De brieven van Mia

door Astrid Sy

Laila woont samen met haar moeder, zus en broertje in het asielzoekerscentrum in Almere. Ze zijn gevlucht uit Syrië, waar Laila haar vader achter moest laten.
Als Laila voor een schoolopdracht de norse meneer Cohen moet helpen met huishoudelijke klusjes, heeft ze daar eigenlijk helemaal geen zin in. Maar bij het opruimen van zijn stoffige zolder vindt ze een trommel vol met mysterieuze, oude brieven. De brieven zijn geschreven door de Joodse Mia, die dapper in verzet kwam tegen de nazi’s. Laila raakt volledig in de ban van deze stoere meid en is vastbesloten te achterhalen wat er met Mia is gebeurd tijdens de oorlog. Als een ware detective begint ze aan een spannende zoektocht, die o.a. leidt naar Amsterdam, kamp Westerbork en zelfs naar Polen…

Recensie

De meeste kinderboeken die geschreven zijn over de Tweede Wereldoorlog spelen zich ook af tijdens die verschrikkelijke periode. De hoofdpersoon is dan een leeftijdsgenootje, waarmee de jeugdige lezer zich kan identificeren, waardoor de oorlog heel dichtbij komt. Het zijn vaak spannende en schokkende verhalen, die je als lezer goed laten voelen hoe het leven in dit tijd moet zijn geweest.

Dit verhaal is volkomen anders, maar heeft misschien wel nóg meer impact! De brieven van Mia onderscheidt zich doordat het verhaal zich afspeelt in het heden. Via brieven, verhalen van meneer Cohen en het onderzoek van het 11-jarige, Syrische meisje Laila lees je welke verschrikkingen er plaatsvonden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Je zou denken dat dit voor meer afstand zorgt, maar dit verhaal is juist enorm aangrijpend en ontroerend.

Dat komt doordat dit boek niet alleen duidelijk maakt hoeveel impact de oorlog nog heeft op mensen die nu leven, maar ook omdat het verhaal gebeurtenissen van toen verbindt aan die van nu. Laila moet regelmatig aan de oorlog in Syrië denken, als ze leest over de ervaringen van Mia. Het maakt duidelijk dat oorlog van alle tijden is en dat er nog steeds heel veel onschuldige mensen zijn die verschrikkelijke dingen meemaken.

Wat echter ook zo geweldig sterk is aan dit boek, is dat het kinderen van nu duidelijk maakt waarom het belangrijk is om nog steeds stil te staan bij de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog.

‘Ik vind het gek dat ik moet leren over een oorlog lang geleden als er nu ook nog oorlog is. Ik weet toch al hoe het is.’ De meester knikt meelevend. ‘Ik wil niet zeggen dat ik begrijp wat jullie hebben meegemaakt. Maar jullie zijn nu hier in Nederland en wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurd is hier, heeft ontzettend veel invloed gehad op ons land nu. (blz. 14)

Die invloed wordt heel duidelijk in het verhaal. Astrid Sy weet de verschrikkingen en de ellende van de Tweede Wereldoorlog heel indringend en zeer realistisch over te brengen: door het lezen van de persoonlijke verhalen en de link met het heden komt de oorlog heel dichtbij. Je eigen (over)grootouder zou zomaar iets soortgelijks kunnen hebben meegemaakt!

De bijzondere en warme band die tussen de opstandige Laila en knorrige meneer Cohen ontstaat is ook heel mooi en begrijpelijk: beide hebben vreselijke dingen meegemaakt, waar ze eigenlijk nooit over hebben willen praten. Door de gebeurtenissen in dit verhaal wordt die stilte doorbroken: er wordt oud zeer opgerakeld, maar het praten erover biedt ook troost. Heel ontroerend.

Bijzonder is verder dat niet alleen het verhaal van Mia heel dreigend en spannend is, maar dat ook het verhaal van Laila en meneer Cohen heel spannend is – zij het op een andere manier! Het boek is te vergelijken met een detective, waarbij Laila en meneer Cohen op reis gaan om te achterhalen wat er met Mia is gebeurd. Laila kan en wil niet geloven dat Mia is opgepakt door de Duitsers en is vastbesloten dit te bewijzen. Als lezer word je daar volledig in meegetrokken en dat maakt dit boek een boeiende, ontroerende, confronterende, leerzame en vooral heel erg hoopvolle speurtocht naar een bijzondere dame in tijden van oorlog en verzet. Een absolute aanrader om voor te lezen in de groepen 7 en 8 van de basisschool.

Lestips

Om dit boek te promoten (en doe dat zéker, als je het niet voorleest!) kun je het volgende fragment voorlezen. Vertel dat het Syrische meisje Laila voor school liefdadigheidswerk moet doen. Ze gaat daarvoor naar meneer Cohen en hij geeft haar de opdracht zijn zolder op te ruimen.

Laila besluit maar (…) lappen stof opvouwt. (blz. 22 t/m 29)

Tweede Wereldoorlog

Wil je je klas vertellen over de Tweede Wereldoorlog of zoek je een mooi voorleesboek voor in april (in aanloop naar 4/5 mei): dit is je boek! Het vertelt over de oorlog, zoals het is geweest, zonder verder al te veel in detail te treden. Daarom vind ik dit boek echt al wel geschikt voor kinderen in groep 7 en 8, ook al staat het boek in de bibliotheek bij de C-boeken. Het is weliswaar schokkend (er wordt wel degelijk verteld dat er mensen werden neergeschoten of vergast), maar minder beeldend dan een boek waarin de hoofdpersoon dat zelf meemaakt.

Wat ook heel fijn is aan het boek, is dat de hoofdpersoon Laila en haar klasgenoten vrijwel niets weten over de Tweede Wereldoorlog. Alles wordt hun dus heel goed uitgelegd en dat ook nog in gemakkelijk te begrijpen taal, want hun Nederlands is ook niet heel erg goed.

‘Laila!’ roept meester (…) transporten te ontsnappen.’ (blz. 8 t/m 12)

Verzet

De Joodse Mia zit in het verzet. Dat is natuurlijk wel een gesprek waard met de klas: kun je het je voorstellen dat een Joods iemand in het verzet zit? De Joden werden immers al vervolgd; nu deed Mia ook nog eens extra gevaarlijke dingen! Waarom verstopte ze zichzelf niet?

Laat je ook eens inspireren door het Verzetsmuseum in Amsterdam. Misschien kun je er met je klas zelf een bezoek aan brengen. Sowieso kun je de lessuggesties eens bekijken!

Vooroordelen

Het boek vertelt over oorlog, maar ook over vooroordelen:

‘Ben je zo’n moslim?’
Laila knikt. (…)
‘Waarom draag je dan geen hoofddoekje?’
Laila trekt een wenkbrauw op. ‘Waarom zou ik?’
‘Wordt je moeder dan niet boos?’ vraagt meneer Cohen.
Laila schudt haar hoofd. ‘Nee, ze draagt zelf ook geen hoofddoek.’ (blz. 26/27)

Maar ook de moslims hebben ideeën over Joden die gebaseerd zijn op vooroordelen: in dit boek vergelijken een paar jongens de Joden met de Joodse rebellen in Israël. De meester in dit boek legt vervolgens heel mooi uit dat je niet iedereen met elkaar moet vergelijken vanwege een bepaalde achtergrond.

‘Weet je nog dat we het er laatst over hadden dat jullie het als moslims zo erg vinden dat alle moslims met IS worden vergeleken?’ (blz. 13)

Lees het complete fragment:

‘Is er misschien (…) van de geschiedenis. (blz. 13/14)

4/5 mei

Natuurlijk is het heel sterk dat dit boek de Tweede Wereldoorlog verbindt aan oorlogen van nu. Dit is precies wat ook de bedoeling is van de herdenkingsbijeenkomsten op 4 mei en het Bevrijdingsfeest op 5 mei: stilstaan bij vrijheid en onvrijheid. Op de website van Nationaal Comité 4 en 5 mei vind je veel informatie en lesmateriaal.

Asielzoekers / vluchtelingen

Laila is vluchtelinge: ze is uit Syrië gevlucht voor de oorlog. Haar vader, die journalist is, is opgepakt. Gedurende het boek lees je steeds meer over Laila’s vlucht en de gebeurtenissen in haar land. Heel aangrijpend. Ook haar leven in het asielzoekerscentrum wordt confronterend en realistisch omschreven – daar begint het boek direct mee. Laila zit in het asielzoekerscentrum van Almere. Daar is een school op het terrein, speciaal voor de vluchtelingenkinderen.

Laila leunt met (…) in de les. (blz. 5 t/m 8)

Dit filmpje van het Jeugdjournaal laat heel kort zien hoe kinderen in een asielzoekerscentrum leven. In het filmpje wordt het asielzoekerscentrum van Zeewolde genoemd, maar de oranje blokhuizen staan toch echt in Almere… precies zoals Laila ze op blz. 6 omschrijft.

Een ander mooi filmpje over het leven in een asielzoekerscentrum, dat het neerslachtige gevoel van Laila goed overbrengt is Safia’s zomer.

Wat trouwens een bijzondere link is tussen Laila en Mia, is dat Mia ook als vluchtelinge naar Nederland is gekomen. Veel Joden in Nederland waren Duitse vluchtelingen (ook Anne Frank!). Daardoor is het voor Laila extra goed voor te stellen hoe heftig het voor Mia moet zijn geweest dat de oorlog ook in Nederland uitbrak: haar veilige haven bleek ineens helemaal niet meer veilig.

ROSE Stories, 2017

De versie uit 2017 is uitverkocht; in juni 2020 is er een herdruk verschenen met een nieuwe cover!