De ontdekkingsreiziger

door Katherine Rundell

In een klein vliegtuigje vliegt Fred samen met drie andere kinderen over het Amazonegebied. De piloot brengt hen naar Manaus, een stad aan de Amazone. Althans… dat was de bedoeling. Maar de piloot krijgt een hartaanval en het vliegtuigje stort neer. Ineens bevinden Fred, Constantia, Lila en haar broertje Max zich midden in het uitgestrekte en ondoordringbare woud. Ze moeten zien te overleven, maar de kans op redding wordt met de dag kleiner. Hoe lang kun je het in de jungle volhouden? Ze besluiten een vlot te bouwen en de rivier af te zakken. En dan ontdekken ze dat iemand hen voor is geweest en dat ze misschien niet alleen zijn…

Vertaald door Jenny de Jonge.

Recensie

Als je op zoek bent naar een verhaal dat je tijdens het lezen meeneemt naar een andere wereld, dan is dit je boek. Katherine Rundell heeft een fantastische, beeldende manier van schrijven. Met behulp van de prachtige illustraties van Hannah Horn brengt zij het Amazonewoud echt tot leven. Een woud vol groen, geluiden, geuren en… gevaar. Toch is dit geen spectaculair actieverhaal, vol bloedstollende situaties. Dat is nu ook juist de kracht van dit verhaal: het feit dat vier kinderen, volledig aan hun lot overgelaten, moeten zien te overleven in de jungle, is al spannend genoeg. In dit boek is het leven in de jungle misschien zelfs wel minder eng dan je je voorstelt, maar toch voel je net als de kinderen een continue dreiging. De angst om dood te gaan in het oerwoud en niet meer terug te kunnen naar hun familie wordt zeer overtuigend beschreven.

Fred, Constantia – die Con wil worden genoemd -, Lila en Max zijn nogal verschillende kinderen. Fred, Lila en Con zijn ongeveer even oud (12 jaar), maar hebben een zeer andere achtergrond. Hoe zij verzeild zijn geraakt in de jungle, wordt gedurende het verhaal mooi duidelijk. Hun tegenstellingen zorgen ervoor dat dit verhaal extra interessant is. Fred is een ontdekker in hart en nieren. Hij is zó nieuwsgierig en ondernemend dat hij steeds grote risico’s neemt. Vaak wel met succes overigens. Het vormt een mooie tegenstelling met Con, die juist heel bang en terughoudend is. Haar sarcastische, droge toon levert ook nog eens fijn leesvoer op; het brengt de nodige humor in het verhaal.

Toen de larven met de cacaobonen waren vermengd en met een schoon takje tot puree waren gestampt, leken ze, als je je ogen half dichtkneep en positief in het leven stond, op bloem met water.
‘Nu gaan we gewoon een vuurtje maken en ze bakken,’ zei Fred.
‘Gewoon,’ zei Con. (blz. 50)

Lila is degene die het gezelschap samenhoudt en zorgt dat ruzies worden gesust. Zij heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel, maar moet dan ook niet alleen voor zichzelf zorgen, maar ook voor haar kleuterbroertje Max. Later komt daar nog een babyluiaard bij, die ze in het woud vinden. De psychologische kant van dit avontuur wordt daarbij heel mooi uitgewerkt; dat zorgt er mede voor dat je je zo goed in dit verhaal kunt inleven.

Het boek is heel overzichtelijk ingedeeld: elk hoofdstuk begint met een levendige illustratie van het Amazonegebied die de hele tekst omringt. Waar het niet uitkomt dat een hoofdstuk op de linkerpagina begint, wordt een volledige pagina ‘gevuld’ met een kleine tekening van een insect of een plantje. Dat geeft heel veel lucht in het boek. Toch kan het boek best uitdagend zijn voor wat minder geoefende lezers. Af en toe geeft de schrijfster een vooruitblik, die veel vraagt van het begrijpend-leesvermogen. Zoals bij onderstaand fragment, waar nog helemaal niets verteld is over apen, mieren of bijen…

Jungles zaten vol hoeken en spleten, vond Fred; ze hadden geheimen. Maar die openbaarden zich op heel onverwachte manieren. Hij bedacht dat ze zonder de gezamenlijke inzet van de apen, de mieren en de bijen, het papiertje dat alles veranderde nooit zouden hebben gevonden. (blz. 92)

Het ‘papiertje dat alles veranderde’, zorgt er uiteindelijk voor dat ze iemand ontmoeten in de jungle. Dat geeft nog eens een extra dimensie aan het verhaal. Fred is dolenthousiast over de ontdekking die hij doet. Hij vindt dat de hele wereld het zou moeten weten – het ware standpunt van een ontdekkingsreiziger. Degene die zij ontmoeten laat echter heel mooi de keerzijde zien van dit soort ‘ontdekkingen’: oerwoud dat verwoest wordt, inheemse bevolking die ziek wordt… Dit boek is duidelijk niet alleen een avontuur, maar ook een oproep om deze prachtige natuur te beschermen.

Het zorgt ervoor dat dit een waanzinnig mooi gelaagd boek is; over overleven en de wil om te ontdekken, maar ook over liefde en beseffen wat echt belangrijk is in het leven. Het boek eindigt dan ook met een werkelijk práchtige uitspraak.

Soms is ‘ontdekken’ een woord voor het onbekende tegemoet gaan. Soms is het een woord voor thuiskomen. (blz. 294)

Een boek om helemaal in te verdwijnen!

Lestips

Een geweldig voorleesfragment om het boek te promoten vind je aan het begin van het tweede hoofdstuk. Het vliegtuigje is net neergestort.

Fred vroeg zich (…) om en vluchtten. (blz. 10 t/m 14)

Regenwoud

Mocht je een project over het regenwoud hebben, dan is dit het perfecte voorleesboek! Het boek vertelt zo mooi over hoe het woud eruit ziet, maar ook over de dieren die erin leven en de geheimen die het woud nog herbergt.

Een heel mooi fragment waarin wordt verteld over hoe het oerwoud eruit ziet:

Er was zoveel (…) naar beneden filterde. (blz. 79/80)

Vanzelfsprekend komen er ook diverse dieren ter sprake in het boek: piranha’s, (gevaarlijke) mieren, luiaards, slangen, krokodillen / alligators, apen, bijen, vogelspinnen… De jungle zit vol leven en de kinderen gebruiken dit leven ook om te overleven. Zo wordt in dit boek verteld hoe ze kunnen overleven door het eten van larven en vogelspinnen (!).

Ook het klimaat (vochtig, heet) wordt natuurlijk besproken in dit boek.

Kinderboekenweek 2019

Dit boek past werkelijk prachtig bij het thema en motto van de Kinderboekenweek 2019: vervoermiddelen en ‘Reis mee’. Allereerst stort er een vliegtuigje neer – dat is natuurlijk ook iets dat kan gebeuren tijdens een reis (‘pech onderweg’). Het reizen per vliegtuig komt later in het verhaal trouwens ook nog verder ter sprake, in de combinatie met ontdekkingsreizen.

Verder reizen de kinderen per vlot over de rivier:

De rivier droeg hen in zijn eigen tempo op zijn zilveren rug. (blz. 129)

Dat sluit ook nog eens fantastisch aan bij de kerntitel Rivieren! In dit boek wordt heel mooi verteld hoe een rivier je mee kan nemen op reis.

Ontdekkingsreizen

Maar – de titel zegt het al – dit boek draait ook om ontdekkingen en ontdekkingsreizen. Fred is zelf een ware ontdekkingsreiziger en ook gefascineerd door ontdekkingsreizigers uit het verleden. Er komen dan ook enkele bekende namen in het boek voorbij.

Als Fred en de kinderen een bijzondere ontdekking doen in de jungle, wil hij dan ook niets liever dan dit met de wereld delen:

‘De wereld heeft er recht op het te weten!’
Fred voelde zijn voorhoofd gloeien; hij wist dat hij een kop had als vuur. Maar als ze erover zouden vertellen, zouden hij en Lila en Con en Max geschiedenis schrijven. Hun namen zouden op de lijst van de grote ontdekkingen komen. (blz. 162)

Als je het boek voorleest, kun je hier een geweldige discussie over voeren met je klas: Wat zouden de kinderen in de klas doen? Zouden ze net als Fred naar buiten willen brengen wat ze hebben ontdekt? Of zouden ze het geheim kunnen houden?

Als je verder leest, krijg je steeds meer input om je mening te vormen. Het is dan ook interessant om aan het einde van het boek nógmaals aan de klas te vragen wat zij zouden doen.

Je kunt dan dus ook een heel mooi gesprek voeren over ontdekkingsreizen: is dit goed voor de wereld geweest? Beseffen de kinderen dat de ontdekkingsreizen meerdere gezichten hebben gehad? Ja, we weten nu hoe de wereld eruit ziet, maar de keerzijde is dat er een hele geschiedenis van kolonisatie, moord en overheersing aan vast heeft gezeten. Was dat het waard? Had het ook anders gekund?

Wat zou het ware doel van ontdekkingsreizigers zijn geweest? De wereld ontdekken? Of beroemd willen zijn? Wat zou het bij Fred zijn, denk je?

Overleven

In het verhaal zitten allerlei survivaltechnieken verwerkt: hoe je vuur kunt maken (met een vuursteen en metaal), hoe je knopen kunt leggen (blz. 184), hoe je honing kunt pakken, kunt vissen met een speer en hoe je kunt overleven door het eten van larven en vogelspinnen (blz. 192 t/m 199).

Je kunt hier erg leuke doe-opdrachten aan koppelen! Natuurlijk niet door zelf vogelspinnen te gaan eten (aargh!), maar knopen leggen kan natuurlijk wel! En misschien kun je zelfs de kinderen vuur proberen te laten maken (buiten!).

Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 2019