Tien torens diep

door Jacques Vriens

Stef en Victor willen mijnwerker worden, net als hun vaders. Ze hebben elkaar beloofd om later samen ‘naar beneden’ te gaan, wel achthonderd meter diep. Hun vriendinnetje, de stoere Wietske, wil graag met hen mee, ook al mogen meisjes eigenlijk geen mijnwerker worden. Langzamerhand begint Stef toch te twijfelen. Er gebeuren regelmatig dodelijke ongelukken in de mijn en zijn opa is ziek geworden door al het stof onder de grond. Stef durft niet aan Victor en Wietske vertellen dat hij bang is, want hij wil zijn bijzondere vriendschap niet op het spel zetten. Totdat hij na een dramatische gebeurtenis niet langer kan zwijgen…

Recensie

Jacques Vriens heeft zich voor dit verhaal grondig verdiept in het mijnwerkersverleden van de provincie Limburg. Het resultaat is een fascinerend verhaal. In de eerste plaats leert het verhaal je veel over het werken in de mijnen. Koempels, de koel, de sjiech en poekelen… allemaal termen die na dit verhaal volkomen duidelijk zijn. Maar gaandeweg leer je de hoofdpersonen en hun leefwereld steeds beter kennen en wordt het mijnwerkerswereldje de achtergrond voor een emotioneel verhaal over vriendschap en relaties.

Stef, Victor en Stef wonen in een koloníé – een speciaal voor mijnwerkers gebouwd dorp – waar de sociale controle erg groot is en het katholicisme erg belangrijk is. Ongelovigen worden ‘heidenen’ genoemd en uitgejouwd. Dat Stef en Victor zich daar weinig van aan trekken, wordt duidelijk als ze vriendschap sluiten met Wietske. En ook de broer van Stef gaat een relatie met een ‘ongelovige’ aan: de zus van Wietske. Dat de oudere generatie hier veel moeite mee heeft, blijkt wel als hun oma bij de vader van Wietske in de auto moet stappen:

‘Dat zijn heidenen, ‘ huilt oma. ‘Daar wil ik niet bij in de auto.’ (blz. 80)

Het geeft je het gevoel dat je een verhaal leest dat zich ver in de geschiedenis afspeelt, maar niets is minder waar: Vriens vertelt hier een verhaal uit de jaren ’60, waarin de televisie en de wasmachine net hun intrede maakten. Er komt meer interessante geschiedenis aan bod in het verhaal: de opa van Stef vertelt nog een interessant verhaal over het werken in de mijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook de reden voor het sluiten van de mijnen komt in het verhaal ter sprake.

Het resultaat is een verhaal dat een – waarschijnlijk – onbekende wereld voor de lezer opent en door de dramatische gebeurtenissen met een dreun binnenkomt. Een interessant stukje vaderlandse geschiedenis. Indrukwekkend en onvergetelijk.

Lestips

Het boek Tien torens diep heeft een duidelijke ondertitel: een verhaal over vriendschap. Toch maakt juist de informatie over het werken in de mijnen het boek zo fascinerend en uniek. Boeken over vriendschap zijn er immers zoveel! Als je er niet voor kiest om dit hele boek voor te lezen (aanrader!), is dat dus ook waar ik op zou wijzen in een boekpresentatie.

Van dit boek is overigens ook een 6-delige televisieserie gemaakt. De serie is verkrijgbaar op DVD, maar ook online te bekijken.

Mijnwerken

Het volgende fragment is te gebruiken voor boekpromotie, maar ook voor een les over het werken in de mijnen. Voorin het boek staat een dwarsdoorsnede van een mijn getekend; het is leuk om deze na het voorlezen te laten zien en te bespreken.

Voorjaar 1958. Stef (…) om hem heen. (blz. 5 t/m 15)

Een ander heel interessant fragment over het werken in de mijnen wordt verteld door de opa van Stef. In het fragment komen o.a. stoflongen en het werken met paarden onder de grond ter sprake.

Op donderdagmiddag, na (…) die ene keer.’ (blz. 33 t/m 42)

Een laatste verhaal over het werken in de mijn speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook wordt in onderstaand fragment vertelt dat NSB’ers na de oorlog voor straf in de mijnen ‘mochten’ werken (in plaats van naar de gevangenis). Dat roept een interessante vraag op: waarom is werken in de mijnen een straf (geweest)? Wat zouden de kinderen ervan vinden om in een mijn te werken?

Toen in 1940 (…) je hier eigenlijk? (blz. 109 t/m 114)

Canon: ‘Van steenkolen tot gasbel’

In de Canon van de Nederlandse geschiedenis is ‘de gasbel’ een van de vensters in het tijdvak 1950-2000. Het werken in de mijnindustrie komt echter helemaal niet terug in de canon, terwijl dit wel een belangrijk onderdeel van onze geschiedenis is. Goed nieuws: er is een speciale lesbrief ontwikkeld over dit onderwerp. In de lesbrief wordt ook verwezen naar het boek Tien torens diep.

Religie

Tegenwoordig is de islam vaak in het nieuws als ‘beperkende’ religie. Vrouwen zouden worden achtergesteld, moslims zouden willen dat iedereen zich bekeert tot hun geloof… Veel kinderen zullen echter niet weten dat katholieken niet heel anders waren. Dat gold natuurlijk zeker in de Middeleeuwen en Renaissance, maar ook in de vorige eeuw werd het leven in bepaalde regio’s nog flink bepaald door het katholieke geloof. Zo ook in Zuid-Limburg, in dit verhaal:

Er wordt geklopt (…) met elkaar kletsen.’ (blz. 60 t/m 63)

Uitgeverij Van Holkema & Warendorf, 2010