Een meisje op Schindler’s list

door Joshua M. Greene, Rena Finder

De Joodse Rena Finder is pas elf jaar als de nazi’s haar en haar familie dwingen om in het getto in het Poolse Krakau te gaan wonen. Terwijl steeds meer gevangenen om hen heen afgevoerd worden, komen Rena en haar moeder in concentratiekamp Plaszow terecht. Gelukkig komen ze terecht op ‘Schindler’s List’: een lijst met Joodse gevangenen die mogen werken in de fabriek van de Duitse zakenman Oskar Schindler. Tegen de wil van de nazi’s in zorgt Oskar zo goed mogelijk voor zijn mensen. Toch gaat er geen dag voorbij zonder angst en gevaar, en op een dag worden ook Rena en haar moeder gedeporteerd naar het concentratiekamp Auschwitz…

De negentigjarige Rena vertelt in dit boek over de Holocaust en haar vreselijke ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Vertaald door Carla Hazewindus.

Recensie

Vrijwel elk jaar rond 4 en 5 mei wordt de film Schindler’s List uitgezonden op televisie; een ongelooflijk indrukwekkende, schokkende en heftige film over de Tweede Wereldoorlog die absoluut niet geschikt is voor kinderen. Dat er dus een boek verschenen is over hetzelfde verhaal, maar dan bedoeld voor kinderen, maakt nieuwsgierig. Hoe kan dit verschrikkelijke verhaal over de Holocaust nu geschikt zijn voor kinderen op de basisschool?

Toch is dit boek daadwerkelijk een kinderboek, want dit boek is niet geschreven om een spannend, filmisch verhaal te vertellen; dit boek is geschreven om kinderen te vertellen wat er gebeurd is tijdens de Holocaust; om ervoor te zorgen dat deze gebeurtenissen nooit vergeten worden en nooit meer zullen gebeuren.

Jij, lieve lezer, kunt daarbij helpen. Eén enkel iemand die de moed heeft om het op te nemen voor onschuldige mensen, kan een groot verschil maken.
En ik kan dat weten, want ik leef nog dankzij iemand die weigerde alleen maar toe te kijken, zonder iets te doen. Zijn naam was Oskar Schindler. (blz. 9)

Dit boek is dus niet geschreven als een verhaal óver Rena; dit verhaal wordt als een getuigenverslag verteld door Rena zelf. Zij vertelt over haar leven: hoe ze opgroeide in het antisemitische Polen in de jaren 30, over de verschrikkingen tijdens de Tweede Wereldoorlog, over de jaren na de oorlog, over haar ervaring toen ze zelf de film Schindler’s List zag en over de noodzaak die zij voelt om haar verhaal te vertellen.

Joshua M. Greene heeft het verhaal van de negentigjarige Rena Finder opgeschreven, zoals ze het ook aan je zou vertellen, al maakt ze ook goed duidelijk dat het eigenlijk onmogelijk is om álles te vertellen, omdat het zo verschrikkelijk is geweest. Dan blijkt ook dat bepaalde zaken in de film Schindler’s List zijn aangepast en in het echt nog veel gruwelijker waren. Zo heeft Rena niet slechts één dag Auschwitz moeten zien te overleven (zoals in de film), maar drieënhalve week. En de kampcommandant van concentratiekamp Plaszow, die in de film nog iets van menselijkheid heeft, schoot niet één keer, maar elke ochtend vanaf zijn balkon willekeurig een aantal mensen dood.

Je leest nog veel meer vreselijke dingen in dit boek, echt vreselijke dingen. Finder vertelt het zonder teveel in detail te treden, zonder toegevoegd drama. Maar de verschrikkelijke gebeurtenissen zijn ook zonder literaire schrijfstijl ontzettend aangrijpend en bijna niet voor te stellen. Kinderen zullen er dan ook ontzettend van onder de indruk zijn.

Mijn grootmoeder boog zich naar me toe en fluisterde: ‘Het komt goed met ons.’ Ze pakte mijn grootvader bij de hand en samen liepen ze met de soldaten mee. Ik zal nooit de uitdrukking op mijn moeders gezicht vergeten toen ze haar ouders weggevoerd zag worden, hun dood tegemoet. Het was verschrikkelijk. (blz. 49)

Je kunt je afvragen of je kinderen in de basisschoolleeftijd al wilt vertellen over dit soort gruwelijkheden. Finder benoemt dit ook in dit boek: ‘Welke ouder vindt het nou leuk dat zijn of haar kind verhalen te horen krijgt over hongerdood en moord?’ (blz. 121), maar toch is dit boek wel heel geschikt om kinderen te vertellen over wat er gebeurd is tijdens de Tweede Wereldoorlog. Juist doordat het verhaal bijna objectief wordt verteld en er ook een verbinding wordt gelegd met het heden en de noodzaak van herdenken, is dit een ontzettend waardevol boek voor het onderwijs.

Lestips

Het is erg moeilijk om kinderen te vertellen over de Holocaust, zeker omdat wij niet kunnen spreken uit ervaring. We wéten niet hoe het was, we kunnen ons eigenlijk niet voorstellen wat er gebeurd is. Dus gebruiken we verhalen, kinderboeken, om kinderen hierover te vertellen. Het feit dat Een meisje op Schindler’s List een waargebeurd verhaal bevat, volledig gebaseerd op echte ervaringen, maakt dit boek ontzettend krachtig.

Sowieso zijn er maar weinig mensen die kunnen en willen vertellen over wat zij hebben meegemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog en het is dan ook heel waardevol dat dit verhaal nu op papier staat.

Om het verhaal dat je nu gaat lezen beter te kunnen begrijpen, is het handig iets te weten over mijn kindertijd en waar ik vandaan kom. Maar bedenk wel dat ik nu al negentig jaar bent en dat dit herinneringen zijn uit het begin van mijn tienertijd. Dat is dus lang geleden, en sommige herinneringen veranderen een beetje in de loop der jaren. Ik kan je niet garanderen dat alles precies zo is gegaan als ik het me herinner, en bepaalde kleine details zijn misschien niet meer helemaal correct. Maar wat ik je wel kan verzekeren, is dat alles wat ik je vertel de waarheid is, en echt is gebeurd. (blz. 10/11)

Mijn enige tip: laat dit boek als het even kan niet zelfstandig lezen, maar lees het voor en praat er met de klas over. Hoe duidelijk Rena Finder ook vertelt, het boek zal veel vragen en gevoelens oproepen en het is fijn als je hierover met elkaar kunt praten.

Het verhaal van 130 pagina’s (met een ruime bladspiegel) is verdeeld in 14 korte hoofdstukken, waardoor er veel mogelijkheid is om het voorlezen met een gesprek te onderbreken.
Achterin het boek staan ook nog foto’s van Rena Finder, haar familie en van Oskar Schindler.

En nog een belangrijke tip: denk niet dat je na het lezen van dit boek de film wel in de klas kan gaan kijken, want ook al zijn bepaalde gruwelijkheden afgezwakt, de filmbeelden zullen voor veel kinderen te schokkend zijn. Het Kijkwijzer-advies is 12+ en echt… ook al heb ik de film al vier keer gezien, ik moet er elke keer weer een paar dagen van bijkomen.

Uitgeverij Kluitman, 2020