De Notenkraker - Leesbevordering in de klas

Het is kerstavond. Fritz en Marie kunnen niet wachten om hun cadeautjes open te maken. Tussen alle geschenken vindt Marie een vreemd uitziende notenkraker. Nog vreemder is dat hij ’s nachts tot leven komt! Voordat ze het weet, is Marie het middelpunt van een gevecht tussen de zevenkoppige Muizenkoning en het andere speelgoed. Nadat ze de Notenkraker keer op keer heeft geholpen in zijn strijd tegen de Muizenkoning, neemt hij haar mee naar een sprookjeswereld van suikerkastelen en fonteinen van limonade. Droomt ze nu of is dit werkelijkheid?

Vertaald door Elise Kuip.
Met illustraties van Sanna Annukka.

Recensie

Het verhaal van De Notenkraker is onlosmakelijk verbonden met Kerst. Niet alleen begint het verhaal op vierentwintig december, maar het sprookje was ook inspiratie voor Tsjaikovski’s wereldberoemde ballet dat vrijwel elke Kerst op televisie wordt uitgezonden.

In deze versie is het originele sprookje van De Notenkraker en de Muizenkoning, van E.T.A. Hoffmann (1776 – 1822), zoveel mogelijk in ere gehouden. Dat is te merken aan het ouderwetse taalgebruik, dat in eerste instantie ook even wennen is. Al snel blijkt duidelijk dat het verhaal zich in het verleden afspeelt, dus de schrijfstijl past daar wel goed bij. Voor kinderen zal het echter wel heel vreemd zijn om ‘mejuffrouw’ Marie te horen zeggen:

‘Vader’ (…) ‘voor wie is dat alleraardigste mannetje bij de boom daar?’

Het hele boek staat vol met dit soort hedendaags ongebruikelijke spreektaal. Ook de namen van de personages – Fritz, peetvader Drosselmeier – en het speelgoed van de kinderen – huzaren (i.p.v. tinnen soldaatjes) en een pop met de naam mejuffrouw Clara – zijn allesbehalve eigentijds. Maar ja, wat wil je met een sprookje van bijna 2 eeuwen oud?

Dit boek is wel een heel mooie en bijzondere uitgave van het sprookje. De vormgeving van het boek is anders dan anders: het boek heeft een linnen kaft en het formaat is smal en langwerpig, maar het meest opvallend zijn de prachtige, grafische illustraties van Sanne Annukka, die ook prints maakte voor het bekende Finse merk Marimekko. De illustraties passen ontzettend goed bij het verhaal, door het kleurgebruik en de sfeer die ze overbrengen.

Maar het mooiste is natuurlijk dat na het lezen van dit boek eíndelijk echt duidelijk is waar het ballet van De Notenkraker nu over gaat! Het is een kunstig sprookje, dat eigenlijk uit twee verhalen bestaat: het verhaal van Marie en de Notenkraker, maar ook Het verhaal van de harde noot, over prinses Pirlipat, Vrouwe Muizerings en klokkenmaker Drosselmeier. Dat laatste verhaal wordt door peetvader Drosselmeier verteld aan Marie, als ze bij ligt te komen van een koortsdroom waaruit ze wakker is geworden. Iedereen gaat ervan uit dat peetvader Drosselmeier gewoon een mooi verhaal vertelt, maar Marie gelooft er heilig in dat het verhaal echt is gebeurd. Dan blijkt inderdaad dat beide verhalen meer met elkaar te maken hebben, dan haar familie wil geloven.

Het einde is mooi, romantisch en een ode aan de verbeelding, want wie weet… “kun jij ook vele wonderlijke dingen vinden, als je maar de tijd neemt om te kijken.”

Lestips

Het is mooi om kinderen in contact te brengen met een klassiek sprookje, zoals dit. Of dit ook het juiste boek is om dat te doen, is een beetje de vraag, want het is vrij ingewikkeld en er staan zoveel voor kinderen onbekende woorden is, dat je er af en toe wel wat bij zult moeten uitleggen. Anderzijds is er natuurlijk niets mis mee om de woordenschat van kinderen uit te breiden! Het mooiste van dit boek is dat je op deze manier het sprookje vertelt, zoals het oorspronkelijk bedacht is. Er bestaan namelijk vele bewerkingen en varianten.

Mocht je er dus voor kiezen om dit boek voor te lezen, dan is het wel handig om het verhaal goed in te leiden en je klas voor te bereiden op het ouderwetse taalgebruik. Anders is de kans groot dat de kinderen bij de eerste bladzijden al afhaken. Vertel dus iets over de geschiedenis van het sprookje; vertel hoe oud het verhaal al is en hoe inspirerend het is geweest voor vele mensen.

Natuurlijk is er het ballet van Tsjaikovski en de bijbehorende betoverende muziek:

Er zijn echter op YouTube ook vele films, muziekstukken en animaties te vinden van het sprookje.

Toen dit boek verscheen, schreef ik ook dat er een Disney-film zou verschijnen, die gebaseerd is op het sprookje. Het gaat wel echt om een bewerking – om ‘de duistere kant van het sprookje’. Inmiddels is bekend dat de film geschikt is bevonden voor 12 jaar en ouder. Meer een film voor jezelf dus… Bekijk hier de trailer: