Smaakspoken - Leesbevordering in de klas

HET GEHEIM VAN DE ZEVEN SMAKEN

Puck is negen jaar en woont samen met haar vader, chef Maro, boven zijn populaire restaurant. Na het overlijden van haar moeder leven ze er nu met zijn tweetjes. Puck mist haar moeder verschrikkelijk en haar vader is altijd druk aan het werk. Ze wil niets liever dan hem helpen, maar hij vindt haar nog te jong, want ‘goed proeven moet je leren’.

Als ze op een avond dit verdriet deelt met haar kat, komt de eerste van de zeven Smaakspoken op bezoek. Deze kleurrijke figuren – zout, pittig, zuur, vet, umami, bitter en zoet – ontvoeren Puck naar hun werelden. Ze leren haar daar alles over hun unieke krachten. Maar kunnen zij Puck zo goed leren proeven, dat ze Maro eindelijk mag helpen in zijn keuken?

Winnaar Bronzen Penseel 2022.
Winnaar Jenny Smelik-IBBY-Prijs 2022.

Het boek heeft bij de tweede druk een nieuwe, lichtere cover gekregen.

Recensie

Chef Maro – van Restaurant A’Maro (geweldige naam) – vindt zijn dochter Puck nog te jong om hem te helpen in de keuken. Niet omdat het werken met messen of hete pannen te gevaarlijk is, nee… omdat ze nog moet leren proeven!

‘Wie nog niet kan proeven, kan niet koken. Basta!’ (blz. 11)

Het maakt Puck heel verdrietig. Ze is alleen in huis: haar vader is altijd aan het werk, haar moeder is een jaar eerder overleden. Maar dan krijgt ze bezoek van de zeven Smaakspoken: nogal bijzondere figuren, die haar alles vertellen over de smaken zout, pittig, zuur, vet, umami, bitter en zoet. Het eerste spook, Jeju, vertelt haar bovendien meer over proeven.

‘Proeven is als praten. Eerst hoor je alles. Een oorverdovend lawaai aan nieuwe geluiden die kriskras door elkaar je oren instromen. Dan leer je luisteren naar al die losse klanken. Pas als je ze stuk voor stuk begrijpt, worden het woorden en kun je zelf praten. Zonder smaken ben je sprakeloos.’ (blz. 18)

Nadat Puck bezoek heeft gehad van meerdere Smaakspoken, merk je dat je ook als lezer vanzelf meer over eten en smaken gaat nadenken. Sowieso is het boek heel verrassend, want sinds wanneer zijn pittig en vet smaken? En ook umami is ‘eigenlijk meer een sensatie dan een smaak’.

De eerste slok spuugt Puck bijna meteen uit. Het smaakt vissig. Als ze de soep iets langer in haar mond houdt, gebeurt er iets geks. Het lijkt wel een hartige toverbal die op haar tong van smaak verandert. Van vies en vreemd wordt het lekker en vertrouwd. Puck sluit haar ogen en neemt nog een paar slokken. Bij elke teug voelt het alsof ze dieper in een warm bad zakt. (blz. 53)

Het boek staat vol interessante weetjes – wist je bijvoorbeeld dat kinderen intenser proeven dan volwassenen doordat ze meer smaakpapillen hebben? Sommige Smaakspoken, zoals de rappende tv-kok Azid en de Engelssprekende Chili Willy, zijn wel heel vreemd, maar achter in het boek heeft Puck nog ‘proefnotities’ bijgehouden en wordt plots duidelijk waarom Jeju eruitziet als een bejaarde duiker en waarom Chili Willy zo’n raar accent heeft. De puzzelstukjes vallen ineens op hun plek en dat maakt het boek nóg interessanter! Het is heel bijzonder hoe je bemerkt dat dit boek jou als lezer ook langzaam betovert en aanzet tot beter en bewuster proeven.

Maar dit boek prikkelt nog meer zintuigen: het boek is namelijk ook een feest om naar te kijken door de grote, sprankelende en kleurrijke illustraties van José Luis García Lechner. Daarnaast weet Daan Faber een zeer gevoelige snaar te raken met zijn verhaal over de moeder van Puck, die haar ook als een van de spoken – van de smaak zoet – bezoekt.

‘Dood, lieve Puck, ben ik pas als jij mij bent vergeten,’ spreekt haar moeder streng. ‘Verdriet is een deel van je leven. Net als boosheid of plezier. Het zou zo saai zijn als er maar één gevoel bestaat. Zoals een hap die alleen maar heel zout, zuur of bitter is. Wij hebben méér smaken nodig om van iets te houden. (blz. 69)

En met zulke mooie zinnen, is dit ook een boek om van te houden. Prachtig!

Lestips

Dit is een prachtig voorleesboek tijdens projecten over eten en voeding! Zeker als je (uitgebreid) met de kinderen praat over dit boek, kun je het al voorlezen vanaf de middenbouw. Om het boek goed zelfstandig te lezen, moeten de meeste kinderen wel wat ouder zijn.

Het is leuk om kinderen steeds een hoofdstuk over een smaak voor te lezen en dan uit te dagen om gerechten te vinden waarin die smaak duidelijk aanwezig is.

Hoe verder je in het boek komt, hoe beter kinderen zullen snappen dat het lekkerste eten bestaat uit gerechten die juist meerdere smaken bevatten. Hoe zouden ze een gerecht dat te bitter is bijvoorbeeld lekkerder kunnen maken? Of met welke smaak combineert pittig eten juist heel goed? Kan een gerecht zowel zout als zoet zijn? Kunnen ze hier ook voorbeelden van verzinnen?

Smaakspoken

In Pucks proefnotities over de Smaakspoken zul je veel van dit soort smaakcombinaties vinden (‘Ik ga je zweren, zo ga je bitter waarderen!’ blz. 83)

Volt, 2021