Aladdin

door Sjoerd Kuyper

Aladdin loopt door de straten en steegjes van Istanbul, die grote stad in Turkije. Hij is zestien, Aladdin, maar hij lijkt tachtig. Hij loopt krom van ellende. Hij haat de zon die op hem schijnt. In zijn hoofd, dat was gemaakt voor mooie dromen, kruipen duiveltjes uit hun ei.

In het Topkapipaleis vindt Aladdin een stoffige oude fles. Wanneer hij het vuil wegveegt om het etiket te kunnen lezen, knalt de kurk uit de hals van de fles en kan hij alles wensen wat zijn hartje begeert… Maar toch verloopt zijn leven anders dan hij van tevoren had kunnen bedenken…

Sjoerd Kuyper bewerkte het klassieke verhaal van Aladdin en de wonderlamp, uit de sprookjes van Duizend-en-een-nacht, tot een moderne versie. Elk van de achttien hoofdstukken in dit boek werd geïllustreerd door een vooraanstaand kinderboekillustrator: Sylvia Weve, Daan Remmerts de Vries, Ludwig Volbeda, Ingrid & Dieter Schubert, Annette Fienieg, Fleur van der Weel, Sanne te Loo, Hanneke Siemensma, Mies van Hout, Charlotte Dematons, Piet Grobler, Annemarie van Haeringen, Thé Tjong-Khing, Harmen van Straaten, Carll Cneut, Martijn van der Linden, Noëlle Smit en Philip Hopman. Alice Hoogstad illustreerde de cover.

Recensie

Aladdin is een verhaal uit de vertellingen van Duizend-en-een-nacht en bij veel kinderen bekend als Disney-sprookje. Zo grappig en gezellig als bij Disney is het sprookje zeker niet in dit boek, maar zo waren de verhalen van Duizend-en-een-nacht sowieso al niet bedoeld. Klassiek is deze bewerking echter ook niet, want Sjoerd Kuyper haalt het verhaal in eerste instantie naar het heden.

©2019, Hoogland & Van Klaveren, illustratie van Ludwig Volbeda uit Aladdin

Aladdin leeft als arme sloeber in het moderne Istanbul. Hij is gefrustreerd over zijn leven, hij haat de stad, de toeristen, de hele wereld. Maar als door een wonder vindt hij een briefje van tweehonderd lira en hij besluit daarmee te gaan bekijken hoe de rijke sultans van vroeger leefden: hij gaat naar het Topkapipaleis. Dan valt duidelijk op dat Kuyper het verhaal in het heden laat afspelen en de ergernis van Aladdin (of van Kuyper zelf?) is onmiskenbaar…

Eerst moet Aladdin drie uur in de rij staan voor hij een kaartje kan kopen, dan schuifelt hij platgedrukt tussen duizenden toeristen onder de poort door het paleis in. En daar kan hij niet zien wat hij wil zien omdat er altijd iemand voor staat. En zo iemand staat niet te bewonderen wat Aladdin graag wil zien, nee, ze nemen foto’s, de ene na de andere, selfies, zodat ze later, thuis, al dat moois ook niet kunnen zien, omdat ze er dus voor staan. Zelf. Het is erger dan met onweer op een bergtop zitten. (blz. 6)

Dan wordt het verhaal weer herkenbaar: Aladdin laat in het Topkapipaleis een djinn uit een fles verschijnen. Hij wenst zichzelf naar het verleden, waar hij verliefd wordt op de dochter van de sultan. Vanaf dat moment schrijft Kuyper sommige delen van de tekst op rijm. De zinnen vullen echter nog steeds de volledige regel. Toch is het echte poëzie; helemaal als de prinses aan het woord komt:

Weet je, papa, laatst in het meer, toen had ik een soort droom: ik zag een jongen in de wolken en zijn wangen waren rood om wat hij zag, want hij zag mij, en ik was bloot toen ik daar in het koele water, in het koele koele water lag. De jongen zag mij in het water en mijn wangen werden rood om wat ik zag, want ik zag hem, en hij was mooi toen hij daar in de hoge wolken, in de hoge hoge wolken zat. (blz. 18)

Vervolgens worden de poëtische zinnen abrupt afgekapt door felle, bijna botte teksten. Kuyper wisselt af in alle mogelijke varianten. Hij gebruikt erg lange, maar ook extreem korte zinnen. Soms vertelt hij ‘gewoon’ een verhaal, vervolgens lijkt hij in gesprek te willen gaan met de lezer. De ene keer staan zijn zinnen vol beeldspraak, de andere keer is de tekst juist heel direct. Deze contrasten maken de tekst wat onrustig, maar brengen tegelijkertijd extra diepgang en humor in het verhaal. Het geheel is enorm verrassend!

©2019, Hoogland & Van Klaveren, illustratie van Ingrid & Dieter Schubert uit Aladdin

Net zo afwisselend als de tekst zijn de illustraties. Wat een fantastische verzameling prenten! Elk hoofdstuk is geïllustreerd door een andere illustrator en dat is echt de crème-de-la-crème van de illustratiewereld. Elke prent is een kunstwerkje op zich. Niet alleen de tekenstijlen variëren enorm, ook het materiaalgebruik is heel afwisselend. De illustratoren zijn door hun eigen stijl duidelijk herkenbaar en elke prent past prachtig bij het verhaal. Aan de creatieve vormgeving van het boek is duidelijk heel veel aandacht besteed. Kijk maar eens goed naar de blauwe tekst op de cover en op de schutbladen. Geniaal!

Alles bij elkaar is het een boek dat je, ondanks het bekende verhaal, overlaadt met prikkels. Ook het moderne jasje geeft het klassieke verhaal duidelijk een nieuwe impuls. Mooi is ook hoe Sjoerd Kuyper er een verhaal zonder einde van heeft weten te maken. Het is een extra reden om dit boek meerdere keren achter elkaar te lezen; er valt veel moois in te ontdekken!

Lestips

Voor kinderen is het waarschijnlijk best ingewikkeld om dit boek zelf te lezen. Allereerst zullen ze het moeilijk kunnen plaatsen, als ze alleen het Disney-sprookje van Aladdin kennen. Het is dan ook goed om dit boek een duidelijke introductie te geven, waarbij je vertelt dat Aladdin een oude vertelling is uit de verhalen van Duizend-en-een-nacht. En zoals veel met vertellingen gebeurt: die veranderen in de loop van de tijd. Vertellers geven er hun eigen draai aan of verplaatsen het verhaal, zoals Sjoerd Kuyper, naar hun eigen tijd. Een mooie aanleiding om te vertellen over volksverhalen!

De tekst zelf zullen kinderen waarschijnlijk ook wel bijzonder vinden; het is behoorlijk literair en de afwisseling zal niet ieder kind begrijpen. Voorlezen is dan een goede optie, want daarmee neem je kinderen mee in het verhaal en kun je eventueel toelichten wat er gebeurt! Vanzelfsprekend zullen goede lezers zelf ook kunnen genieten van dit boek, maar zeker voor minder geoefende lezers kan het fijn zijn om te praten over het verhaal, waarbij je ingaat op o.a. beeldspraak, herhaling en rijm en wat dit voor extra betekenis geeft aan het verhaal. Ook is het goed voor de literaire ontwikkeling om dieper op dit boek in te gaan. Dit kun je prima doen met de close reading aanpak, waarbij je steeds iets dieper op de tekst ingaat. Bij een tekst als dit hoef je er niet bang voor te zijn dat dit saai wordt voor je goede lezers en de minder goede lezers zullen er natuurlijk ook enorm door geholpen worden!

• Neem bijv. een zin als Hij is zestien, Aladdin, maar hij lijkt tachtig. – die is al anders dan anders. Want waarom wordt de naam Aladdin nog een keer genoemd in de zin? Het was toch al duidelijk dat het over hem ging, of niet? Waarom zou de schrijver dit hebben gedaan?
• Ga eens met de klas uitzoeken wanneer Sjoerd Kuyper rijm gebruikt in het verhaal? Is er een verband tussen die stukken tekst? Waarom zou hij deze stukken tekst op rijm hebben geschreven?

Inhoudelijk is er ook genoeg te praten over het verhaal (niveau 3 van close reading – begrip/meningsvorming). Zo wordt er in de eerste alinea al over Aladdin geschreven:

Hij zou het niet erg vinden om dood te zijn, lekker rustig en dan heeft hij tenminste geen honger meer, maar dan is zijn moeder alleen in de stad. (blz. 2)

Dit zullen kinderen een behoorlijk heftige uitspraak vinden! Iemand die best dood zou willen zijn… Wat zegt dit over het leven van Aladdin?
Tegelijk zegt deze zin ook heel veel over de verhouding van Aladdin en zijn moeder – zien de kinderen dit ook?

Ook de afwisseling in illustraties kan een mooi gespreksonderwerp zijn. Vinden de kinderen de illustratie passen bij het betreffende hoofdstuk? Spreekt de stijl hen aan? Welke materialen zou de illustrator hebben gebruikt?

Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren, 2019