De oorlog die mijn leven redde - Leesbevordering in de klas

De oorlog die mijn leven redde Londen, 1939. De negenjarige Ada heeft nog nooit een stap buiten de deur gezet. Ze wordt door haar moeder, die zich schaamt voor Ada’s klompvoet, mishandeld en binnen gehouden in hun éénkamerappartement. Gelukkig heeft Ada steun aan haar broertje Jamie, die zij min of meer opvoedt. Als Jamie geëvacueerd wordt uit Londen vanwege dreigende bombardementen, grijpt Ada haar kans. Ze ontvlucht het huis en gaat met haar broertje mee naar het platteland. Ze komen terecht bij Susan Smith, die de kinderen – tegen haar zin in – in huis neemt. Het leven bij Susan blijkt echter vele malen beter te zijn dan thuis in Londen. Ada leert lezen en schrijven en geniet van het ponyrijden. Ze voelt zich steeds beter thuis bij Susan en hun band wordt steeds hechter. Maar tegelijkertijd neemt ook Ada’s angst weer toe: wat gebeurt er als de oorlog afgelopen is en ze weer naar huis toe moet…?

Vertaald door Ernst Bergboer.

Recensie

Wat een prachtig en aangrijpend verhaal is dit. Hoewel de Tweede Wereldoorlog zeker een cruciale rol speelt in dit boek, is dit geen oorlogsverhaal. Het is het verhaal van Ada: een meisje dat verschrikkelijk verwaarloosd en mishandeld wordt door haar moeder, die eigenlijk niets van haar wil weten vanwege een misvormde voet. Hoe erg Ada eraan toe is, wordt pas echt duidelijk als ze bij Susan Smith op het platteland terechtkomt. Door de verzorging en later zelfs liefde die ze van Susan krijgt en haar onvermogen om daarmee om te gaan, weet je dat Ada vreselijk beschadigd is. Het is ontzettend pijnlijk en tegelijkertijd boeiend om te lezen hoe Ada steeds meer de kans krijgt om zichzelf te ontplooien en vertrouwen krijgt in zichzelf en anderen.

De dreiging van de oorlog is steeds op de achtergrond aanwezig en verdwijnt op den duur zelfs: de kinderen die naar het platteland verhuisd zijn, keren allemaal weer terug naar Londen. Ada en Jamie niet – hun moeder laat niets van zich horen. Tot ver over de helft van het boek gaat dit verhaal vooral om de strijd die Ada met zichzelf en haar gevoelens voert. Dan barst de oorlogsstrijd los: Susan Smith woont in een dorpje aan Het Kanaal en op een dag worden gewonde soldaten vanuit Duinkerken naar hun dorp gebracht. Vanaf dat moment is de oorlog continu aanwezig, wat nog meer oude angsten en trauma’s naar boven brengt bij Ada. Als dan ook haar moeder weer opduikt aan het einde van het boek, vraag je je angstig af hoe dit verhaal gaat eindigen…

Eigenlijk duurt het verhaal te kort. Hoewel het einde prachtig en hoopvol is, kun je niets anders dan je afvragen: hoe zal het verder gaan met Ada en haar broertje? Dat je je als lezer zo bekommert over het lot van de hoofdpersonen kan maar één ding betekenen: dit is een boek dat je grijpt en niet meer loslaat. Werkelijk een waanzinnig mooi boek.

Lestips

Dit is een goed voorbeeld van een kinderboek waar volwassenen ook van zullen genieten. Het verhaal, verteld door de ogen van Ada, is zo pijnlijk en schokkend! Volwassenen zullen dit nog veel beter oppikken dan kinderen, door hun kennis en levenservaring. Toch denk ik dat kinderen ook wel zullen snappen dat Ada zwaar verwaarloosd is. Ze is niet alleen mishandeld, maar ook letterlijk dom gehouden: ze kent veel woorden niet en heeft niets meer van de wereld gezien dan haar eigen appartement en de straat waar ze op uit kijkt. De ware impact hiervan wordt gedurende het verhaal heel duidelijk en het boek geeft hiermee dus een heel waardevolle les: het laat zien hoe beschadigd mensen kunnen raken door hun opvoeding. Tegelijkertijd is het boek ook heel hoopgevend en mooi: de kracht die in Ada zit om weer iets moois van haar leven te maken, getuigt van levenskracht en doorzettingsvermogen. Zeker de moeite om voor te lezen dus, al is het waarschijnlijk wel afhankelijk van je klas of dit boek aanslaat. Het is geen makkelijk boek en er zit weinig actie in – dat spreekt niet alle kinderen aan.

Om het boek te promoten, kun je het eerste hoofdstuk voorlezen:

‘Ada! Weg bij (…) me heeft bevrijd. (blz. 7 t/m 12)

Je kunt hiervoor het inkijkexemplaar op de website van de uitgever gebruiken.

Tweede Wereldoorlog

Wil je aandacht besteden aan de deelname van Engeland tijdens de Tweede Wereldoorlog, dan kun je dit heftige fragment voorlezen:

We schrokken wakker (…) oorlog,’ fluisterde ze. (blz. 202 t/m 207)

Het vertelt over de soldaten die vanuit Duinkerken naar Engeland werden vervoerd, nadat ze daar gevochten hadden en gewond waren geraakt. Het is geen rooskleurig fragment en het laat goed zien hoe vertekenend oorlogspropaganda kon zijn. Interessant in een les over censuur:

Pas later zag ik de nieuwsberichten. Maar daar was ik toen niet meer van onder de indruk; ik had zelf soldaten uit Duinkerken geholpen. Bovendien klopten die verhalen niet. Daarin werden geëvacueerde soldaten uit Duinkerken afgeschilderd die weliswaar moe waren, maar ook heel blij. (blz. 204)