Over gehaktballen - Leesbevordering in de klas

Over gehaktballen Sjuul is elke middag bij haar oma. Oma leest graag en veel. Ze leest Sjuul altijd de stukjes voor die ze mooi vindt en vaak zijn dat gedichten.

Sjuul heeft niks met gedichten – dat is meer iets voor volwassenen, vindt ze. Maar toch is het handig dat haar oma er zoveel kent. Zo kan ze Luca namelijk helpen, die een gedicht zoekt om voor te lezen op de begrafenis van zijn oma.

Luca is verdrietig. Niet alleen om zijn oma, maar ook omdat haar hond Bella nu weg moet. En dus bedenken Sjuul en Luca een plan…

Recensie

gehaktballen
eet iedereen
hoe kan dat?
hoe kun je dieren
opeten

Het is natuurlijk helemaal niks, maar meester Pieter vraagt toch of ik het wil voorlezen. Hij zegt dat hij het een goed gedicht vindt, omdat het ervoor zorgt dat je gaat nadenken. En dat vindt hij leuk aan gedichten, dat ze je aan het denken zetten.
Maar over mijn elfje ga ik toch niet nadenken? Wie denkt er nou na over gehaktballen? (blz. 26)

Soms heb je zo’n boek, waarvan de buitenkant niet goed laat zien waar het over gaat. Zo’n boek is dit. Want het gaat dus niet over gehaktballen. Niet echt. Het gaat wél over een hond. Nou ja, gedeeltelijk. Want het gaat ook over gedichten, troost en omgaan met de dood. Ja, dat zag je vast niet aankomen. Maar misschien is dat juist wel de bedoeling… want zie daar maar eens een vrolijke illustratie voor op de cover van te maken!

De tekst op de achterkant vertelt er wel al een beetje over: Sjuul leert in de bieb Luca kennen. Ze komt erachter dat hij een gedicht zoekt om voor te lezen tijdens de uitvaart van zijn oma. Sjuul houdt wel van lezen, maar niet van gedichten. Gelukkig kent haar oma wel een mooi gedicht en daar is Luca goed mee geholpen.

‘De meeste gedichten voor kinderen gaan over nijlpaarden of zo. Best grappig, maar niet zo geschikt voor een oma die dood is.’
‘Misschien passen dode oma’s en verdriet ook niet bij kinderen,’ zeg ik. ‘Misschien zijn er daarom ook bijna geen gedichten gemaakt voor kinderen die over dit soort moeilijke dingen gaan.’ (blz. 35)

Toevallig wordt er ook op school aandacht aan gedichten besteed. Sjuul schrijft bovenstaand elfje over gehaktballen. Dan overlijdt de vader van de meester plotseling. De invaljuf schrijft woorden op het bord die je kunt gebruiken als je iemand wilt laten weten dat je meeleeft. Maar Sjuul besluit een elfje te schrijven om het persoonlijker te maken. Sjuul – en stiekem dus ook de lezer – begrijpt gaandeweg steeds beter welke betekenis gedichten kunnen hebben.

Ik bedenk dat ik nog steeds niet van gedichten houd, maar dat ze wel handig zijn.
Voor dode mensen bijvoorbeeld. (blz. 33)

En dan is er nog het verhaal van die hond. Bella. Want door de dood van Luca’s oma moet Bella naar het asiel en dat is zielig, dus daar moet een plan voor komen. Het plan van Sjuul en Luca is alleen niet zo heel erg doordacht – zo’n plan zoals alleen kinderen dat kunnen bedenken. Maar juist daardoor is dit echt een heel fijn kinderboek, dat heel goed aansluit bij de belevingswereld van kinderen. Het verhaal wordt nergens zwaar, leest gemakkelijk en is voor kinderen ook nog best spannend.

Het boek is verder lekker dun: minder dan 100 bladzijden, verdeeld in 32 korte hoofdstukken, met elk een kleine illustratie. Achter in het boek vind je een lijst met gedichten die in dit verhaal zijn opgenomen. Ondanks de zware thema’s dood, ouder worden en afscheid nemen, is dit totaal geen verdrietig boek. Het is juist heel lekker nuchter. Grappig zelfs! En met een heerlijk feel good-einde maakt Sjuul nog even duidelijk dat je niet van gedichten hoeft te houden om ze toch wel heel erg te waarderen.

Lestips

Saskia de Jong staat zelf voor de klas en snapt dus precies hoe ze op een aansprekende manier gedichten aan kinderen kan aanbieden. En nu kan dat zelfs met haar eigen kinderboek! Mooi is dat er in dit boek zowel gedichten voor kinderen als gedichten voor volwassenen worden aangereikt. Kinderen krijgen zo – net als Sjuul – de vrijheid om voor zichzelf te bepalen wat hen aanspreekt.

Frappant is trouwens dat het gedicht Hemel dat Sjuul aan Luca geeft uit het boek Doodgewoon van Bette Westera & Sylvia Weve komt. Een kinderboek dus, dat in 2016 de Gouden Griffel won. Sjuul en Luca komen in het verhaal tot de conclusie dat er maar weinig gedichten voor kinderen zijn over de dood, maar in dit boek vind je er dus een heleboel bij elkaar. Soms luchtig, soms komen ze keihard binnen… Echt een prachtige bundel over dit moeilijke onderwerp.

Wil je Over gehaktballen promoten in de klas, dan kun je daarvoor de lesbrief gebruiken die bij dit boek is gemaakt. Je kunt deze downloaden op de website van Lemniscaat. In de lesbrief staat een suggestie om het boek te introduceren met het gedicht Spleen. Dit gedicht vind je trouwens op blz. 7 van het boek.

Als je ook nog een stukje wilt voorlezen uit het boek – zodat kinderen al een beetje een idee krijgen van de toon en schrijfstijl van het boek – dan zou ik het fragment voorlezen waarin Sjuul haar oma om raad vraagt over het gedicht:

‘Oma, je moet helpen (…) namelijk een plan. (blz. 12 t/m 14)

Gedichten schrijven

In de lesbrief staat ook een goede tip voor het schrijven van gedichten in de klas: de gedichtenmachine van meester Pieter op bladzijde 23. Ter introductie kun je vanzelfsprekend eerst het (hele) boek voorlezen! Dat kost wel even tijd, maar tijdens het voorlezen besteed je ook al heel veel aandacht aan poëzie. Kant-en-klare lesstof dus, maar dan verpakt in een grappig, spannend verhaal.

Verwerkingsopdrachten

In de lesbrief staan heel veel verschillende lesideeën om mee aan de slag te gaan nádat kinderen het boek gelezen hebben of nadat je het hebt voorgelezen. Zo zijn er schrijfopdrachten, een kookopdracht of een opdracht om kraanvogels van origami te vouwen (naar aanleiding van hoofdstuk 11 – Origami).

In het boek – Origami, niet zo gemakkelijk – staat een duidelijk uitleg van het vouwen van een kraanvogel. Vanzelfsprekend kun je ook op internet op zoek naar instructies / filmpjes. Met een boek kun je er echter ook een functionele leesles van maken: snappen de kinderen de instructies? Het lezen van een instructietekst is ook onderdeel van begrijpend lezen!