Ze gaan er met je neus vandoor

door Ted van Lieshout

Een dichter begint aan een nieuwe bundel. Maar al na één gedicht haakt hij af. Waarom? Liefdesverdriet! Hoe moet het nu verder met het boek? De woorden maken zich vreselijk veel zorgen. Gelukkig komt er hulp uit onverwachte hoek. Maar dan gaat het he-le-maal fout!

Zijn het gedichten?

Is het een verhaal?

Het is het allebei tegelijk!

Recensie

Zoals op de achterkant van het boek al enigszins te lezen is: een dichtbundel kun je dit boek niet noemen, ook al staan er wel gedichten in. Het is eerder een waanzinnig creatief typografisch kunstwerk, waar je ook nog eens heel erg om kunt lachen. Tegelijkertijd zit er, mede door de heftige taal, ook nog een diepe boodschap over de Eerste Wereldoorlog in verborgen. Klinkt vaag? Dat valt best mee.

Oké, eerst maar even uitleggen wat er ongeveer gebeurt. Het boek begint met een geweldig gedicht, waardoor de titel ineens héél begrijpelijk wordt. Daarna blijft het stil. Een pagina wit. En langzaam beginnen zich woorden aan het papier op te dringen. Woorden die de dichter van het boek tot de orde roepen en hem aanmanen tot een volgend gedicht.

Ze gaan er met je neus vandoor, Ted van Lieshout, blz. 10

Er ontstaat een ontzettend grappige conversatie tussen de woorden van het boek over de dichter. Hij heeft liefdesverdriet en weigert om verder te schrijven. De woorden maken zich zorgen en plaatsen een contactadvertentie.

Vanaf dat moment wordt het boek pas écht interessant, want ineens komen er rode woorden op het papier, naast de zwartgedrukte letters. Deze woorden komen van een andere dichter die nog niet zo bekend is. Ze willen het boek overnemen en duwen de zwarte letters van het papier. Het is oorlog!

Ze gaan er met je neus vandoor, Ted van Lieshout, blz. 34/35

Wat dan ontstaat is dus dat typografische kunstwerk. Fantastisch. Wat een gevoel voor taal, grafische vormgeving en humor!! Ted van Lieshout heeft al vaker bijzondere boeken gemaakt, maar deze is naast mooi ook nog eens ontzettend grappig. Of… toch niet?

Ze gaan er met je neus vandoor, Ted van Lieshout

Harde taal. Kogels die je om de oren vliegen en aan het einde komen de letters zelfs geschonden uit de strijd… De briljante vondst om letters vervolgens op een andere manier vorm te geven, houdt Van Lieshout zelfs tot in het nawoord vol. In deze laatste bladzijden van het boek zegt Van Lieshout nog iets over de Grote Oorlog, die in jaar van uitgave precies 100 jaar geleden plaatsvond. Ineens valt het kwartje: twee partijen recht tegenover elkaar; dat gedicht over loopgraven in Ieper… Dit boek betekent duidelijk meer dan je in eerste instantie zou denken! Ongelooflijk, wat een creativiteit. Ware woordkunst!

Lestips

Dit boek kan prima door kinderen in de bovenbouw van de basisschool gelezen en bekeken worden. Zij zullen misschien niet allemaal de dieperliggende betekenis van het verhaal er zelfstandig uithalen, maar dat is allereerst helemaal niet erg. Ten tweede kun je dit toch bereiken door over het boek te praten. Ook de gedichten zijn mooi om voor te lezen.

Ik zou ervoor kiezen om het boek te introduceren met het eerste gedicht en vervolgens laten zien wat er op de volgende bladzijden gebeurt. ‘Moet je kijken!’ Lees af en toe een grappig stukje voor. Zeg nog niets over de Eerste Wereldoorlog.

Lees nog niet het hele boek voor; dat gaat ook nogal lastig, want dit boek moet je ZIEN.

Leg vervolgens het boek in de klas (of meerdere exemplaren als het kan) en laat kinderen er in de week erna in lezen en kijken. Kom er na een week op terug en bespreek dan wat ze ervan vonden. Stel natuurlijk ook de vraag: Waarom zou de dichter aan het einde van het boek schrijven over de Eerste Wereldoorlog?

Kinderen die het boek nog niet gelezen en bekeken hebben, zullen nu wellicht ook geprikkeld worden om het boek te lezen. En kinderen dit het boek al wel gelezen hebben, zullen het misschien wel gaan herlezen, nu ze weten dat er meer betekenis in het boek verborgen zit!

Grafische vormgeving

Het allermooiste aan het boek zijn toch die bladzijden vol rode en zwarte letters die samen oorlog voeren. Dat je zoveel kunt uitbeelden door typografie is een fantastisch gegeven. Dit boek creëert verwondering en is zo ongelooflijk creatief dat het kinderen zeker zal inspireren. Dit is dus mogelijk met taal en letters!

Je kunt hiermee heel gemakkelijk een lijn doortrekken naar grafische vormgeving in het algemeen. Laat kinderen eens bewust kijken naar lettertypes, lettergrootte etc. Bespreek het belang van een gekozen lettertype. Kijk eens naar reclames, naar tijdschriften én naar kinderboeken. Bepaalt de typografie of je het wilt gaan lezen of niet? Hoeveel invloed heeft grafische vormgeving op wat je leest?

Leopold, 2018