ik al verteld dat je dit boek het beste in zijn geheel voor kunt lezen?

Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren, 2017