De H van Humboldt

door Barbara Rottiers

Ik heb een nieuwe vriend. Hij is al 150 jaar dood, maar je kunt je nog altijd goed met hem amuseren. Alexander von Humboldt is zijn naam. Eerlijk gezegd had ik hem liever alleen voor mezelf gehouden, maar zijn liefde voor de natuur werkte zo aanstekelijk en zijn inzichten over het klimaat waren zo baanbrekend, dat ik besloot in het bijzonder jullie, jonge lezers, kennis met hem te laten maken.

Niemand minder dan Charles Darwin zei over hem: ‘Ik sta op de schouders van Von Humboldt.’ (Hopelijk had hij geen schoenen met hakken aan!) Dit is echter geen boek over acrobatie, maar wel over het dolle, avontuurlijke leven van natuurwetenschapper en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt. Ga je mee op expeditie?

Recensie

Gezien de illustratie op de cover van dit boek vindt Barbara Rottiers het tijd worden dat het imago van Alexander von Humboldt eens flink wordt afgestoft. Eigenlijk is het een ontzettend grappige cover: met zo’n gezellig gekleurde plumeau die een stijf standbeeld afstoft. Jammer is alleen dat het boek toch een wat zakelijke uitstraling heeft. Is het de gele band aan de zijkant? Of misschien het lettertype en de volle bladspiegel?

Hoe dan ook: laat je niet misleiden door het uiterlijk of het op-het-eerste-gezicht stoffige onderwerp… Dit is echt een geweldig vermakelijk boek en de schrijfster vertelt zo aanstekelijk over Alexander von Humboldt, dat je zou willen dat je hem zelf gekend had!

Dit Vlaamse boek is namelijk allesbehalve zakelijk geschreven, maar juist heel persoonlijk en met een enorme dosis humor. Het boek leest heel gemakkelijk en is ook nog eens heel rijkelijk en grappig (door Rottiers zelf!) geïllustreerd. Maar het belangrijkste: het is echt een ontzettend boeiende biografie, over een ongelooflijk inspirerende man, die in zijn tijd heel veel beroemde mensen, zoals Goethe en president Thomas Jefferson, heeft beïnvloed.

Zoals in elke biografie lees je eerst over ‘de jeugdjaren’: Alexander groeide op in de ‘Verlichting’, de tijd van pruiken en revoluties (zie ook de hilarische illustratie over het DIY kapsel). Leuk is dat Rottiers continu bruggetjes maakt naar de huidige tijd. Alexander was niet zo gemakkelijk; welk etiketje zou hij tegenwoordig hebben gekregen?

©2020 Van Halewyck, illustratie van Barbara Rottiers uit De H van Humboldt

Het boek geeft op deze manier een heel mooi beeld van Alexander von Humboldt als persoon – ‘Wat hij in een uur uiteenzet, is meer dan wat je in acht dagen kunt lezen.’ (blz. 29) – maar vertelt ook over wat hij heeft betekend voor de wetenschap, de afschaffing van de slavernij en het klimaat.

Nu gaan wij graag eens op weekend naar een bosrijke omgeving zoals de Ardennen, de Veluwe of elders, maar in de tijd van Humboldt zouden de mensen gezegd hebben: ‘Hallo, ben je gek? Wat gaan we daar doen?’ (…)
En omdat de industrie in opmars was, kreeg je ook nog de verrukking voor alles wat moderne techniek was. Wauw, cool, wat de mens toen allemaal bedacht! Niemand dacht eraan dat dit weleens hele nare gevolgen zou kunnen hebben voor de natuur en bijgevolg ook voor de mens. Niemand, behalve Alexander von Humboldt. (blz. 43)

Tegelijkertijd geeft de schrijfster ook heel goed het tijdsbeeld weer. Wat Von Humboldt zei en deed was in zijn tijd heel bijzonder en dat maakt de schrijfster allemaal heel inzichtelijk. Steeds spreekt ze de lezer aan en verrast ze met interessante weetjes en grapjes. Veel feitelijke informatie heeft ze heel knap in de lopende tekst ‘verstopt’. Dat zorgt ervoor dat het geheel heel fijn en vloeiend leest en geen moment uitleggerig wordt.

Niet alleen bewijst Rottiers hiermee dat biografieën ontzettend goed leesbaar, vermakelijk en boeiend kunnen zijn, ze laat ons ook kennismaken met een fascinerende man; iemand die het inderdaad verdient om door iedereen gekend te worden. Wat een geweldig boeiend boek!

Lestips

Barbara Rottiers maakte kennis met Von Humboldt via een biografie voor volwassenen: De uitvinder van de natuur, het avontuurlijke leven van Alexander von Humboldt, geschreven door Andrea Wulf. Die maakte haar zo enthousiast, dat ze besloot dit boek voor jonge lezers te schrijven: in de hoop de jonge lezer net zo warm te krijgen voor Von Humboldts leven en werk als Andra Wulf bij haar deed.

De wervelende introductie voor dit boek schreef ze zelf al op en hoef je dus eigenlijk alleen maar voor te lezen als je dit boek wilt promoten:

Ik heb een (…) leuk zal vinden. (blz. 7/8)

Ontdekkingsreizigers

©2020 Van Halewyck, illustratie van Barbara Rottiers uit De H van Humboldt

Dit boek past heel erg mooi in een thema over ontdekkingsreizigers: Alexander von Humboldt reisde met Aimé Bonpland naar Venezuela om daar het tropisch regenwoud te onderzoeken. Ze werden er ‘gek van verwondering’: ze kwamen oren en ogen tekort, want ze zagen alleen maar nieuwe dingen.

Je kunt hierover voorlezen vanaf blz. 39. Er is een aantal interessante hoofdstukken over zijn expeditie, met prikkelende titels:

• Meten is weten, ook tijdens een aardbeving
• Varen: extra spannend als je niet kunt zwemmen
• Vandaag gaat het heel goed met de barometer
• Bergbeklimmen op blote voeten

Heel leuk is ook de expeditie paklijst. Laat kinderen eens nadenken wat ze allemaal mee zouden nemen op expeditie naar de jungle en vergelijk deze vervolgens met die van Alexander von Humboldt (ook al is deze natuurlijk verre van compleet) – blz. 37

Helemaal achterin het boek spoort Barbara Rottiers de lezer ook nog aan om zelf op ontdekkingsreis te gaan: vlakbij huis! ‘Want ook in je eigen tuin kun je heerlijk spelen en ontdekken’. Ze geeft allerlei leuke suggesties om op onderzoek uit te gaan. (blz. 94)

Wetenschap

©2020 Van Halewyck, illustratie van Barbara Rottiers uit De H van Humboldt

Interessant is om te lezen wat Humboldt heeft betekend voor de wetenschap. Weliswaar vond hij niets bijzonders uit, maar zijn kijk op de wereld heeft heel veel veranderd. Op blz. 89 lees je meer over zijn nalatenschap.

Van Halewyck, 2020