Bliksemkind

door Hans Hagen, Martijn van der Linden

Een wonder! Yoko wordt geraakt door de bliksem, en als ze bijkomt, heeft ze een steen in haar hand waarmee ze zieken kan genezen. Elke dag staan er rijen zielige en wanhopige mensen voor de deur. Het geld stroomt binnen. Iedereen is blij met de geneeskrachtige steen. Iedereen, behalve Yoko.

Maar niet alleen Yoko komt aan het woord. Ook een paard, de bliksem, de vulkaan en de steen… Ze hebben allemaal hun eigen mening over de bijzondere gebeurtenissen in dit verhaal.

Recensie

De wind duwde.
De wind trok.
Het bamboe sloeg plat, stond dan weer rechtop.
Razend zwiepten de stengels in het rond, een bos vol driftige zwepen.
(blz. 5)

©2022, Querido, illustratie van Martijn van der Linden uit Bliksemkind

Wie anders dan Hans Hagen gebruikt er nou woorden als ‘driftige zwepen’?! Het is meesterlijk hoe hij met woorden kristalheldere beelden kan schetsen. Of het nu gaat om zelfbedachte woordcombinaties zoals de donder die ‘kiezel-knetter-kneiterhard’ klonk, of om uitdrukkingen als de donder zat bijna aan de bliksem vast: je hebt er vast nog nooit van gehoord, maar snapt precíes wat Hagen bedoelt.

En dat alles zo vloeiend als helder water leest, is extra knap in dit complexe verhaal, waarin ieder hoofdstuk vanuit een ander perspectief is geschreven. Het eerste hoofdstuk heet De steen en Hagen maakt op heel slimme wijze duidelijk wie er aan het woord is:

Ik-zwarte-steen lag tussen het bamboe.
Ik lag er al eeuwen, veilig verstopt.
(blz. 5)

©2022, Querido, illustratie van Martijn van der Linden uit Bliksemkind

De volgende hoofdstukken worden verteld door Yoko, haar broertje Djaja, maar ook door de bliksem en het rijstveld! Steeds lees je hetzelfde verhaal, maar iedere keer met een andere stem en zo krijg je net weer andere informatie. Doordat Hagen de verschillende hoofdstukken gedeeltelijk laat overlappen, snap je echter direct dat het over dezelfde gebeurtenis gaat: Yoko rent door het rijstveld, drukt zich tegen de grond, wordt getroffen door een bliksembol en eindigt met een zwarte steen in haar hand.

Bliksems, wat een spektakel (blz. 24)

Wonder boven wonder overleeft Yoko de bliksem, maar dat is niet het enige wonder: de steen die in Yoko’s hand zit geklemd (Hebbes. Houwes. Beet!) blijkt een geneeskrachtige werking te hebben. De familie heeft honger en dit is een goede manier om aan eten en geld te komen: met de lotussteen kunnen zij heilig water verkopen en Yoko kan zieken genezen. Ze mag niet meer naar school…

©2022, Querido, illustratie van Martijn van der Linden uit Bliksemkind

Langzaam verandert alles in het dorp: iedereen lijkt van Yoko’s gave te profiteren, behalve zijzelf. Het is heel pijnlijk om te lezen hoe mensen het zien als hun recht om door Yoko geholpen te worden. Hans Hagen maakt goed zichtbaar hoe dat proces werkt: langzaam gaat Yoko aan haar prachtige geschenk ten onder…

De ritmische manier van vertellen is betoverend. Korte zinnen maken het boek gemakkelijk leesbaar, maar toch is het mede door het veelvuldig gebruik van beeldspraak uitermate literair. Het is fantastisch vanuit welke perspectieven je dit verhaal leest: het bed, de zweer, het bad, de radio, zelfs de rij met zieken! Ze komen allemaal aan het woord en geven hun verhaal als het ware steeds aan een ander door. Mooi is overigens hoe Martijn van der Linden in zijn illustraties allemaal gezichten in die voorwerpen heeft verwerkt.

Sowieso zijn de vele illustraties in dit boek fascinerend! Van der Linden heeft heel verschillende technieken gebruikt, die doen denken aan Aziatische schilderkunst. Sommige illustraties zijn strak, andere zwierig en losjes. Het laat zien wat een veelzijdige kunstenaar deze illustrator is! De stijl van de illustraties en het kleurgebruik bepalen voor een groot deel de sfeer van dit boek.

Wat een ongelooflijk bijzonder boek. Niet alleen door de meeslepende, unieke wijze van vertellen, maar ook door het onderwerp: de donkere kant van roem. Mensen worden jaloers, hebzuchtig en veeleisend en degene met het succes gaat aan eenzaamheid en verwachtingen kapot: Ik zag heel veel mensen, toch voelde ik me alleen. Prachtig hoe dit verhaal tot nadenken stemt…

Lestips

Goede lezers zullen dit boek best zelfstandig kunnen lezen en daar waarschijnlijk ook erg van genieten. Zo’n boek als dit hebben ze nog nooit gelezen! Niemand heeft immers ooit een boek als dit gelezen! Maar Bliksemkind is daarom ook een mooi voorbeeld van een boek om samen met je klas te ontdekken. Juist omdat het zó anders is dan andere boeken, is het een prachtige manier om met je klas over taal, ritme, perspectief en schrijfkunst te praten.

Maar ook de illustraties zijn de moeite waard om goed te bestuderen. Zelfs over de (niet-echt-bestaande) Aziatische tekens naast de hoofdstuktitels is ontzettend goed nagedacht! In een radioaflevering van de Taalstaat kun je hier meer over horen.

Boekpromotie

Als je het boek wilt promoten, zou ik beginnen bij het begin. Lees de eerste bladzijde (blz. 5) voor en laat de illustratie zien. Vraag dan: wie vertelt dit verhaal eigenlijk? Wat zou er gaan gebeuren, denk je?

Laat vervolgens zien dat het volgende hoofdstuk door Yoko wordt verteld. Blader verder en laat de illustratie zien – de kinderen krijgen hierdoor al een idee van de eerste gebeurtenissen in het verhaal… Laat zien dat ook Djaja aan het woord komt en dan… de bliksem:

Heerlijk knallen, whámmm! (…) likte de hemel brandschoon. (blz. 17)

Sta stil bij dit opvallende, vreemde perspectief en leg uit dat álles in dit verhaal een stem kan krijgen. Blader verder naar blz. 24 en lees dan het hoofdstuk Het rijstveld voor (blz. 24/25). Dat verhaal eindigt namelijk weer met de steen:

Een zwarte steen, hij paste precies in haar hand. (blz. 25)

Aansluitend kun je de tekst op de achterkant van het boek voorlezen.

Het is trouwens ook leuk om te vertellen dat Hans Hagen dit verhaal niet eens helemaal zelf heeft bedacht! Gedeeltelijk is het namelijk echt gebeurd: op zijn website (scroll even naar beneden, onder de recensies) schrijft Hans Hagen hoe hij in 2009 een artikel in de krant las over een jongetje in Indonesië dat mensen kon genezen met een steen…

Creatief schrijven

Dit boek leent zich natuurlijk uitermate goed voor een creatieve schrijfopdracht: beschrijf zelf een gebeurtenis vanuit meerdere perspectieven. Hans Hagen schreef hiervoor een lesidee op in de lesbrief die op zijn website te vinden is.

Je kunt het ook persoonlijker maken: laat je leerlingen een gebeurtenis beschrijven (hoeft niet heel uitgebreid) die ze zelf hebben meegemaakt (het scoren van een doelpunt, schommelen op het schoolplein, rennen naar de bus… de gebeurtenis moet wel een zekere actie in zich hebben). Vervolgens bedenken ze twee voorwerpen/dingen die daarbij aanwezig waren (in het geval van doelpunt scoren bijv. het doel en de bal). Kunnen ze de gebeurtenis nu beschrijven vanuit dat voorwerp? Een uitdagende opdracht! Hoe goed kunnen ze zich verplaatsen in iets anders? En een stapje verder: hoe kunnen ze het verhaal spannender / interessanter maken? Wat zouden ze er dan aan kunnen toevoegen? Bespreek bijv. het gebruik van bijvoeglijk naamwoorden en het beschrijven van emoties.

Illustraties en tekenen

Google maar eens op Japanse of Chinese schilderkunst en bekijk samen met je klas welke kenmerkende eigenschappen Martijn van der Linden heeft overgenomen in zijn illustraties. Herkent je klas de Aziatische invloeden?

In de lesbrief laat Van der Linden zien hoe hij zijn illustraties heeft vereenvoudigd tot een karakter (waarover hij dus ook al vertelt in De Taalstaat – zie hierboven). Vervolgens geeft hij ook een tekenopdracht. Die lijkt best moeilijk, maar laat kinderen beseffen dat ze het niet fout kunnen doen! Bekijk ter inspiratie nog een paar karakters en tekeningen uit het boek.

Armoede, rijkdom, roem en succes

Het dorp van Yoko is arm, maar als Yoko’s gave wordt ontdekt, ontstaat er een manier om aan deze armoede te ontsnappen.
Maar is geld verdienen het belangrijkste? Of is het in dit geval het genezen van mensen?
Hoever moeten ze daarin gaan? Het begint misschien nobel, maar na een tijdje verandert er iets…

… er staan nog zo veel zieken te wachten.
Je mag ze niet teleurstellen, Yoko, er is werk aan de winkel.’ (blz. 99)

De familie en de mensen eromheen worden hebzuchtig. En de zieken worden veeleisend…

Wanhoop, huilen, woede.
‘Yoko is mijn laatste hoop…’
‘Ze moet die steen met ons delen…’
‘Wat een egoïst…’
(blz. 156)

Hoe ga je daarmee om?

Em. Querido’s Uitgeverij, 2022