Frida’s (coole) koele klimaatboek

door Frank Pollet, Jurgen Walschot, Moniek Vermeulen

Frida moet voor school een werkstuk maken over de klimaatopwarming. Een opdracht van niks, vindt ze. Frida haat kou, dus van haar mag het, die opwarming. Tot ze informatie begint te verzamelen en leert dat de mens zijn eigen toekomst op het spel zet. In dit boek heeft ze het allemaal opgeschreven. In scrapbook-stijl legt Frida uit waarom er NU actie moet komen om onze planeet weer gezond te krijgen.

Recensie

Frida houdt van duidelijke taal. Aan de hand van 34 vragen legt ze precies uit waarom we iets aan de klimaatopwarming – of beter: klimaatverstoring – moeten doen en hoe we dat zouden kunnen aanpakken. Zo gaat ze in op de oorzaak van de opwarming, wat er nu al van te merken is, wat technologie eraan kan doen en wat je zelf zou kunnen doen. Tot zover zou je kunnen denken dat dit een vrij standaard boek over klimaatverandering is. Maar niets is minder waar, want Frida is nogal rebels.

©2019 De Eenhoorn, illustratie van Jurgen Walschot uit Frida’s (coole) koele klimaatboek

De auteurs hebben van Frida een nogal brutaal meisje gemaakt, dat behoorlijk grof in de mond is. Dat zal sommige kinderen zeker aanspreken en het voordeel is dat ze haar boodschap overduidelijk neerzet. Je kunt je echter afvragen of het taalgebruik niet iets te grof is voor in de klas. Als op de eerste pagina al staat dat de klimaatverstoring een flukking megaprobleem! is, dan snap je misschien al wat ik bedoel.

Frida gaat echter nog wat verder: ze spreekt de lezer aan met dummie of zombie, maakt de Amerikaanse president totaal belachelijk en noemt hem een loezer, ze noemt de ministers van Leefmilieu en klimaat of mensen die op cruise gaan ‘bosbavianen’, vindt het ‘pokkentriest’ dat mensen voor de stijgende zeespiegel zullen moeten vluchten, ze vertelt dat we de aardbol ‘naar de kloten’ helpen en dat we eigenlijk dus in de ‘dikke shit’ zitten. Dus. Stevige taal.

De krachtige illustraties van Jurgen Walschot en de scrapbook-stijl zorgen er wel voor dat je je goed kunt voorstellen wie de tekst geschreven heeft (Frida). Haar persoonlijkheid komt uitermate goed uit de verf en daardoor komt haar boodschap wel oprecht en zeer goed over. Zeker omdat ze op de eerste pagina schrijft dat ze zelf eigenlijk het liefst ‘elke week het vliegtuig wil nemen naar een of ander palmbomenstrand en later een gepimpte maffiabak wil’ en daar dan compleet van terugkomt als ze heeft gelezen wat dat betekent voor het klimaat.

Het boek laat wel een wat dubbel gevoel achter: het is behoorlijk rebels en gaat heel ver in het overbrengen van een boodschap. Die rebellie zal de jonge lezers zeker wakker schudden, maar tegelijkertijd is het misschien niet wat je (als leerkracht) kinderen wilt meegeven. Anderzijds is de boodschap absoluut duidelijk: Nederland en België staan allebei in de top 10 van ‘smerigste’ landen van Europa (aantal ton broeikasgassen per hoofd van de bevolking) en daar moeten we nu (NU, NU, NU!) iets aan doen. Hoe je het ook wendt of keert, de auteurs leggen – in de bewoording van Frida – heel goed en helder uit hoe het zit met de klimaatverstoring en die boodschap zal absoluut blijven hangen.

Lestips

Hoewel dit boek natuurlijk perfect past bij lessen of een project over het klimaat en de klimaatverandering, moet je je als leerkracht even afvragen of je het taalgebruik niet te grof vindt. Misschien dat dit in Nederland meer speelt dan in België, waar het boek vandaan komt. In Vlaamse boeken komt vaker grover taalgebruik voor dan in Nederlandse boeken. Sowieso is het taalgebruik soms wat Vlaams (“Voilá”), maar voor Nederlandse kinderen zal dat verder geen probleem zijn.

Om uit te leggen wat het klimaatprobleem is, is dit wel een heel helder en duidelijk boek. Je zult je klas met dit boek wel flink wakker schudden (op alle fronten!). En als je het voorleest, kun je ook meteen ingaan op de manier waarop Frida praat.

Het voorwoord is wat dat betreft een prima introductie van het boek. Het maakt gelijk duidelijk wat voor soort meisje Frida is, wat voor taal je kunt verwachten, maar ook wat je van het boek kunt verwachten.

We moesten van (…) iets aan doen. (blz. 7)

Alle onderdelen komen aan bod en ook het verschil tussen klimaat en het milieu wordt uitgelegd. Interessant is bijvoorbeeld dat iets wel beter voor het klimaat kan zijn, maar slechter voor het milieu (een dieselauto bijv.) (blz. 62).

Er is geen register, dus hieronder een klein overzichtje van onderwerpen die je in het boek terug kunt vinden:

• De opwarming en hoe dat komt (blz. 12 t/m 19)
• Wie zijn de ergste vervuilers? (blz. 26 t/m 31, 58/59)
• Zeespiegelstijging (blz. 34/35)
• Hoe urgent is het om iets te doen voor het klimaat? (blz. 36 t/m 39)
• Waarom gebeurt er zo weinig? (blz. 32/33, 42/43, 52/53)
• Klimaatactivisten, zoals Greta Thunberg (blz. 44 t/m 49)
• Oplossing: voeding aanpassen (blz. 54 t/m 57, 60/61, 64/65)
• Oplossing: vervoer (50/51, 62/63)
• Oplossing: leefgewoonten (blz. 66 t/m 75)

Spotprenten

De tekening van de Amerikaanse president (“We noemen hem Donald”) op blz. 16 (zie hierboven) vind ik zeer gewaagd voor een kinderboek. Het is overduidelijk dat Donald Trump hier belachelijk wordt gemaakt. Wat vinden de kinderen hiervan? Kennen de kinderen dit fenomeen – spotprenten?

Het kan heel interessant zijn om het hier in de klas over te hebben. Op de website van het Jeugdjournaal stond een aantal jaren geleden zelfs een poll: Het is goed om in de klas te discussiëren over spotprenten. Dit naar aanleiding van de aanslag op de medewerkers van het Franse tijdschrift Charlie Hebdo. Lang niet iedereen was het met de stelling eens! Maar om te begrijpen wat een spotprent is, is het wel goed om dit te bespreken. Vervolgens kun je het er met de kinderen over hebben wat ze van spotprenten vinden. Waarom zou een illustrator een spotprent maken?

Actievoeren

Nog een onderwerp wat je naar aanleiding van dit boek goed kunt bespreken: hoe ver mag je gaan in actie voor het klimaat? Frida is behoorlijk rebels en grof in de mond, maar er zijn ook mensen die op een zeer rebelse manier actievoeren: de actiegroep Extinction Rebellion. Ze overtreden daarbij de wet. Wat vinden kinderen hiervan? Ook hiervan vind je een filmpje op de website van het Jeugdjournaal.

Uitgeverij De Eenhoorn, 2019