Het meisje dat met beren praatte

door Sophie Anderson

De 12-jarige Yanka werd als peuter gevonden in een berenhol. Ze heeft zich daarna altijd afgevraagd waar ze vandaan komt en wie haar ouders zijn. Yanka is anders dan de mensen in het dorp – groter, sterker – en hoort er voor haar gevoel toch niet thuis. Wanneer ze wegloopt van huis om uit te vinden wie ze echt is, begint ze aan een lange reis, waarvan ze nooit had kunnen dromen…

Vertaald door Pauline Michgelsen.

Recensie

Ooit hoop ik het verhaal over mijn verleden te vinden. Hopelijk is het een mooier verhaal dan dat ik als ongewenste baby ben achtergelaten. Ik hoop dat het een sprookje is, een wonderbaarlijk sprookje dat verklaart wie ik ben, en waarom ik anders ben, waarom ik de bomen geheimen hoor fluisteren en waarom het bos me altijd naar zich toe trekt. (blz. 8)

©2020, VOLT, illustratie van Kathrin Honesta uit Het meisje dat met beren praatte

De raadselachtige proloog belooft precies wat je van dit boek kunt verwachten: een sprookjesachtig verhaal over een meisje dat op zoek gaat naar zichzelf. Want dat er iets bijzonders met Yanka aan de hand is, is meteen duidelijk. Ze is met haar twaalf jaar een stuk groter dan de meeste volwassenen en zo sterk als een beer. Yanka de Beer wordt ze dan ook genoemd. Yanka vindt het niet erg dat haar kracht met die van een beer wordt vergeleken, maar het bevestigt ook steeds dat ze anders is dan de mensen in het dorp. Ze voelt zich meer thuis in het bos…

Soms voel ik me in het bos zo dicht bij het verhaal van mijn verleden dat ik het bijna in de wind kan horen. (blz. 14)

Dat verleden van Yanka is mysterieus en raadselachtig. Mamotsjka, bij wie ze nu woont, kan haar er niets over vertellen. Maar regelmatig krijgen ze bezoek van Anatoli, een man die in het bos woont, en die de prachtigste verhalen vertelt over wolven, draken en beren… ‘waar altijd een kern van waarheid in zit’. Het is niet gek dat je je, net als Yanka, zal afvragen of die verhalen niet stiekem over háár gaan…

Het hele boek leest als een Russisch sprookje en knispert en sprankelt van de magie en winterkou. Het speelt zich af in ‘het Sneeuwbos’, waar wordt uitgekeken naar ‘het Grote Smelten’ en zit vol Slavische namen, als Vanja, Sasja en Pjotr. Achterin het boek staat zelfs een woordenlijst, waarin o.a. wordt uitgelegd dat Mamotsjka eigenlijk ‘moeder’ betekent. Maar het boek krijgt een nog eens extra sprookjesachtig karakter door de verhalen van Anatoli, die allemaal beginnen met ‘Er was eens…’ en die mooi omkaderd een plekje in het boek hebben gekregen.

Als Yanka tijdens haar tocht door het Sneeuwbos ook nog een Jaga-huis tegenkomt, wordt de setting van dit verhaal helemaal duidelijk. Zo’n huis op kippenpoten en Baba Jaga komen immers uit de Slavische mythologie. De mooie illustraties van Kathrin Honesta, de kaart op de schutbladen en de prachtige, beeldende taal dompelen je helemaal onder in deze sprookjesachtige wereld!

Het verhaal over Yanka zit niet alleen vol sprookjesachtige elementen, zoals pratende dieren, een gevaarlijke vuurdraak en magische spreuken en vloeken, maar heeft ook een zeer sterke moraal. Terwijl het verhaal steeds spannender wordt – er moet namelijk een draak worden verslagen! – leert Yanka een zeer wijze les:

‘Je moet eens ophouden te denken dat kracht bepaald wordt door de grootte van je spieren en de lengte van je hoektanden. Échte kracht is veel verfijnder. Het is als de zijden draad van een spin. Om Smej te verslaan heb je een web nodig. En wij’ – Muizenval draait rond – ‘zijn jouw web.’ (blz. 257/258)

Het is een verhaal over het verlangen ergens bij te horen, maar tegelijkertijd laat het verhaal heel mooi zien dat je soms gewoon beter om je heen moet kijken, beter moet luisteren en moet koesteren wat je al hebt. Het wensvervullende einde past ook helemaal bij dit hartverwarmende verhaal. Een boek om heerlijk bij weg te dromen!

Lestips

De proloog van het boek is al zo sfeervol en mysterieus, dat je die prima kunt gebruiken om het boek te promoten. Ik zou vervolgens ook de achterkant van het boek voorlezen en misschien – als je nog meer tijd hebt – een fragment uit het boek, met een van de sprookjesverhalen van Anatoli. Die verhalen maken namelijk zo’n belangrijk onderdeel uit van het verhaal!

Om zo’n verhaal te introduceren, zou ik de kaart op de schutbladen laten zien en erbij vertellen dat dit de kaart is van Anatoli – een man die Yanka (de ik-persoon) en haar Mamotsjka regelmatig bezoekt. Vervolgens lees je het volgende fragment voor, met aansluitend het verhaal ‘De laatste pijl van prinses Nastasja’.

‘Wat is dat?’ (…) vergeten zou worden. (blz. 28 t/m 35)

Het is daarnaast ook een heerlijk, sprookjesachtig voorleesboek. Ideaal voor de koude wintermaanden, bij een haardvuurtje op het digibord!

Sprookjes en mythologie

Dat in dit verhaal een Jaga voorkomt, met haar huis op kippenpoten, is voor kinderen niet zo betekenisvol als ze niet weten dat deze Jaga’s voorkomen in de Slavische mythologie. Het is niet zomaar een verzinsel van de schrijfster – hier zit veel meer achter dan kinderen wellicht vermoeden!

Toevallig is er ook net een boek met Russische sprookjes verschenen, verzameld door Thé Tjong-Khing! Hier kun je dus mooi naar verwijzen als je dit boek promoot.

Online kun je heel veel vinden over Baba Jaga. Misschien kunnen de kinderen zelf eens op zoek gaan naar verhalen over huizen op kippenpoten!

En… in het voorjaar van 2021 verschijnt dit boek: Het huis op kippenpoten! Van dezelfde schrijfster, illustrator en vertaalster, maar wel over een andere hoofdpersoon. Dat belooft wat!

Tenslotte zit er ook een sprookje in het boek verwerkt dat lijkt op De visser en zijn vrouw van de gebroeders Grimm, ook bekend als Het tovervisje. Dit sprookje over hebzucht vormde vast de inspiratie voor het verhaal ‘De vloek van de lindeboom’ in dit boek. Het tovervisje is trouwens te lezen via dbnl.nl en komt ook terug in het boek De kikkerbilletjes van de koning van Janneke Schotveld!

Uitgeverij Volt, 2020