Schilderkunst door de eeuwen heen

door Brita Granström, Mick Manning

van de steentijd tot nu

In dit boek maak je kennis met schilderkunst door de eeuwen heen, aan de hand van kunstenaars en hun schilderijen. Van de grotschilderingen uit de steentijd tot het moderne, graffiti-achtige werk van Jean-Michel Basquiat. Kunstgeschiedenis voor kinderen, met schilderijen van o.a. Rembrandt, Picasso en Dalí, maar ook van schilders die iets minder bekend zijn bij het grote publiek, zoals Kalan Khan, Laura Knight en Frida Kahlo.

Vertaald door Anja De Lombaert.

Recensie

Het is niet gemakkelijk om een boek over kunstgeschiedenis te vinden dat toegankelijk is voor kinderen. Vaak is het taalgebruik behoorlijk pittig, wat ook wel begrijpelijk is omdat er aardig wat vakjargon bij komt kijken (kunststromingen, schildertechnieken etc.). Toch is het Mick Manning (en de vertaalster!) in dit boek gelukt de juiste toon te vinden voor kinderen in de bovenbouw van de basisschool. Weliswaar staan er ook in dit boek vrij veel moeilijke woorden in de tekst, maar de meeste begrippen worden in de tekst zelf of in de woordenlijst achterin het boek uitgelegd.

In eerste instantie lijkt het boek wat oppervlakkig. Het begint met een zeer korte omschrijving van rotsschilderingen en schilderijen uit de oudheid, waarna de kunst-tijdlijn verder gaat in de middeleeuwen. Hoewel interessant, lijken deze eerste omschrijvingen wat los te staan van elkaar. Naarmate je verder leest, worden er echter steeds meer verbanden tussen de verschillende schilders en schilderijen gelegd. Manning gaat bijvoorbeeld in op het gebruik van perspectief, keuze in onderwerp of de schildertechniek. De ontwikkeling wordt steeds duidelijker!

Het boek neemt je mee van de Bijbelse kunst (o.a. Giotto, Michelangelo), naar rijkeluisportretten (o.a. Van Eyck, Rembrandt), via het dagelijkse leven (Vermeer), prachtige landschappen (Turner, Van Gogh, Monet) naar experimentele, moderne kunst (Dalí, Picasso, Pollock). Mooi is ook het bruggetje naar Aziatische kunst (Khan, Hokusai), die beduidend anders is, maar toch weer van invloed was op de westerse schilderkunst (en vice versa). De makers van het boek hebben ervoor gekozen om de schilderijen te laten zien in de volgorde waarin ze werden gemaakt. Het nadeel daarvan is dat nu Van Gogh vóór Monet komt, terwijl in de tekst te lezen is dat Van Gogh zich liet inspireren door de impressionisten (Monet dus). Dit komt doordat er is gekozen voor een schilderij van Monet uit het einde van zijn carrière. De schilderijen zijn dus wel op chronologische volgorde afgebeeld, maar de kunststromingen in dit geval niet.

Van elke schilder(es) is één werk paginagroot afgebeeld. De schilderijen zijn hierdoor prachtig te zien. Opvallend is, dat het niet altijd de bekendste werken zijn. Zo is van Vermeer het schilderij ‘De liefdesbrief’ te zien, in plaats van het beroemde ‘Het meisje met de parel’. Toch zie je dit laatste werk wel in het boek terug: als illustratie! Brita Granström tekende bij elk schilderij een portret van de schilder, terwijl die aan het werk is. Een ontzettend leuke toevoeging! Bij de illustraties staan tekstballonnetjes, waarin de kunstenaar iets over zichzelf of zijn/haar werk vertelt. Op diverse pagina’s wordt de lezer daarnaast gestimuleerd om meer kunstwerken van de betreffende schilder op te zoeken – de titels staan genoemd.

Het allerleukste aan dit boek zijn echter de vele activerende kijkvragen. De lezer leert hierdoor nog beter kijken naar de schilderijen. Soms gebeurt dit in de vorm van een soort zoekopdracht (‘Zie jij deze details?’, ‘Hoeveel insecten tel je?’), maar vaker als een denkvraag (‘Wat denk jij dat hier is afgebeeld?’ ‘Op welk tijdstip schilderde hij dit schilderij, denk je?’). Nergens kun je het antwoord op de vragen terugvinden, wat helemaal past bij de filosofie van kunstbeschouwing: er zijn immers geen foute antwoorden mogelijk!

Kortom: dit boek is een heel mooie manier om te leren kijken en genieten van kunst, maar vooral ook een heel mooie eerste kennismaking met de geschiedenis van de schilderkunst.

Lestips

Zelf heb ik heel veel lessen kunstbeschouwing en kunstgeschiedenis gegeven en daardoor weet ik hoe mooi kinderen kunst kunnen vinden. Vooral als je betekenis gaat geven aan de schilderijen, door ze te plaatsen in een tijd en ontwikkeling, merk je dat er steeds meer waardering voor de schilderijen komt. Sterker nog: als je duidelijk uitlegt waarom bepaalde schilders op een bepaalde manier werken en in welke tijd dit veel voorkomt, kunnen kinderen vrij snel vertellen uit welke periode een schilderij moet komen (door te kijken naar het onderwerp, de schildertechniek of het gebruik van perspectief!).

Dit boek doet precies wat ik in mijn kunstgeschiedenislessen heb gedaan (alleen iets minder uitgebreid): uitleggen hoe die ontwikkeling verlopen is. Daarom is het een heel mooi boek om te gebruiken als je zelf niet zo veel van kunst of kunstgeschiedenis weet. Dit boek geeft heel veel houvast aan leerkrachten die niet zo goed thuis zijn in de kunst; samen met de kinderen kun je op deze manier toch kennismaken met de geschiedenis van de schilderkunst!

Project kunst

Natuurlijk kun je er ook één kunstenaar uitlichten en meer over hem te weten zien te komen. Door alle kijkvragen en de suggestie om andere schilderijen op te zoeken, worden kinderen gestimuleerd om actief met het boek aan de slag te gaan. Een mooi uitgangspunt voor een muurkrant, werkstuk of presentatie!

Geschiedenis

Het is echter ook erg waardevol om kunst / schilderijen te koppelen aan geschiedenislessen. Dat kan op verschillende manieren.

• Je kunt het onderwerp van het schilderij als uitgangspunt nemen en bespreken, zoals bijvoorbeeld bij het schilderij De verwoesting van Pompeï en Herculaneum van John Martin. Dit schilderij is vele eeuwen later pas geschilderd, maar gaat wel om een gebeurtenis in het verleden. Door goed te kijken naar het schilderij, kun je het hebben over die gebeurtenis.
• Je kunt het onderwerp van het schilderij als uitgangspunt nemen en tegelijkertijd de schilder (uit die tijd) bespreken, zoals bij het schilderij Jagers in de sneeuw van Pieter Bruegel de Oude.
• Je kunt de schilder centraal stellen
  – omdat schilderkunst in die tijd een belangrijke rol speelde, zoals bij Vermeer of Rembrandt
  – omdat de schilder nog steeds heel beroemd is, zoals Van Gogh
  – omdat de schilder(es) iets betekend heeft voor de maatschappij, zoals De Lempicka of Basquiat

Lees ook:

Wil je weten hoe je een les kunstbeschouwing kunt geven? Lees dan het artikel Kinderboeken en kunst.

En wil je meer weten over hoe je bewust naar beelden kunt kijken? Lees dan dit boek:

Welke schilders in dit boek aan bod komen, lees je hieronder:

Uitgeverij Ars Scribendi, 2018