Uit elkaar

door Bette Westera, Sylvia Weve

Liefde is iets onbegrijpelijks. Mensen worden heel erg verliefd op elkaar. Ze gaan samenwonen en misschien trouwen, krijgen kinderen en zijn gelukkig samen. Maar soms gaat de liefde na een poosje over en besluiten ze weer uit elkaar te gaan.

Dit boek staat vol gedichten over liefde die overging. Toch is het niet alleen maar een verdrietig boek. Want hoe naar het ook is als je ouders uit elkaar gaan, en hoe moeilijk het ook kan zijn als ze opnieuw verliefd worden, soms gebeuren er toch weer dingen waar je blij van wordt: je krijgt eindelijk de grote broer die je altijd al zo graag wilde, je hebt er opeens een nieuwe opa en oma bij, je voelt je in allebei je kamers even thuis en je mag in de zomer twee keer mee op vakantie…

Winnaar Woutertje Pieterse Prijs 2020, het Zilveren Penseel 2020 én de Gouden Griffel 2020!

Recensie

Bette Westera en Sylvia Weve hebben weer een waar kunstwerk afgeleverd met deze dichtbundel! Je merkt het al bij het omslaan van de eerste bladzijde: dit is een heel bijzonder boek! Elke pagina bestaat namelijk uit een dubbelgevouwen bladzijde (Japanse vouwwijze), waardoor er niet alleen extra volume in deze dichtbundel ontstaat, maar vooral ook de gespletenheid mooi wordt gesymboliseerd: de titel – uit elkaar – wordt in dit geval zeer letterlijk zichtbaar!

Maar er wordt meer uit elkaar getrokken in deze dichtbundel: woorden worden halverwege een letter afgebroken en kun je pas verder lezen als je de bladzijde omslaat; titel en gedicht staan niet altijd op dezelfde pagina; bij het gedicht niets gemeen (7) staat zelfs alleen het laatste woord van het gedicht op de volgende bladzijde! Weve heeft het boek in haar kenmerkende, zwierige en krachtige stijl geïllustreerd, maar ook de typografie is krachtig en wisselt af in grootte. Het resultaat is prachtig, vol kleur en visueel spektakel.

Het gevaar bij zo’n overweldigende vormgeving is dat de inhoud eraan ten onder gaat, maar daar hoef je bij Bette Westera niet bang voor te zijn! Zodra je begint te lezen, weet je waarom zij al eerder een Gouden Griffel heeft gewonnen voor haar gedichten: met een heerlijk ritme, een toegankelijk rijmschema en weinig woorden weet Westera precies de essentie van allerlei gevoelens te pakken te krijgen. Verdriet, jaloezie, boosheid en geluk… alles waar je mee te maken krijgt als je ouders uit elkaar gaan. En ondanks het toch wel verdrietige thema, bevatten de meeste gedichten verrassend genoeg heel veel humor, zoals bijv. in het gedicht nog altijd bij elkaar (11):

Irene is bij haar op school heel anders dan de rest.
De meeste ouders zijn allang gescheiden,
de hare niet. Daar wordt ze op het schoolplein mee gepest.

Ook de goede antwoorden op foute vragen (10) zijn werkelijk geniaal – Ga je haar nu mama noemen? \ Mama? Nee, dat denk ik niet. / Rosalinde vind ik mooier. / Maar ze heet gewoon Margriet.

Of de brief van ‘kinderen van twee vaders en twee moeders’ die de onderwijsminister om een langere zomervakantie vragen. Het is ontzettend knap hoe Westera steeds weer een originele draai weet te geven aan het thema. Dat je moet schaterlachen, maar óók aan het denken wordt gezet…

Er zit een mooie opbouw in het boek: van gedichten over de liefde gaat het naar liefde die overgaat of liefde voor anderen… (een lastig onderwerp als vreemdgaan wordt niet uit de weg gegaan!), vervolgens schrijft Westera over het gemis van een van de ouders, het heen-en-weer bewegen tussen twee huizen en het wennen aan een nieuw gezinslid (eentje echt en eentje stief (25)). Geweldig zijn het raadsel (40) en het gedicht over neef guillaume (42) waarin Cleopatra-achtige gezinsconstructies ontstaan, waarbij iemand opa en grote broer tegelijk wordt. Hilarisch!

En hoe indrukwekkend die expressieve illustraties van Sylvia Weve zijn, blijkt dan ook wel weer uit het allerlaatste gedicht, waarbij de illustratie op ingenieuze wijze laat zien hoe het komt dat Els zich iets niet meer herinnert… Wat een – wederom – geweldige samenwerking van dit duo! Een prachtige bundel om gevoelens omtrent een scheiding bespreekbaar te maken, maar vooral ook een heel fijn leesboek voor kinderen zelf. Een boek dat ontroert, maar toch een positief gevoel geeft. Een cadeautje!

Lestips

Zoals met veel kunstwerken kan het met deze bundel best zo zijn dat je even moet wennen aan de vormgeving. Deze is ook best overweldigend: met ‘gekke’ bladzijden, grote letters of woorden die zomaar worden afgekapt. Ik kan me voorstellen dat niet alle kinderen dat in één keer snappen, terwijl ik wel denk dat heel veel kinderen de gedichten in deze bundel heel mooi zullen vinden. Boekpromotie nodig dus!

Laat zien hoe de Japanse vouwwijze werkt; laat zien dat sommige titels doorlopen op een andere pagina (zoals bijv. bij gedicht nr. 10). Laat de verschillende vormgeving van de gedichten zien (zoals bijv. bij gedicht nr. 26: daar worden de dichtregels gescheiden door een /).

Lees vanzelfsprekend ook een of meerdere gedichten voor! Kies er eentje die jou aanspreekt en waar je bijv. erg hard om moet lachen of waar je juist door aan het denken werd gezet. Of kies een gedicht uit waar je over door wilt praten met je klas. Hieronder enkele suggesties:

Dierenliefde

Een vrij neutraal onderwerp is dierenliefde: dan gaat het immers niet direct over ouders of kinderen, maar kun je met de kinderen toch praten over trouw, eeuwige liefde of zelfs adoptie. Er staat een flink aantal gedichten over dieren in deze bundel (en ze zijn volgens de asterisk echt waar!):

• pinguïns (4), die samen een kindje willen, maar ja… het zijn twee mannetjes -> hoe gaat dat bij kinderen met twee ouders van hetzelfde geslacht?
• zwanen (12), over elkaar altijd trouw blijven (of niet) -> wat is trouw zijn?
• vale gieren (13), over eeuwige trouw en acceptatie -> hoe komt het dat mensen op elkaar uitgekeken raken?
• zwarte weduwe (28), over dat vrouwtjes de mannetjes opeten -> het kan altijd erger!
• koekoek (38), over er anders uitzien dan je ouders, maar toch echt hun kind zijn -> hoe zit dat bij adoptie of stiefouders?

Verschillende huizen

Een van de dingen waar kinderen van gescheiden ouders altijd mee te maken krijgen, is dat ze ineens twee ’thuizen’ hebben: eentje bij papa en eentje bij mama. Dat kan zowel als positief als negatief worden ervaren. Zie ook deze gedichten:

• even thuis (26) -> positief
• nooit blij (33) -> negatief

Echtscheiding

Kinderen vragen zich vaak ook af waarom ouders uit elkaar gaan. Hierover staan zowel heel grappige als ontroerende gedichten in de bundel. Ze kunnen een mooie aanleiding geven om over dit onderwerp te praten met je klas.

• niets gemeen (7) -> verschillend zijn
• best lang (16) -> verschillende interesses
• te goeie oren (23) -> oef! wat vinden de kinderen hiervan?! En gaat het hier wel over Jan-Willem (of misschien een andere ‘hij’)?
• onzin (31) -> de titel zegt het al! maar dit denken kinderen vaak genoeg…

Uitgeverij Gottmer, 2019