Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt

door Edward van de Vendel, Martijn van der Linden

Gedichten waar je wat aan hebt

Heb je nog geen lievelingsdier?
Struikel je wel eens over een nijlpaard?
Moet je midden in nacht plassen,
maar is het koud en bevriezen je voeten?

Dankzij deze verrassende gedichten vol met goede raad, weet je precies wat je moet doen (of juist helemáál niet).

Winnaar Zilveren Griffel 2020. Winnaar Zilveren Penseel 2020. Winnaar Gouden Poëziemedaille 2020.

Recensie

Als er een prijs was voor beste boektitel, dan zou deze poëziebundel toch meteen in de top 3 staan?! Gedichten waar je wat aan hebt!! Dat, in combinatie met het koddige nijlpaard dat je vanaf de cover nogal intens aankijkt, zorgt ervoor dat dit boek direct de aandacht van kinderen zal trekken.

©2019 Querido, illustratie van Martijn van der Linden uit Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt

De onderwerpen in deze bundel zijn heel divers; het gaat lang niet alleen maar over dieren. Zo is er ook een gedicht over ‘wat je moet doen als je ouders je nooit eens laten winnen’ of wat je moet doen als je trein vertraging heeft’. Handig. Helemaal geweldig zijn de gedichten ‘wat je moet doen als je verliefd bent op een jongen’ en ‘wat je moet doen als je verliefd bent op een meisje’. Kinderen vinden dit sowieso al hilarisch (verliefd hahahahihihi), maar als je de gedichten voorleest, zullen ze helemaal in een deuk liggen. Edward van de Vendel heeft erg veel humor in de gedichten verwerkt. Tegelijkertijd zijn er ook ontroerende gedichten, zoals ‘wat je moet doen als je moeder huilt’ of ‘wat je moet doen als je opa steeds meer vergeet’.

©2019 Querido, illustratie van Martijn van der Linden uit Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt

Van de Vendel gebruikt diverse soorten rijm: halfrijm, eindrijm, beginrijm… alles door elkaar. Het zijn zeker geen standaard AABB rijmschema’s, maar daardoor worden de gedichten extra speels en verrassend. Soms volgt het rijm zelfs pas na een witregel. Het boek laat hiermee duidelijk de vrijheden zien die een dichter heeft. Dat hij zelfs woorden verandert om ze te laten rijmen, is een andere vorm van creativiteit die kinderen zeker zal prikkelen om anders over taal na te denken dan ze gewend zijn.

met jezelf overleggen
hoe je hem terug gaat laten struikelen.
Pfah.
Alsof dikhuiden de enigen zijn
die hun gewicht mogen gebruikelen!
(blz. 9)

©2019 Querido, illustratie van Martijn van der Linden uit Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt

Elk gedicht is prachtig geïllustreerd door Martijn van der Linden. Hij heeft voor de illustraties allerlei materialen en technieken gebruikt, waardoor het boek in alle opzichten een ongelooflijk verrassend geheel vormt. Daarbij voegen zijn illustraties vaak nog extra humor of betekenis toe. De bundel is daardoor een feest om zelf te lezen en te bekijken, maar als je eruit voordraagt, wacht de kinderen nog een verrassing: de prent op de achterkant trekt namelijk net zoveel aandacht als de voorkant. Wat die struisvogel daar doet? Daar kom je vanzelf achter als je het boek uitleest… en súperhandig: dan staat er ook meteen uitgelegd ‘wat je moet doen als je over dit boek een boekbespreking moet houden.’ Kijk. Daar heb je wat aan.

Lestips

Dit boek promoot zichzelf eigenlijk al met zo’n cover en titel. Kinderen moeten er direct om lachen, maar reageren vaak ook wat verbaasd of zelfs verontwaardigd: ‘Hoezo zou je willen weten wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt?! Dat kán helemaal niet!’. Laat vervolgens de eerste illustratie zien en lees het gedicht voor en ze weten wel dat dit een boek vol humor is.

Aansluitend kun je nog laten zien dat het boek over nog véél meer dingen gaat. Zelf heb ik het boek ook gepromoot in meerdere klassen en in élke klas werd gevraagd naar de struisvogel achterop het boek. Maak ze maar een beetje nieuwsgierig 🙂 En dat er ook een gedicht in staat dat je helpt bij het maken van een boekbespreking vinden kinderen natuurlijk ook geweldig. Leuk is ook dat Van de Vendel meteen inspringt op die verontwaardigde verbazing die ik hierboven noemde:

Zeg nou zelf: nijlpaarden?
Daar struikel ik nou nooit eens overheen.

Waarna hij er vervolgens weer een verrassende humoristische draai aan geeft…

Met de gedichten kun je natuurlijk ook heel interessante poëzielessen geven. Ga in op rijmschema’s, bekijk hoe Van de Vendel je verrast met taal en grapjes. Wil je meer theoretische achtergrond? Het boek Woorden temmen kan je helpen!

Bekijk verder de illustraties en bespreek de diversiteit aan technieken en stijlen. Kies een gedicht uit en laat kinderen er ook een illustratie bij maken; dan krijg je nog véél meer verschillen. Het is ook leuk om de bijbehorende illustratie nog niet te laten zien en vervolgens te vergelijken: welk onderwerp heeft de illustrator uit het gedicht gekozen om er iets bij te tekenen? Welke verschillen zie je in de klas?

Lesbrieven

Bij het boek is door de uitgeverij een uitgebreide lesbrief gemaakt. Daarmee leren kinderen het verschil tussen sarcasme en ironie, gaan ze aan de slag met het leren van een vreemde taal, mogen ze een campagne gaan bedenken voor hun lievelingsdier en worden ze gestimuleerd om zelf creatief te zijn.

Maar ook in Vlaanderen is een lesmap bij deze poëziebundel gemaakt. Deze lesmap is gemaakt door Bieke Verlinden – leerkracht en jurylid van de Poëziemedaille 2020 – en heel mooi vormgegeven door Heike Sofia Villavicencio Rammeloo. Je kunt hem gratis aanvragen op de website van het Poëziecentrum of Cultuurkuur.be.

In de lesmap vind je creatieve denk- en doe-opdrachten, telkens gelinkt aan een gedicht uit de bundel. De opdrachten zijn al geschikt vanaf groep 3 (eerste leerjaar), maar er staan ook heel verrassende opdrachten voor de bovenbouw in! Zo staat er een toneelleestekst in naar aanleiding van het gedicht Wat je moet doen als je van auto’s houdt (en je vader niet) en lees je hoe je een ’troostdoosje’ kunt maken voor iemand die wel wat liefde kan gebruiken.

Dichter of illustrator in de klas

Tijdens het congres Pabo Leest! 2018 kondigden Martijn van der Linden en Edward van de Vendel dit boek al aan. Ze waren daar om te vertellen over een van hun andere boeken (Stem op de okapi). Dan merk je direct dat eigenlijk niemand zo goed kan vertellen over een boek als de auteur en de illustrator zelf! Zij kunnen precies vertellen wat ze met een gedicht of tekening willen overbrengen en het is ontzettend leuk om te horen hoe een boek tot stand is gekomen. En goed nieuws: dat kan dus ook in de klas: via De Schrijverscentrale kun je Edward van de Vendel of Martijn van der Linden uitnodigen voor een bezoek. Klik op de betreffende naam voor hun auteurspagina.

Em. Querido’s Uitgeverij, 2019