De tovenaar van Oz - Leesbevordering in de klas

De tovenaar van Oz Tijdens een wervelstorm worden Doortje en haar hondje Toto met huis en al een andere wereld in geslingerd. Die wereld is het Land van Oz, vol toverkracht en vol bijzondere wezens. Om weer naar huis te komen, moet Doortje naar de tovenaar. Onderweg ontmoet ze een laffe leeuw, een vogelverschrikker zonder hersens en een blikken boswachter die haar vergezellen. Zal ze haar weg naar huis terugvinden?

Hervertelling door Margaretha van Andel en met nieuwe illustraties van Marieke Nelissen.

Recensie

De tovenaar van Oz verscheen voor het eerst in 1900 (!). Margaretha van Andel bewerkte het verhaal in dit boek tot een fonkelnieuwe versie, met – zoals ze zelf schrijft in het nawoord – zo pakkend mogelijke scènes, licht aangepaste avonturen en een andere volgorde in de slotfase om het verhaal nog beter tot zijn recht te laten komen. Het resultaat mag er zijn! Dit boek leest heerlijk weg en het avontuur van Doortje, die met haar hondje Toto dwars door het Land van Oz trekt, voelt fris, sprankelend en (voor de kenners) toch vertrouwd.

Veel kinderen van nu zullen het verhaal misschien nog helemaal niet kennen en voor hen vormt dit boek een prachtige kennismaking met dit klassieke verhaal. Het indrukwekkende boek op A4-formaat doet vermoeden dat het verhaal nogal uitgebreid is, maar dat valt reuze mee. Het boek heeft een zeer ruime bladspiegel en vaak paginagrote illustraties. waardoor de 22 hoofdstukken minder lang zijn dan je zou denken. De tekeningen van Marieke Nelissen springen direct in het oog. De sfeervolle kleuren en de passende kleding en haarstijl van Doortje zijn mooi gekozen. Ze heeft zich duidelijk laten inspireren door de beroemde illustratrice Rébecca Dautremer. Bewonderenswaardig zijn de ontelbare streepjes die in de illustraties zijn verwerkt! Jammer is alleen dat de illustraties vaak vóór de betreffende tekst zijn geplaatst, waardoor het niet gelijk duidelijk is wat de tekening te betekenen heeft. Anderzijds is het een mooie belofte voor wat komen gaat…

Het verhaal is precies zoals Baum het heeft bedoeld: een licht, blij en sprookjesachtig verhaal. Hoewel er allerlei nare dingen gebeuren – Doortje wordt meegesleurd door een tornado, is haar geliefde oom en tante kwijt en belandt in een vreemd land met boze heksen en moordlustige wezens – is het verhaal nergens echt spannend. Zodra er problemen zijn, worden die binnen no time opgelost – en dóór! Wat ook bijdraagt aan de luchtigheid is de grote dosis nuchterheid en humor die in het verhaal zit verwerkt.

Onder de rand van de linkerhoek staken twee voeten naar buiten. Voeten in zilveren schoenen met spitse neuzen, die recht omhoog wezen.
‘O, nee,’ riep ze. ‘Het huis moet boven op haar gevallen zijn. Wat erg. We moeten iets doen. We moeten haar helpen.’
‘Van appelmoes kun je geen appels meer maken,’ zei de oude vrouw.
‘Er valt niks meer te doen. Ze is helemaal geplet.’ (blz. 17)

Het taalgebruik is vlot en eigentijds, maar zit ook vol grappige, gekke woorden zoals brodeltje, stampert en wicheltje. Het verhaal zelf is trouwens ook behoorlijk gek, met een pratende vogelverschrikker en een man die met een betoverde bijl al zijn (eigen) ledematen afhakt, maar gewoon verder leeft als blikken man. Doortje neemt het allemaal heel nuchter voor waarheid aan en dat werkt aanstekelijk voor de lezer: het is allemaal bizar, maar het kán blijkbaar in het Land van Oz.

Samen met die vogelverschrikker en de blikken man loopt Doortje door Oz naar de tovenaar, in de hoop dat hij haar weer naar haar oom en tante in Kansas kan brengen. Een leeuw sluit zich ook nog bij hen aan. De vogelverschrikker wil hersens, de blikken man wil een hart en de leeuw wil meer moed. Ontzettend grappig is dat de leeuw eigenlijk al heel dapper is, de blikken man supergevoelig en dat de vogelverschrikker het hele boek door enorm wijze, filosofische uitspraken doet, of ‘rake dingen zegt’ zoals de blikken boswachter opmerkt.

‘Wauw,’ zei ze. ‘Echt superleuk! Als ik dit aan oom Henri vertel, gelooft hij me nooit.’
‘Nee,’ zei de vogelverschrikker. ‘Sommige dingen moet je zien om te geloven. Net zoals je sommige dingen moet geloven om ze te kunnen zien.’
‘Huh?’ zei Doortje. (blz. 71)

Halverwege het boek zijn ze al bij de tovenaar van Oz, maar dan begint het avontuur pas écht! Een geweldig avontuur, dat dankzij Margaretha van Andel en Marieke Nelissen nog steeds – na meer dan 100 jaar! – fantastisch is om in te duiken!

Lestips

Een geweldig voorleesboek! Sprookjesachtig, een klassieker, lekker veel humor en vlot verteld.

Als zelfleesboek is het echter ook heel geschikt, al zal het formaat sommige kinderen misschien wat afschrikken (tip: laat zien hoe ruim het boek is opgezet!). Wil je het boek promoten? Laat dan vooral eerst de illustraties uit hoofdstuk 1 zien en vertel dat Doortje met huis en al naar een vreemd land wordt geslingerd: het land van Oz…
Lees vervolgens een fragment uit hoofdstuk 2 voor:

Doortje werd wakker (…) iets anders gezien. (blz. 15 t/m 20)

Om de illustraties te laten zien, kun je ook het inkijkexemplaar gebruiken.

Klassieker

Er zijn allerlei versies van De tovenaar van Oz in omloop en er zijn ook diverse films, musicals (The Wiz) en animaties over gemaakt. Het is leuk om deze met elkaar te vergelijken en te zien hoe het verhaal zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld (of juist hetzelfde is gebleven). Alleen al het vergelijken van verschillende covers is ook de moeite waard! Hieronder staan enkele voorbeelden, maar er zijn er nog véél meer!

Leerkrachten uit de jaren tachtig zullen zich ongetwijfeld de tekenfilmserie herinneren. Op YouTube kun je nog flink wat afleveringen vinden! Deze kun je ook als promotie voor het verhaal gebruiken!