Een vreemde aap

door Jenny Bakker, Li Lefébure

In de schaduw van de chimpansee

Diep in het oerwoud van Tanzania staan chimpansees David Grijsbaard en Goliath opeens oog in oog met een vreemde aap. In hun bos leven bavianen, franjeapen en andere chimpanseegroepen – maar ze hebben nog nooit zo’n rare, witte aap gezien, met alleen haren boven op het hoofd. Goliath is huiverig voor de app, die hen voortdurend volgt en bespioneert. Maar David is nieuwsgierig. Wie is deze vreemde aap?

Dit is het verhaal over primatologe Jane Goodall, die in de jaren 1960 geaccepteerd werd door wilde chimpansees en zo de wetenschap op zijn kop zette. Verteld door chimpansee David Grijsbaard.

Recensie

Schrijfster Li Lefébure heeft een bijzonder perspectief gekozen voor haar boek: dat van de chimpansees zelf. Chimpansee ‘Grijsbaard’ (zo noemde Jane Goodall hem) vertelt over het leven in de groep en zijn ontmoeting met ‘de vreemde aap’ ofwel Jane Goodall. Je leest over de rangorde in de groep, de manier waarop de apen met elkaar opgaan, hoe hun dagritme eruit ziet en hoe een van de mannetjes de macht probeert over te nemen.

David is net in een boom geklommen om te kijken of die stevig genoeg is om zijn nest in te bouwen, als hij een vreemd geluid hoort. Ziet hij daar iets op de helling bewegen? De vreemde witte aap die hij een paar dagen geleden met Goliath gezien heeft? Nee, er is niets te zien. Twijfelend kijkt hij toch nog een keer om zich heen. De meesten zijn nog niet met hun slaapnest begonnen. David besluit om nog even naar Goliath te gaan voor hij een paar bladeren en twijgen van struiken en bomen gaat breken voor zijn nest. (blz. 13)

Interessant is dat diverse hoofdstukken worden afgesloten met een dagboekfragment van dr. Jane Goodall zelf. Het is heel informatief om het verhaal vanuit twee perspectieven te lezen: eerst lees je hoe David Grijsbaard de witte aap heeft gespot; vervolgens lees je wat Jane Goodall heeft gezien en begrijp je ook beter waarom zij zich zo gedraagt, zoals ze doet. Ook wordt duidelijk hoe bijzonder het is dat ze contact heeft gemaakt met de apen.

Ik wreef in mijn ogen. Was het echt waar? Ja. Ze zaten er nog steeds. Al meer dan een halfjaar was ik aan het proberen om dichter bij de chimpansees te komen en hun angst voor me weg te nemen. Maar het leek wel of ze me altijd van een grote afstand roken of hoorden, want zodra ik ook maar een beetje in de buurt kwam, waren ze weg. (blz. 12)

©2018, Clavis Uitgeverij, Hasselt-Amsterdam-New York, illustratie van Jenny Bakker uit Een vreemde aap

Echt heel spannend is het boek niet en het is tijdens het lezen ook niet heel duidelijk waarom het onderzoek van Jane Goodall nu zo belangrijk is geweest (‘en de wetenschap op zijn kop zette’). Lefébure licht in het dankwoord weliswaar toe dat Goodall dingen heeft ontdekt, die niemand eerder wist (hoeveel het gedrag van chimpansees op dat van mensen lijkt bijvoorbeeld), maar waarom dat nu zo belangrijk is geweest, wordt niet duidelijk uitgelegd.

Dit is daardoor vooral een boek om net als Jane Goodall te kunnen ontdekken hoe de chimpansees in het wild leven. De chimpansees en de natuur staan centraal in dit verhaal. De grote, sfeervolle illustraties van Jenny Bakker en het grote formaat van het boek maken het tot een aantrekkelijk geheel. Een mooi boek voor natuur- en dierenliefhebbers.

Lestips

Om het boek te introduceren in de klas kun je het volgende fragment voorlezen:

Langzaam zet de (…) tegen zijn vriend. (blz. 8 t/m 10)

De titel van het boek wordt dan ook gelijk duidelijk. Dat het hier om dr. Jane Goodall gaat, zullen kinderen zeker niet gelijk doorhebben en wordt eigenlijk ook alleen in het colofon en op de achterkant van het boek vermeld. Zelfs de dagboekfragmenten zijn namelijk naamloos; het is dus goed om kinderen iets meer achtergrondinformatie te geven over dit boek en te vertellen over de vrouw die in dit boek de apen observeert.

Eventueel kun je dit doen aan de hand van dit boek: Jane Goodall, van uitgeverij Schoolsupport. Het is best pittig geschreven en wordt aangeraden aan (hoogbegaafde) kinderen vanaf 10 jaar. Dat sluit niet echt aan op de doelgroep van dit boek; dat is juist heel eenvoudig en voor iets jongere kinderen geschreven. Maar vanzelfsprekend kan het ook een mooi naslagwerk voor jezelf zijn!

Zoals gezegd is Een vreemde aap voor kinderen vooral een mooie kennismaking met het gedrag van apen en de wilde natuur waarin zij leven.

Een interessant fragment bijvoorbeeld is een stuk waarin de chimpansees een regendans doen en waarin duidelijk wordt dat ze – net als wij – alleseters zijn. Ze eten namelijk ook kleine aapjes… Voor (jonge) kinderen kan dit fragment wellicht schokkend zijn, maar ja… het is dus wel de natuur.

Terwijl David zich (…) zich erbij. Etenstijd! (blz. 45 t/m 48)

Wil je kinderen in de klas naar aanleiding van het boek meer laten zien over het gedrag van chimpansees, dan kan dat met een filmpje van Schooltv. Er is ook een aflevering van het programma De Buitendienst, over ‘de aap in de mens’. Hierin wordt ook mooi duidelijk hoeveel het gedrag van chimpansees op dat van ons lijkt. Het is een mooie manier om (deels) zichtbaar te maken wat in dit boek beschreven wordt.

Clavis Uitgeverij, 2018