De duik

door Sanne te Loo, Sjoerd Kuyper

Ben je wel eens in het donker, bij nieuwe maan, op de pontjesbrug van Curaçao geweest? Dan kun je getuige zijn van een wonder. Want als je mensen in het water ziet duiken en onder de brug door ziet zwemmen, dan zul je zien dat ze heel even, niet langer dan een seconde, verdwijnen. Ze verdwijnen naar vroeger; ze gaan terug in de tijd. Maar… ze kunnen maar één dag in vroeger blijven. Als je te laat bent, kom je niet meer terug.

En dat is precies wat er gebeurt met de vader van Roly. Hij duikt… en komt niet meer terug. Roly’s moeder neemt hem halsoverkop mee naar Nederland. Maar Roly weet een manier om zijn vader terug te halen… Hoe gaat hem dat nu lukken?

Recensie

Al in de eerste regels van de eerste bladzijde ervaar je dat dit boek geschreven is door een ware verteller. Sjoerd Kuyper neemt je mee op reis: naar Curaçao, naar Willemstad, naar de pontjesbrug. Een betoverende plek waar je bijzondere avonturen kunt beleven. Waar je kunt verdwijnen in het verleden…

Maar ook illustrator Sanne te Loo neemt je mee op reis. Haar beelden laten je zien wat Kuyper vertelt. Er zijn weinig 10+ fictieboeken waarin zoveel illustraties staan en waarin tekst en beeld elkaar zo mooi aanvullen. Deze geweldige combinatie zorgt ervoor dat het je geen enkele moeite zal kosten om dit boek in één ruk uit te lezen.

©2014, Lemniscaat, illustratie van Sanne te Loo in De duik.

En dat is bijzonder, want de opbouw van het boek is heel complex en tegelijkertijd fascinerend! Kuyper heeft namelijk voor elk hoofdstuk een andere tekstsoort gebruikt: van sprookje tot sms-tekst, van dagboek tot mop, van (gecorrigeerd) opstel tot ‘monologue intérieure’. Er is zelfs een hoofdstuk in beeldverhaal! Ingewikkeld? Op het eerste gezicht, zeker! In de praktijk? Dat valt reuze mee! De verhaallijn loopt zo mooi door, dat het geen moment storend is dat de tekstsoort verandert. Het is wel even opletten wanneer het hoofdstuk zich afspeelt en wie er in het verhaal aan het woord is. Daarbij word je echter geholpen door verschillende lettertypes en tekstkleuren. Maar het belangrijkste: dit is een prachtig verhaal over liefde, dat iedereen zal snappen. Het is het verhaal van Roly en Mila, hun ouders en hun voorouders.

Mila is een donker meisje, echt een kind van het eiland, Roly is een stuk lichter maar met een machtige bos zwarte krullen. Haar ogen zijn bruin, de zijne zijn groen. Ze kennen elkaar al hun hele leven. Ze zijn niet verliefd, echt niet, maar ze zouden het niet erg vinden om later met elkaar te trouwen. Helemaal niet. (blz. 12/13)

©2014, Lemniscaat, illustratie van Sanne te Loo in De duik.

Door onder de pontjesbrug te duiken bij nieuwe maan, kunnen Roly en zijn vader tot wel 150 jaar teruggaan in het verleden. Ze gaan samen op zoek naar Roly’s betovergrootvader in 1914. Met recht een duik in onze geschiedenis, naar een tijd waarin de slavernij nog maar 50 jaar was afgeschaft en de denkwijze over ‘zwarten en witten’ nog heel anders was dan nu.

Behalve een spannend en mooi avontuur is dit verhaal daardoor ook een interessante les over de verhouding tussen de Nederlanders en Antillianen. Mooi is ook hoe er diverse vooroordelen in het verhaal naar voren komen, die vervolgens worden ontkracht.

Ze hadden me gewaarschuwd, iedereen thuis in Nederland: zwarte mannen gaan er op een dag vandoor. Ze hebben niet genoeg aan één vrouw.
(…)
Ze zeiden het vroeger in mijn familie over witte mannen, dat die je altijd in de steek zullen laten…
(blz. 20 en 23)

De afwisselende tekstsoorten, de prikkelende illustraties, het mooie verhaal en het bijzondere perspectief zorgen er alles bij elkaar voor dat dit verhaal ongelooflijk veel indruk maakt. Voor Nederlandse kinderen zal het hun blik verruimen, hun wereld vergroten. Voor kinderen met een Antilliaanse afkomst zal dit boek waarschijnlijk een welkome bron van herkenning zijn. Er zijn niet veel boeken waarin zij de hoofdrol spelen!

Het enige écht lastige, is het laatste hoofdstuk. Daarin speelt Kuyper wel heel ingewikkeld met ruimte en tijd! En het is ook nog eens in het Engels! Maar… misschien heeft hij dat ook wel expres gedaan. Een soort bonus voor de volwassen of zeer gevorderde lezers… Voor de kinderen kan het verhaal ook al eindigen op de pontjesbrug in het hoofdstuk ervoor, waar het tijd is om een duik te nemen… Een duik in dit betoverende verhaal.

Lestips

Dit boek kunnen kinderen eigenlijk het beste zelf lezen, vanwege de mooie illustraties. De illustraties laten kinderen zien hoe Curaçao er echt uitziet. Hoe de mensen eruit zien, hoe de planten eruit zien, de gebouwen, de pontjesbrug… Sjoerd Kuyper zegt hier zelf over: kinderen van 10 jaar en ouder hebben geen beelden nodig om een verhaal voor zich te zien. Maar ze kunnen zich moeilijk een wereld voorstellen die ze niet kennen. Ervan uitgaande dat de meeste kinderen in Nederland niet op Curaçao zijn geweest, waren deze illustraties dus wél nodig. Om je echt goed te kunnen inleven in dit avontuur, moet je er namelijk de juiste beelden bij kunnen vormen. (Lezing: ‘Een duik in de duik’, Middag van het Kinderboek, 14 april 2018)

Ook de verschillende lettertypen, vormgeving, kleuren en gekrabbelde aantekeningen laten zich niet of lastig voorlezen.

Lees om het boek te promoten het eerste hoofdstuk voor. Het is een reclametekst! Het verhaal verkoopt zichzelf!

Restaurant De Gouverneur (…) dan dit boek. (blz. 9 t/m 11)

Klassikaal lezen

Anderzijds is dit juist een prachtig boek om klassikaal te lezen. Over zowel de inhoud als de vorm valt zoveel te zeggen! Het mooiste zou zijn als er meerdere boeken beschikbaar zouden zijn voor de klas (één boek per tweetal bijvoorbeeld). Ook al is dat kostbaar, het is zeker het overwegen waard, want dit boek leert kinderen ontzettend veel. Bovendien kun je de boeken prima in meerdere klassen of tijdens meerdere schooljaren gebruiken.

Tekstsoorten

Gebruik het verhaal om het met de klas te hebben over verschillende tekstsoorten. Bespreek de kenmerken, laat kinderen zelf een soortgelijke tekst schrijven, laat ze de tekst omzetten naar een andere tekstsoort… er zijn zoveel mogelijkheden!

Bijvoorbeeld:

• De pontjesbrug is een reclametekst. Waarvoor maakt de schrijver reclame? Wat wil de schrijver bereiken? Hoe merk je dat? Zijn er woorden die kenmerkend zijn voor een reclametekst?
• Mila’s duik is een beeldverhaal (of stripverhaal zonder tekst). Zet dit verhaal eens om in tekst. Je mag zelf kiezen op welke manier, maar er mag geen beeld meer nodig zijn om het verhaal te vertellen.
• Er zijn in het boek verschillende scènes uit een filmscenario opgenomen, maar ook een scène uit een toneelstuk. Wat is het verschil?

Opstel schrijven / Slavernij

Roly heeft een opstel geschreven over de afschaffing van de slavernij. Hij schrijft specifiek níet over de slavernij zelf. Laat de kinderen wél een opstel over de slavernij schrijven. Lees samen het opstel van Roly én de opmerkingen van de leerkracht. Zien de kinderen waar ze op moeten letten?

Slavernij / discriminatie / vooroordelen

Roly vertelt in zijn opstel over de afschaffing van de slavernij:

Het is niet zo lang geleden als je denkt. Er lopen nu nog mensen levend rond die toen ze een baby waren op schoot hebben gezeten bij een oma of een opa die slaaf is geweest. (blz. 48)

Praat daarover met de klas. Bespreek ook het gedrag van de matroos in het verhaal (blz. 70). Zijn denkbeelden waren heel normaal in die tijd.

‘Voor iemand uit 1914 valt hij behoorlijk mee,’ zei zijn vader. ‘Hij praat tenminste gewoon met ons.’ (blz. 73)

Wat betekent deze uitspraak? Beseffen de kinderen dat?

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van mogelijke gespreksonderwerpen!

Illustraties / tekenen

Ga eens met de klas heel goed kijken naar de illustraties. Wat is er allemaal op te zien, wat vertellen de beelden ons? Wat vertellen de beelden ons over Curaçao? En over de mensen?

Je kunt ook nog op een heel andere manier over de illustraties praten: Sanne te Loo heeft deze illustraties heel bewust gemaakt om ons Curaçao te laten zien. Wat zou jij tekenen als je jouw woonplaats zou willen laten zien? Of jouw provincie? Of zelfs Nederland? Wat is typerend voor jouw omgeving?

Eventueel kun je hier zelfs een tekenopdracht aan koppelen. Het mooiste zou zijn als je daarvoor ook naar buiten kunt gaan! Laat kinderen maar eens goed om zich heen kijken rond de school. Welk plekje zouden zij uitkiezen om hun schoolplein of schoolomgeving te laten zien? Laat ze daar dan ook daadwerkelijk gaan tekenen!

Uitgeverij Lemniscaat, 2014