Het boek van Fatima - Leesbevordering in de klas

Een stem tegen de stilte

Dit is mijn verhaal. Ik ben Fatima, een Afghaans meisje van 13 jaar. Als achtjarige moest ik alles wat ik had achterlaten. Samen met mijn gezin begonnen we aan een tocht waarvan we niet wisten waar hij zou eindigen. We stonden op een weg waarop we niet meer achteruit konden en voor ons zagen we enkel een zwart gat.

Met mijn boek wil ik laten zien dat mensen op de vlucht veel meer zijn dan de stempel die ze krijgen: ‘vluchteling’. We zijn gewoon mannen, vrouwen en kinderen zonder enige hoop, die een nieuw leven willen opstarten. Want vluchten doe je niet zonder reden. En al helemaal niet om elders te gaan profiteren. Je krijgt een inkijkje in mijn tocht van Afghanistan naar België en je volgt mee hoe ik een nieuw leven opbouw.

Achter elke vlucht zit een verhaal.

Recensie

Het ‘boek’ van Fatima is in feite een klein paperback boekje – nog kleiner dan het formaat van het Kinderboekenweekgeschenk, maar… dat maakt haar verhaal niet minder indrukwekkend. Door de donkere fotocover lijkt het misschien alsof dit een boek voor volwassenen is, maar het kan zonder twijfel zowel door kinderen als volwassenen gelezen worden, want het is in eenvoudige taal geschreven. Het is duidelijk dat de 13-jarige Fatima een missie heeft met dit boek: ze wil laten zien dat vluchtelingen ‘geen monsters’ zijn; dat zij ook een mens is, net als ieder ander – een mens met het verlangen naar vrijheid.

We liepen de hele tijd met de stempel vluchteling rond. Maar ik ben niet enkel vluchteling. Ik ben ook Fatima die vrienden heeft, Fatima die naar school gaat, die atletiek doet, die een boek schrijft, die voor zichzelf kan zorgen. Iedereen is meer dan een woord of een stempel. (blz. 96/97)

Je leest in dit boek letterlijk Fatima’s verhaal: als je het zou voorlezen, hoor je haar als het ware praten. Dat betekent wel dat het niet erg mooi geschreven is: de dialogen zijn niet heel levendig, de zinnen zijn kort, het tijdspad is soms moeilijk te volgen en het boek staat vol spreektaal van een tienermeisje (‘het was super donker’ en ‘ik was mega blij dat we niet terug naar dat vieze huis moesten’). Tegelijkertijd maakt dat het verhaal juist heel krachtig, want veel ‘echter’ dan dit krijg je het niet. Fatima spreekt de lezer bovendien regelmatig aan, trekt je op die manier bij het verhaal en probeert zo goed mogelijk uit te leggen wat zij allemaal heeft meegemaakt.

Mijn dorp lijkt in niets op wat jullie kennen. Wacht, ik probeer het uit te leggen. (blz. 9)

Fatima’s verhaal begint in een klein dorpje in Afghanistan en zij legt uit hoe wereldvreemd zij opgroeide en hoe haar toekomst als meisje al helemaal bepaald was. Het is schokkend en tegelijkertijd erg interessant om te lezen hoe meisjes daar worden uitgehuwelijkt. Je krijgt als lezer een goed beeld van de onderdrukking van vrouwen in Afghanistan.

Fatima’s gezin vluchtte uiteindelijk voor het oorlogsgeweld. Het was een onvoorbereide vlucht en zelfs als je het leest, is het eigenlijk niet voor te stellen wat haar familie onderweg allemaal heeft moeten meemaken. Als ze aan het eind vertelt hoe ontredderd zij zonder ouders in Brussel arriveerde, slaat het besef ook nog eens in als een bom: Fatima was nog maar acht jaar toen zij dit allemaal meemaakte. Acht jaar.

Ten slotte vertelt Fatima over de vele asielzoekerscentra, de zoektocht naar een woning en het racisme dat zij heeft gevoeld van Belgische mensen (‘maar daarom ga ik niet zeggen dat alle Belgen racistisch zijn, want ik het er ook veel gekend die lief waren en me op weg hielpen.’). Vooral dat laatste heeft ervoor gezorgd dat zij dit boek wilde schrijven: om mensen uit te leggen hoe het is om een vluchteling te zijn.

Het boek is uitgegeven in Vlaanderen, waar Fatima uiteindelijk ook terecht is gekomen. Dat betekent dan ook dat het boek vol staat met Vlaamse zinnen en woorden, maar het zal voor Nederlandse kinderen prima te begrijpen zijn. En gelukkig maar, want de stem van Fatima verdient het om gehoord te worden.

Lestips

Als kinderen willen begrijpen hoe het is om een vluchteling te zijn, dan is dit wel een heel mooi boek om te laten lezen. Dit is immers het verhaal van een vluchtelinge zelf; en er is in dit verhaal niets mooier gemaakt dan het is.

Houd er wel rekening mee dat het te heftig kan zijn om dit boek voor te lezen als er kinderen in je klas zitten die zelf een achtergrond als vluchteling hebben. Anderzijds kan het misschien fijn zijn dat ze via dit boek hun eigen verhaal kunnen vertellen. Laat het ze in dat geval zeker eerst zelf lezen.

Het boekje beslaat zo’n 100 pagina’s en het verhaal is verdeeld in 10 hoofdstukken. Het leent zich dan ook prima om in stappen voor te lezen – na elk hoofdstuk kun je praten over wat Fatima heeft verteld. Er staan genoeg thema’s in dit boek om over te praten!

Het land Afghanistan – hoe ziet het eruit, waar ligt het?
De onderdrukking van vrouwen
Uithuwelijken
De oorlog in Afghanistan
De route die Fatima heeft afgelegd (Kunnen de kinderen in je klas deze reconstrueren?)
Asielzoekerscentra
Het leren van een nieuwe taal
Integratie
Racisme
Hoe is het om een vluchteling te zijn?
Redenen om te vluchten