Stamppot met kogels

door Joyce Pool

Hongerwinter, 1945. De Amsterdamse Hans wordt tegen zijn zin door zijn ouders naar Texel gestuurd. Hij moet met zijn beste vriend mee naar het eiland om aan te sterken.

Hans heeft al geen zin, en als ze aan de overkant worden opgehaald door meester Jan, blijkt die nog een moffenvriend te zijn ook! Maar als Hans langer op het eiland blijft, ontdekt hij dat niet alles is wat het lijkt. En net als de Duitsers verslagen lijken, breekt er een nieuwe oorlog uit… tegen de Russen.

Dit verhaal is gebaseerd op de ervaringen van Hans Verhoeven tijdens de Russenoorlog op Texel.

Recensie

Op de Hogeberg, midden op Texel, bevindt zich de Georgische oorlogsbegraafplaats. Het is een pijnlijk aandenken aan wat er aan het einde van de Tweede Wereldoorlog op Texel is gebeurd: een geschiedenis die veel kinderen, maar ook volwassenen helemaal niet zullen kennen. Joyce Pool vertelt erover in dit indrukwekkende boek.

Het verhaal begint in Amsterdam, in februari 1945 – midden in de hongerwinter. Het is hartverscheurend om te lezen hoeveel honger Hans en zijn familie lijden. De armen en benen van Hans’ zusje zien eruit als stokjes met een zakje huid eroverheen. Het is dan ook heel begrijpelijk dat Hans weg wordt gestuurd, naar naar een plek waar hij wél te eten heeft. Voor kinderen die nu leven, zal dit schokkend, maar ook heel interessant zijn om over te lezen.

Samen met zijn beste vriend Herman wordt Hans naar Texel gesmokkeld, waar niet alleen nog goed te eten is, maar mensen zelfs nog op fietsen rijden! Maar er zijn meer dingen anders op het eiland: meester Jan práát met de Duitsers, die Hans steevast moffen blijft noemen. Hij lijkt ze zelfs aardig te vinden!

‘ik zal je nog wat vertellen, Hans. Hier op Texel hebben we twee soorten: echte en – zeg maar – nep-Duitsers. Die nep-Duitsers komen niet uit Duitsland, maar uit de Sovjet-Unie. Je herkent ze aan hun uiterlijk; de meesten zijn veel donkerder van haar en gezicht dan de echte Duitsers. En op hun mouw dragen ze een schildje waarop “Georgien” staat.’
‘Vechten ze aan de kant van de moffen?’ gil ik. ‘Ja? Nou, dan boeit het me niks hoe ze eruitzien.’ (blz. 100)

Toch wordt het Hans – en de lezer dus ook – langzaam duidelijk dat je mensen eigenlijk niet zo zwart-wit kunt beoordelen. Maar als Nederland wordt bevrijd, verandert de sfeer op het eiland totaal: de Georgiërs en de Duitsers komen lijnrecht tegenover elkaar te staan en de Texelaars belanden in een nieuwe oorlog en zijn erger in gevaar dan ooit. Door zeer specifieke details in het verhaal weet je meteen dat dit echt gebeurd moet zijn: wegvluchten met een baby in een koffer… zoiets verzin je gewoon niet.

Naar het einde toe wordt het verhaal steeds spannender, maar hoe heftiger de gebeurtenissen, des te beschouwender ze worden verteld. Ook worden er flinke tijdsprongen gemaakt, als losse flarden uit Hans’ geheugen. Hoewel het verhaal in de tegenwoordige tijd wordt verteld, klinken de (echte) herinneringen erin door. Opvallend is de grote rol die bergbeklimmer George Mallory in het verhaal krijgt. Hans haalt kracht en hoop uit het levensverhaal van Mallory, maar ergens voelt dat wat geforceerd. Als in het nawoord blijkt dat de schrijfster deze verhaallijn zelf heeft bedacht, is dat dus wat teleurstellend. Het had voor het verhaal niet gehoeven – dat is van zichzelf al interessant genoeg. 

Met dit boek vertelt Joyce Pool namelijk over een stuk geschiedenis, dat het echt verdient om gekend en herinnerd te worden. Het boek sluit af met een informatief deel, inclusief foto’s van enkele hoofdpersonen en beelden van Texel. Na het lezen van dit boek zal een bezoek aan dat eiland vast nooit meer hetzelfde zijn.

Lestips

Kinderen die geïnteresseerd zijn in de Tweede Wereldoorlog zullen dit boek graag lezen. Dan is het wel belangrijk dat je het boek bij ze onder de aandacht brengt, want op het eerste gezicht is het misschien niet meteen duidelijk dat dit een boek is over WO II. Weliswaar staat er op de achterkant dat het verhaal zich afspeelt tijdens de Hongerwinter in 1945, maar de meeste kinderen hebben een iets duidelijkere aansporing nodig!

Je kunt bij je boekpromotie de introductie uit de lessuggesties van uitgeverij Lemniscaat gebruiken: laat de kinderen nadenken over de titel.

Vertel vervolgens iets meer over het boek: dat Hans tijdens de hongerwinter vanuit Amsterdam naar Texel wordt gesmokkeld (de Duitsers mogen hem niet ontdekken!) en daar eindelijk weer wat te eten krijgt. Maar… veilig is hij er zeker niet: terwijl Nederland wordt bevrijd, breekt er op Texel een nieuwe oorlog uit: tussen de Duitse soldaten en de Georgische mannen in het Duitse leger. Deze ‘Russenoorlog’ is ontzettend gevaarlijk! Vervolgens kun je het fragment op het stofomslag voorlezen.

Ook voor ná het lezen zijn er heel veel lessuggesties gemaakt bij dit boek:

• maak een muurkant over de Tweede Wereldoorlog
• maak een kookboek (stamppot-recepten)
• een schrijfopdracht over (het niet benoemen van) emoties
• een podcast maken over de beklimming van de Mount Everest
• onderzoek doen naar de Sovjet-Unie

… en nog veel meer!! Op de website van Lemniscaat kun je ook alvast een stukje lezen uit het boek.

Lemniscaat, 2022