De jongen die van de wereld hield

door Tjibbe Veldkamp

Stel, je was nog niet geboren maar je kon al wel op de wereld rondkijken. Zou je blij zijn met wat je zag? Zou je geboren willen worden?
Adem wel! Hij is een jongen die zou kunnen gaan leven. Hij kan niet wachten tot hij echt op die wonderbaarlijke wereld rondloopt en hij mensen kan ontmoeten en sneeuw kan vastpakken. Eerst moet hij dan wel nog zijn ouders bij elkaar brengen. Maar dat zal toch niet zo moeilijk zijn?

Recensie

Een man en een vrouw, Vaclav en Zdenka, glijden uit in de sneeuw op een brug in Paznau en belanden in elkaars armen. Op dat moment verschijnt ‘het mogelijke kind’. Laten we hem Adem noemen. Een jongen die niet liep, maar zweefde. Een jongen die zou kunnen gaan bestaan. En wat wil hij dat graag!

De wereld was een wonderbaarlijk iets, dat was duidelijk, vol plekken om naartoe te gaan, dingen om te zien, mensen om te ontmoeten. (…)
Wat een geluk dat ik er ben! dacht hij. (blz. 7/8)

Kom er maar op, om te bedenken dat op het moment dat er ‘iets’ ontstaat tussen twee mensen, dat er dan ook een ‘mogelijk kind’ kan ontstaan. De belofte van een kind, eigenlijk. Het kind komt er pas écht als de twee geliefden ook daadwerkelijk bij elkaar blijven. En dat is dus ook precies wat Adem wil: dat zijn mogelijke ouders een relatie krijgen, want hij wil leven!

©2023, Querido illustratie van Mark Janssen uit De jongen die van de wereld hield

De kans dat Vaclav en Zdenka elkaar echter weer gaan zien, is erg klein, doordat Zdenka een briefje met een boodschap van Vaclav kwijt is geraakt. Daarom krijgt Adem een kans – een voorschot op zijn leven – om zijn mogelijke ouders toch weer bij elkaar te krijgen. Maar… dat blijkt lastiger dan hij dacht!

Zdenka vindt Adem na hun ontmoeting maar raar en dropt hem bij de Nachtopvang, waar hij prompt bestolen wordt. Zijn vertrouwen in de wereld wordt dan ook al snel beschaamd en geeft het verhaal direct een extra laag. Wat maakt het leven eigenlijk de moeite waard? Waarom zou je willen leven? Waarom zou je van de wereld houden als er zulke nare dingen gebeuren?

Vaclav reageert totaal anders op Adem en staat ook volkomen anders in het leven dan Zdenka: hij is een creatieve activist, die het niet zo nauw neemt met de regels. Ook zijn levenshouding laat je nadenken: wat is echt belangrijk in het leven? Door Adems onbevangen kijk op de wereld, word je als lezer ook uitgedaagd om te filosoferen over het leven.

Hoe heerlijk zou het zijn om een groot, leeg vel papier te hebben en dan met een zwart potlood alles te tekenen wat hij zag. Zou hij de wereld dan precies zo willen maken zoals die zich toonde? Of zou hij hem willen veranderen? En als hij iets wilde veranderen, wat dan? (blz. 155)

©2023, Querido illustratie van Mark Janssen uit De jongen die van de wereld hield

Tjibbe Veldkamp heeft met dit boek zoiets unieks gecreëerd! Wat een bizar avontuur; een zeer bijzondere manier waarop twee totaal verschillende mensen bij elkaar komen. Toch is het ook heel geloofwaardig allemaal, dus dat is extra knap. De Oost-Europees-achtige setting is heel specifiek en geeft een bijzondere sfeer aan het verhaal. Enkele zachte potloodillustraties van Mark Janssen vullen het verhaal perfect aan. Opvallend is dat onder iedere illustratie het bijbehorende citaat uit de tekst staat.

Mooi hoe dit verhaal laat zien dat liefde niet altijd logisch is of verstandig… maar dat het het leven altijd de moeite waard maakt.

Lestips

Dit verhaal vraagt heel wat verbeeldingskracht van kinderen! De tekst op de achterkant zegt het al: Stel je voor: je was nog niet geboren, maar je kon toch al op de wereld rondkijken. Zou je blij zijn met wat je zag? Zou je geboren willen worden?

Alleen over die eerste regels kun je al een prachtig gesprek voeren! Vervolgens kun je de tekst op de achterkant verder lezen. Om het verhaal te verduidelijken zou ik ook nog het eerste hoofdstuk voorlezen:

De middag dat (…) kind tot leven. (blz. 5 t/m 14)

Aansluitend zou je aan de slag kunnen gaan met de lestips van LEES met LOES, die zij bij dit boek schreef omdat het boek genomineerd is voor de Woutertje Pieterse Prijs 2024. Deze lestips zijn bedoeld voor groep 7 en 8. De eerste lessuggestie kun je direct inzetten na het voorlezen van het eerste hoofdstuk – zo verander je de boekpromotie in een complete filosofische les!

Zij suggereert – terecht – om vervolgens ook de rest van het boek voor te lezen; het boek biedt heel veel mogelijkheden tot verdieping en verwerking.

Arm en rijk

Adem is erg teleurgesteld dat hij bestolen is, maar Vaclav neemt het – verrassend genoeg – voor de dief op.

‘Arme mensen doen soms dingen die ze niet zouden doen als ze rijk waren,’ zei Vaclav. (blz. 97/98)

Wat vinden je leerlingen van deze uitspraak? Zijn ze het met de uitspraak eens? En wat denken ze ervan? Is een diefstal minder erg als de dief het geld nodig heeft?

Activisme

Vaclav is een nogal uitgesproken figuur, met nogal uitgesproken ideeën en idealen. Zijn acties kunnen ervoor zorgen dat hij in de gevangenis belandt, maar toch gaat hij ermee door. Hij probeert dingen te veranderen.

‘Wat doen die mensen hier?’ Adem fluisterde, maar toch klonk zijn eigen stem hem luid in de oren.
‘Wat de meeste mensen doen,’ zei Vaclav. ‘Zwijgen en wachten en hopen dat alles vanzelf beter wordt. Maar wij doen het anders. Kom.’ (blz. 85/86)

Ook hier kun je weer een heel mooi filosofisch gesprek over voeren: zijn de acties van Vaclav goed of slecht? Of kun je daar niet op die manier over oordelen?

Em. Querido’s Uitgeverij, 2023