Borealis

door Marloes Morshuis

Joppe is ontvoerd – en niet alleen hij. Honderdtachtig kinderen vanuit de hele wereld zijn naar Borealis toegebracht: een afgelegen soort kamp dat gerund wordt door de Crew en beheerst wordt door de Trias. Als de kinderen horen waarom ze zijn weggerukt uit hun vertrouwde omgeving, realiseren ze zich dat hun lot verbonden is met dat van de wereld. De Trias gelooft dat de wereld zoals zij die kennen, door een klimaatramp zal vergaan en heeft hen uitverkoren voor een bijzondere toekomst. Maar Joppe zit daar niet op te wachten! Hij komt in opstand en doet er alles aan om zijn vrijheid terug te krijgen. Daarmee brengt hij echter wel zijn leven in gevaar…

Recensie

De Ark van Noach, maar dan met kinderen… Honderdtachtig kinderen zijn door de Trias ‘uitverkoren’ om op een veilige plek op aarde de ‘zondvloed’ – een klimaatramp in vele vormen –  te overleven. Het probleem is alleen dat de kinderen in Borealis niet vrijwillig hebben gekozen voor het verblijf in dit afgelegen oord en dat maakt dit van begin tot eind een grimmig en beklemmend boek.

De Nederlandse Joppe (‘Djoppie’ in het Engels) is net als heel veel andere kinderen uit zijn vertrouwde omgeving weggerukt door twee rijke bobo’s en een klimaatwetenschapper – de Trias – en hun team, de Crew. De Crew verzorgt de kinderen goed, maar ze moeten zich wel aan de regels houden.

‘Als je je niet aan de afspraken houdt, moeten we je helaas vervangen. Dat betekent dat een landgenootje jouw plek in Borealis krijgt. Maar voor alle duidelijkheid: het betekent níet dat jij terug naar huis gaat.’ (blz. 20)

Hoewel Marloes Morshuis in dit boek duidelijk de klimaatverandering en de ernstige gevolgen hiervan ter sprake brengt, gaat het boek misschien nog wel meer over iets anders: over macht, groepsdruk en met name: overleven. Deze thema’s liggen de auteur duidelijk goed: ook haar andere boeken (Koken voor de keizer, De schaduwen van Radovar) gaan over onderdrukking en verzet.

Joppe probeert uit alle macht te ontsnappen uit Borealis en krijgt zowaar een aantal van zijn huisgenootjes mee. De Keniaanse Nyota, Zack uit Alaska en Lilja uit IJsland proberen samen te vluchten. Er volgt een spannende overlevingstocht door de wildernis, die – dat zal je niet verrassen – mislukt. De vier kinderen komen terug in Borealis en dan wordt het verhaal extra interessant, want dan blijkt dat de strijd om te overleven pas écht begint…

Borealis is een ontzettend spannend, dreigend en behoorlijk heftig verhaal, dat ongelooflijk goed inspeelt op de actualiteit en zelfs de toekomst. Het laat de lezer nadenken over het klimaat: is het werkelijk zo erg als wordt beschreven in dit verhaal?

‘Maar denk na: als het zo erg is als de Trias beweert, dan wisten we dat toch wel? Dan waren er allang overal in de wereld maatregelen genomen om die ramp te voorkomen. Al die regeringen zijn toch niet gek?’
‘Wel. Antares heeft gelijk,’ zei Nyota. ‘Ze denken maar aan één ding: meer geld. Nog meer spullen. Dat ze de aarde verkloten voor ons en voor onze kinderen kan ze niet schelen, dan zijn zij toch al dood. Dus ze zijn wel gek.’ (blz. 38)

Wat echter misschien wel nóg confronterender is in dit boek, is het besef wat het probleem van macht en groepsdruk is en hoe moeilijk het is om in opstand te komen. Dat Joppe dit toch blijft doen, geeft wel aan hoe spannend dit verhaal is. Fijn is ook dat niet alleen de koppige Joppe een hoofdrol in dit verhaal speelt, maar ook de slimme en mooie Nyota. Dat maakt dit spannende boek aantrekkelijk voor zowel jongens als meisjes. Hoe het verhaal gaat aflopen voor de hoofdpersonen blijft het hele boek lastig te voorspellen en zelfs na het lezen zal de lezer hier nog best even over na blijven denken…

Lestips

De gedachte achter Borealis (NB. niet het boek zelf, maar Borealis ín het boek) komt uit de Bijbel: de Ark van Noach. Wat dit inhoudt, wordt uitgelegd in het boek zelf (blz. 24/25). Je kunt ervoor kiezen om een boekpromotiefragment voor te lezen ínclusief dit stuk, want daardoor wordt de ‘gekte’ van dit idee wel heel goed duidelijk. Ook komt het klimaatprobleem meteen ter sprake in dit fragment en wordt duidelijk waar dit boek mee te maken heeft.

De bijeenkomst was (…) in de schaduw. (blz. 18 t/m 25)

Wil je echter juist lekker geheim houden waar dit boek precies over gaat, dan kun je het fragment eerder stoppen, zodat de kinderen uit de klas graag verder willen lezen om te weten waarom Joppe in Borealis is.

De bijeenkomst was (…) te hard terug. (Blz. 18 t/m 22)

Klimaat / Milieu / Duurzaamheid

In dit boek wordt het klimaatprobleem behoorlijk heftig gepresenteerd: de aarde en de mensheid zijn reddeloos verloren volgens de Trias.

‘Mijn hele leven (…) nog een jaar.’ (blz. 25 t/m 27)

Wees je ervan bewust dat als kinderen dit lezen, ze zich wel zullen afvragen of dit echt waar is.

Veel verder in het boek wordt Joppe meegenomen in een vliegtuigje om zelf te kijken naar de gevolgen van klimaatverandering:

‘Kijk, daar is (…) richting de kust. (blz. 153-154)

En wat denk je van deze uitspraak:

Het water stijgt, Djoppie. De zondvloed. Snap je het nu? Wij zijn niet gek. De rest van de wereld is gek. Ja, Borealis is extreem. Maar het is noodzakelijk. (blz. 155)

Is dat zo?? Daar kun je een boeiend klassengesprek over houden. Het is ook interessant om kinderen te laten uitzoeken hoe ernstig de huidige situatie is.

Macht / Verzet

Het hele boek geeft goed aan hoe macht, groepsdruk en geweld kunnen zorgen voor onderdrukking. Hoe lastig het is om daartegen in verzet te komen, blijkt wel uit het volgende fragment:

‘Hoe kunnen ze (…) zijn tanden poetsen. (blz. 182/183)

Nederland Leest Junior 2019

Borealis is het themaboek van Nederland Leest Junior 2019!

Nederland Leest is de grootste leesbevorderingscampagne van de bibliotheken. Het thema van 2019 is: duurzaamheid. Het idee is dat in de maand november mensen in gesprek gaan met elkaar over het thema, naar aanleiding van een gelezen boek. In de bibliotheek kunnen volwassenen dit gratis boek ophalen; voor scholen is er een scholenpakket met het boek Borealis. Bij het boek is een lesbrief gemaakt om in debat te gaan over duurzaamheid.

Schrijver in de klas

Het is natuurlijk ook heel interessant om met de schrijfster van het boek in gesprek te gaan over dit onderwerp. Dat kan! Je kunt Marloes Morshuis boeken via De Schrijverscentrale. Ze heeft een speciaal lesprogramma bedacht dat aansluit bij het boek.

Uitgeverij Lemniscaat, 2016

Er is ook een uitgave van het boek in het lettertype Dyslexie, van Uitgeverij Dyslexion (2018).
Voor sommige kinderen die dyslectisch zijn, kan het lezen in dit lettertype prettiger zijn. De tekst is verder niet vereenvoudigd.