De wondereik en andere sprookjes

door Fiel van der Veen, Harrie Jekkers, Koos Meinderts

Harrie Jekkers en Klein Orkest speelden lange tijd de voorstelling Later is allang begonnen en vroeger komt nog 1 keer terug. Rode draad van die voorstelling was ‘De wondereik’, een sprookje op rijm over een jonge eikenboom die droomt van een groots en meeslepend leven. Dat verhaal is nu gebundeld met nóg vijf sprookjes op rijm, die Jekkers samen met Koos Meinderts schreef. Grappige sprookjes, die je ook nog een wijze les vertellen. Want zo gaat dat in sprookjes.

– De wondereik
– Ballade van de dood
– De molenaar
– De rivier
– De man in de wolken
– Het vergeten verhaal

In dit boek zit een cd, waarmee alle sprookjes te beluisteren zijn. Harrie Jekkers en Koos Meinderts lezen er ieder drie voor.

Recensie

In de jaren ’80 was Klein Orkest, met Harrie Jekkers als zanger, ongelooflijk populair. Uit die tijd stamt de LP (ja, LP) Roltrap naar de maan, waarvan de liedteksten door Jekkers en Koos Meinderts samen werden geschreven. Als je geboren bent in de jaren ’80, ken je de liedjes vast nog wel van Sesamstraat. Een van die ‘liedjes’ was eigenlijk een gedicht op muziek: Ballade van de dood. Maar behalve een gedicht en een tekst op muziek is het ook nog een sprookje:

Er was eens een koning, machtig en groot,
die had slechts één vijand, en dat was de Dood.

Ballade van de dood is ook al eerder in boekvorm uitgebracht en won toen prompt een Zilveren Griffel (2009). Nu pronkt het sprookje in dit boek. Het door Fiel van der Veen kleurrijk geïllustreerde boek bevat zes sprookjes die ook (juist!) voor oudere kinderen en volwassenen geweldig zijn. Ze zitten vol humor, maar vertellen ook allemaal een mooie boodschap over verlangens, afgunst en geluk. Zo hoort het natuurlijk ook: een sprookje begint immers met ‘er was eens’ en eindigt met een moraal en ‘ze leven nog lang en gelukkig’. Zo ook in dit boek, al doen Jekkers en Meinderts dat wel op hun humoristische, eigen(wijze) manier:

Nou, dit was het dan weer, einde verhaal.
O ja, nog even de boodschap; hier komt de moraal:
Sloof je niet uit, vier lekker feest.
Doe lekker niks, dan bereik je het meest!

Alle sprookjes worden bovendien voorgelezen door Jekkers en Meinders zelf, op de bijbehorende cd. Hun Haagse accent en perfecte timing zorgen ervoor dat het nóg leuker wordt om de sprookjes (mee) te lezen. De voornaamste kracht zit hem echter toch in de inhoud van de verhalen, die je ondanks (of misschien juist dankzij) de humor wel degelijk aan het denken zetten over het leven. Zo gaat het sprookje De wondereik over anders willen zijn en de prijs van roem, Ballade van de dood gaat over de angst voor de dood, De molenaar gaat over de kracht van fantasie, De rivier over verlangen naar het onbekende, De man in de wolken over schoonheid en materialisme en Het vergeten verhaal sluit de bundel af met een sprookje over het belang van het vertellen en doorgeven van verhalen.

De grote, geschilderde prenten maken van dit boek ook nog eens een mooi kijkboek. Twee dassen vergezellen je van het ene sprookje naar het andere, en als je je laat voorlezen met de cd heb je alle tijd om de prenten rustig te bekijken. Maar, het boek is voor oudere kinderen ook prima zelf te lezen en doordat de sprookjes op rijm geschreven zijn, lezen ze bovendien heel fijn voor. Hier zou je elke dag wel uit kunnen voorlezen in de klas!

Lestips

Eigenlijk is het jammer dat het boek zo dun is: de zes sprookjes smaken naar meer! Het zijn stuk voor stuk grappige, boeiende verhalen in dichtvorm, die ook nog eens een mooie moraal bevatten. Je kunt enkele verhalen dan ook heel mooi voorlezen als je het over een specifiek onderwerp hebt in de klas:

Geld maakt niet gelukkig

De sprookjes De molenaar en De man in de wolken gaan beide over geluk en waar je dat vandaan kunt halen (hint: niet uit dingen!).

De waterkringloop

Wat is De rivier een geweldig gedicht om voor te lezen als je het over rivieren en de waterkringloop hebt!! Dan geef je een mooie twist aan het onderwerp! De rivier wil namelijk aan de andere kant van de berg kijken, maar ja… een rivier stroomt nu eenmaal waar hij stroomt. Hij kan wel buiten de oevers treden, maar niet klimmen… Toch heeft de zon wel een idee hoe hij tóch aan de andere kant van de berg kan komen!

Leven en dood

In Ballade van de dood wordt de dood gevangen, zodat niemand er meer bang voor hoeft te zijn. Maar is het werkelijk fijn om een onsterfelijk leven te leiden? Daar kun je een prachtige filosofieles over geven! Dit gedicht biedt dan al heel veel inspiratie en gespreksstof.

Seizoenen

Het titelgedicht – De wondereik – kun je mooi voorlezen als je het hebt over de seizoenen: een eikenboom besluit zich niet meer te houden aan ‘het geijkte pad der eiken’ en blijft kaal in de lente en wordt groen in de winter. ‘Hij besluit het eens lekker anders te doen’. Een prima aanleiding om het te hebben over hoe bomen zich gedragen tijdens de verschillende seizoenen.

Roem

©2019 Rubinstein, illustratie van Fiel van der Veen uit De wondereik en andere sprookjes

Maar De wondereik gaat over nog veel meer. Een jonge eikenboom wil bijzonder zijn – dat is de reden dat hij afwijkt van het geijkte pad. Hij wordt beroemd, maar uiteindelijk maakt dit hem toch niet gelukkig… Hier kun je heel gemakkelijk een link leggen naar bekende mensen: ze hebben bereikt wat ze willen: ze willen bijzonder zijn, bekendheid enz., maar de verwachtingen en druk die dat met zich meebrengt, maakt hen uiteindelijk vaak toch ongelukkig. Wederom: een mooie aanleiding voor een (filosofisch) gesprek! ‘Zou jij beroemd willen zijn?’

Poëzie

Afgezien van de inhoud, kun je met je klas ook kijken naar de manier waarop de sprookjes geschreven zijn: op rijm! Neem nou eens de eerste regels van het eerste gedicht:

Er stond eens in een bos heel lang geleden
een jonge eikenboom die op een zekere dag
ineens zo’n zin kreeg af te wijken van het geijkte pad der eiken
en dat eeuwige seizoengebonden saaie groeigedrag.

Bekijk eens het rijmschema of het binnenrijm van de 3e regel! Wat ook opvalt, is de woordkeuze: om de zinnen te laten rijmen, worden woorden gebruikt die niet altijd gebruikelijk zijn. Kunnen de kinderen het verhaal eventueel ook omzetten in een verhaal zonder rijm, met woorden die ze vaker gebruiken? Welk verhaal is uiteindelijk krachtiger?
Kunnen zij misschien ook een verhaal op rijm vertellen? Ze zullen vast merken hoe lastig dat is!

Schrijver in de klas

Met behulp van de cd haal je eigenlijk al twee schrijvers in de klas, maar via De Schrijverscentrale kun je Koos Meinderts uitnodigen om ook in levenden lijve in de klas te komen. Hoe leuk het kan zijn om dit te doen, merk je al een beetje als je op zijn website leest hoe Ballade van de dood tot stand is gekomen. Het maakt nieuwsgierig naar de andere verhalen: hoe zijn díe sprookjes dan geschreven?

Uitgeverij Rubinstein, 2019