Frida

door Benjamin Lacombe, Sébastien Perez

Al tijdens haar leven was Frida Kahlo (1907-1954) een stijlicoon. Dankzij haar charisma werd de Mexicaanse kunstschilder op handen gedragen door revolutionairen, feministen en minderheidsgroepen. Aan de hand van negen thema’s, poëtische zinnen en prachtige illustraties vertelt dit boek over het leven vol pijn van deze bijzondere kunstenares.

Recensie

Voor liefhebbers van boeken en kunst is dit boek alleen al door de vormgeving een echte must-have. Het boek is werkelijk een plaatje! De zijdezachte kaft, de sprekende kleuren, de kenmerkende tekenstijl van Benjamin Lacombe en de delicate doorkijkjes maken dit boek op zichzelf al tot een waar kunstwerk. Elk thema is op dezelfde manier vormgegeven: met een gekleurde pagina met tekst zoals Frida hem verteld zou kunnen hebben en dan drie pagina’s met prenten die middels doorkijkjes samen één geheel vormen. De prenten zijn duidelijk geïnspireerd door de werkelijke schilderijen van Frida Kahlo, maar geen letterlijke kopieën. Het is een boek om in te verdwijnen en heel veel mooie dingen in te ontdekken.

Maar… dat ontdekken moet je in dit geval ook vrij letterlijk nemen. Hoewel het boek al geschikt zou zijn voor kinderen vanaf 10 jaar, moet je geen makkelijk leesbare biografie verwachten. Integendeel. De poëtische zinnen zijn voor vele interpretaties mogelijk en het kost dan ook vrij veel moeite om te begrijpen wat er precies bedoeld wordt.

Dit is hoe ik geboren word. In een regen van goud die me plotseling verblindt. (…) Daar ligt het kreupele meisje op de vloer. Op dat moment begrijpt ze: ze is slechts een cocon die openscheurt. Het leven stroomt uit haar weg, maar ik ontwaak.

Wordt hier haar geboorte bedoeld? Overlijdt haar moeder bij de geboorte? Maar.. Frida Kahlo was zelf toch kreupel? Wat gebeurt hier nu eigenlijk? Het moge duidelijk zijn: de tekst roept eerder vragen op, dan dat hij antwoorden geeft. Gelukkig biedt het nawoord van illustrator Benjamin Lacombe veel verheldering: de prent en de tekst beelden, zo vertelt hij, de geboorte van de kunstenares Frida uit, die op haar 18e ternauwernood een ongeluk overleefde.

Zonder voorkennis over het leven van Frida is dit boek moeilijk te begrijpen. Het nawoord had misschien beter een voorwoord kunnen zijn. De prenten gaan door kennis van Frida’s leven veel meer leven en de poëtische tekst wordt ook duidelijker. Toch blijft het voor kinderen een ingewikkeld boek, dat met thema’s als liefdesverdriet, miskramen, verscheurdheid, pijn en dood vrij ver van hun belevingswereld staat. De prenten van Benjamin Lacombe zullen echter wel verwondering oproepen en de mooie poppengezichtjes van Frida in zijn illustraties zullen kinderen zeker aanspreken. Dit boek is daarmee een erg mooie manier om Frida Kahlo en haar werk onder de aandacht te brengen.

Lestips

Dit mooie boek is veel te duur en delicaat om in de schoolbibliotheek neer te zetten: de papieren doorkijkjes zullen al snel kapot gaan. Daarbij komt dat kinderen de tekst (zelfstandig) niet zullen snappen en wellicht geschokt zullen reageren op de platen (doodshoofden! bloed! blote borsten!). Maar het is wel een prachtig boek voor tijdens een kunstproject (of voor je eigen collectie!). Je kunt dit boek namelijk prima gebruiken in de klas: bijvoorbeeld om te vertellen over Frida Kahlo, ter inspiratie voor een boeiende tekenles of voor een creatief-denkles. Hieronder staat een aantal suggesties.

Kunst / Frida Kahlo

Zelfportret met aapje – bron: www.fridakahlo.org

Illustratie Benjamin Lacombe

Benjamin Lacombe raakte als twaalfjarige geboeid door het portret van Frida Kahlo, omringd door kleine zwarte aapjes. Neem dit portret als uitgangspunt om over deze kunstenares te vertellen. (Lees het nawoord in dit boek en zoek evt. nog aanvullende informatie op internet). Vervolgens vertel je de kinderen over dit boek en laat je zien hoe Benjamin Lacombe geïnspireerd is geraakt door Kahlo’s schilderijen. Het is erg leuk om overeenkomsten en verschillen te zoeken tussen de ware schilderijen en de versies van Lacombe. Veel schilderijen kun je vinden op de website www.fridakahlo.org.

Vervolgens kun je samen met de kinderen naar de teksten gaan kijken. Neem bijvoorbeeld het volgende citaat:

‘Nog niet zo lang geleden was ik een klein meisje dat door een wereld vol kleuren liep. Alles was een raadsel. Nu woon ik op een planeet van pijn, transparant als ijs, waar niets verbloemd wordt.’

Bespreek met de kinderen wat er met dit citaat bedoeld zou kunnen worden. Wat wordt bedoeld met ‘een planeet van pijn’? Waarom zou Frida Kahlo dit zeggen? En bekijk vervolgens nog een keer hoe Benjamin Lacombe dit citaat heeft uitgebeeld.

Tekenen

Het thema Liefde (roze pagina’s in het boek) vormt een mooie inspiratie voor een leuke tekenles. In het boek is via een doorkijkje in het hoofd van Frida Kahlo haar geliefde Diego Rivera te zien. Dit is duidelijk geïnspireerd op het schilderij Diego en ik. Hiermee geeft Frida Kahlo (o.a.) aan dat Diego altijd in haar gedachten aanwezig is. Dat is natuurlijk een prachtig uitgangspunt voor de opdracht: ‘Laat zien waar jij heel vaak aan denkt’.

Gebruik ook het doorkijkjes-idee van Lacombe: laat de kinderen twee tekeningen maken. De ene tekening is een zelfportret. In het voorhoofd komt een gat. Daardoorheen moet een (herkenbaar) gedeelte te zien zijn van tekening twee. Daarop is te zien waar het kind veel aan denkt. Het stukje dat te zien is door het voorhoofd is echter niet de gehele tekening, maar slechts een detail van tekening twee.

Laat natuurlijk ter verduidelijking het voorbeeld uit het boek zien.

Creatief denken / filosoferen

Frida Kahlo schilderde zichzelf als een gewond hert. Dit deed zij om haar allesoverheersende pijn uit te drukken: zij vergeleek haar pijn met die van een dodelijk gewond dier. Wat vinden de kinderen hiervan? Hoe druk je een gevoel uit in een schilderij? Hoe zou je pijn nog meer kunnen afbeelden? Hoe kun je degene die het schilderij bekijkt emoties laten voelen? Kan dat met alleen beeld? Of heb je hier ook woorden voor nodig? Laat kinderen hier eens over nadenken!

Mexico / Dag van de doden

De afbeelding in dit boek van Frida Kahlo en Diego Rivera, geschminkt als doodshoofden, past perfect bij de Mexicaanse cultuur en hun viering van de Dag van de Doden. Je kunt deze prent heel goed gebruiken als vertelplaat als je het over dit (voor ons) bizarre feest gaat vertellen. En tegelijkertijd kun je dan ook direct iets vertellen over deze twee Mexicaanse kunstenaars.

Lees ook:

Kinderboeken en kunst

Uitgeverij Clavis, 2017