De diamant van Banjarmasin

door Arend van Dam

Een kleine tocht door een lange geschiedenis van komen en gaan.
Wie ben jij? Voel jij je hier thuis? Wie was hier eerst?
Ja, wie was hier eigenlijk het eerst?

Arend van Dam schreef het Kinderboekenweekgeschenk 2020! Je krijgt het gratis tijdens de Kinderboekenweek, bij aanschaf van tenminste €12,50 aan kinderboeken.

Recensie

Arend van Dam en Anne Stalinski maakten al eerder samen een boek (De bromvliegzwaan – Zilveren Penseel 2019), en net als in dat bijzondere boek is er in het Kinderboekenweekgeschenk 2020 óptimaal van de ruimte gebruik gemaakt. Je kunt dit Kinderboekenweekgeschenk letterlijk van begin tot einde lezen, want de 96 pagina’s zijn van schutblad tot schutblad gevuld! Op de allereerste bladzijde heeft Stalinski al een kleine cartoon gemaakt en in het colofon staat de volgende ijzersterke tekst:

©2020 Stichting CPNB , illustratie van Anne Stalinski uit De diamant van Banjarmasin (KBW geschenk 2020)

Achterom kijken is wat Arend van Dam doet in dit boek. Hij schrijft over geschiedenis; wat hij duidelijk het allerliefste doet. Net als in zijn succesvolle boek De reis van Syntax Bosselman begint hij heel dicht bij zichzelf. In het voorwoord vertelt hij over het thema van het boek: komen en gaan, en ergens terechtkomen waar je hoopt welkom te zijn. Tussen de verhalen door vertelt hij ook nog hoe hij tot de verhalen gekomen is en het eerste verhaal gaat zelfs over zijn eigen jeugd. ‘Want geschiedenis begint bij jezelf’.

Na het verhaal waarin Van Dam uitlegt hoe belangrijk verhalen voor hem zijn, duikt hij verder de geschiedenis in. Hoewel Van Dam duidelijk zijn best heeft gedaan om mooie bruggetjes tussen de verschillende verhalen te leggen, zijn de wendingen behoorlijk abrupt. Daardoor voelt het toch een beetje als een lukrake verzameling verhalen. Er is een verhaal over Anton de Kom en de spin Anansi; een verhaal over het ontstaan van de Kop van Jut; een verhaal over de herkomst van de diamant van Banjarmasin in het Rijksmuseum; een verhaal over de pelgrims (Pilgrims), de Mayflower en het ontstaan van Thanksgiving; een verhaal over Amalia van Solms, Huis ten Bosch en de Nederlandse schilderkunst; een ridderverhaal over hertog Jan en ten slotte nog een verhaal uit de prehistorie waar hij ‘collega-schrijver Linda’ (Dielemans dus) voor heeft geraadpleegd.

©2020 Stichting CPNB , illustratie van Anne Stalinski uit De diamant van Banjarmasin (KBW geschenk 2020)

Het hele boek is rijkelijk – in Stalinski’s kenmerkende, zwierige stijl – geïllustreerd. Elk verhaal is in een andere vertelstijl geschreven, waarbij het verhaal van de diamant van Banjarmasin doet denken aan de verhalen in Brons (van Linda Dielemans), want de diamant is zelf aan het woord. Het is een verhaal dat sprookjesachtig begint en zich afspeelt op Borneo, in het deel Kalimantan, in Banjarmasin. Het verhaal wordt een stuk minder sprookjesachtig als de Nederlanders er een handelspost oprichten en ‘VOC’ op de gevel schilderen… Dan brengt Van Dam weer een pijnlijk stukje geschiedenis aan het licht: de diamant van Banjarmasin, die in het Rijksmuseum ligt, is dus eigenlijk gewoon gestolen.

Het feit dat alle verhalen in dit boek over onbekende, maar razend interessante stukjes geschiedenis gaan, is eigenlijk nog de grootste gemene deler in dit boek. Het thema ligt er totaal niet dik bovenop, maar is er wel uit te halen en vormt een mooie insteek om over de verhalen na te denken. Arend van Dam heeft daarmee een zeer lezenswaardig en boeiend Kinderboekenweekgeschenk geschreven, waar je heel veel aan hebt in de klas!

Lestips

Zorg dat je dit Kinderboekenweekgeschenk te pakken krijgt (ofwel: koop een kinderboek van tenminste €12,50 tijdens de Kinderboekenweek 2020!), want in dit kleine boekje vind je verhalen waar je echt wat mee kunt in de klas. Het verhaal over Anton de Kom kun je – overduidelijk – direct koppelen aan het canonvenster Anton de Kom. Maar ook het verhaal over Amalia van Solms is ontzettend interessant (nu snap je meteen naar wie onze kroonprinses Amalia is vernoemd!) en het verhaal over de diamant laat je weer nadenken over ons koloniale verleden.

Kinderboekenweek 2020

Het zou mooi zijn als je het Kinderboekenweekgeschenk al op de eerste dag van de Kinderboekenweek weet te ‘scoren’, want dan kun je vervolgens elke dag een verhaal uit het boekje voorlezen. Praat vervolgens met de kinderen over het thema dat Arend van Dam benoemt in zijn voorwoord: Waarom gaat dit verhaal over komen en gaan, en ergens terechtkomen? Op welke manier sluit het verhaal aan bij dat thema?

En Van Dam benoemt nóg een kenmerk van de geschiedenis: vroeger is overal. Hoe kun je dat koppelen aan het verhaal? Welke invloed heeft dit verhaal nog steeds op ons leven? Wat is de verbinding met nu? Waarom zouden we hierover (moeten) lezen? Geschiedenis is toch geweest? Of merken we er nog steeds iets van? Heeft de geschiedenis in dit verhaal gevolgen voor ons leven op dit moment?

Door dit soort overpeinzingen en gesprekken breng je de geschiedenis nóg meer tot leven en als ik het goed inschat, is dat precies wat Arend van Dam met zijn boek voor ogen heeft gehad!

Stichting CPNB, 2020

Meer informatie:

Lees ook: