Het Sleutelgeheim

door Roland Mans

Leiden, 1573.

Terwijl de Spanjaarden Leiden aanvallen en omsingelen, kom Lourens een samenzwering op het spoort. Als hij zijn vriend Faes erover vertelt, ontdekt hij dat die een nog veel groter geheim heeft… Een geheim dat niet in handen van de vijand mag vallen. Verraad ligt echter op de loer.

Intussen breken niet alleen buiten, maar ook in de belegerde stad gevechten uit. Honger en de pest slaan toe en het net rond Lourens en Faes begint zich te sluiten. Misschien is hun geheim veilig bij de Prins van Oranje in Delft. Maar hoe komt Lourens ongezien de stad uit en langs het Spaanse leger?

Dit boek vertelt het verhaal van het Leidens ontzet, dat nog steeds elk jaar op 2 en 3 oktober in Leiden wordt gevierd.

Recensie

Op 3 oktober zijn alle kinderen in Leiden vrij van school. Zij vieren dan ‘het Leidens Ontzet’ – een groot feest, waarin hutspot en witbrood met haring centraal staan. Het centrum van de stad wordt in bezit genomen door een mensenmassa met rood-witte sjaaltjes om de nek, met daarop een set sleutels afgebeeld. Schrijver Roland Mans schrijft hierover in het nawoord van dit boek en legt uit dat dit grote feest hem inspireerde tot het schrijven van dit boek. Want hoe kan het dat de bevrijding van een stad na bijna 450 jaar nog zó intens wordt gevierd? ‘Was het dan zo erg?’ zo vroeg hij zich af.

Nou, nadat je dit boek hebt gelezen, kun je wel stellen: ja, het was zo erg. Mans heeft zich voor het schrijven van dit boek flink ingelezen en het verhaal verdeeld in drie delen: het eerste beleg, het tweede beleg en het ontzet (ofwel: de bevrijding). Het is zeker geen non-fictieboek; veel van wat hij schrijft heeft hij zelf verzonnen. Maar dit verhaal geeft wel degelijk een goed beeld van het verloop van de Tachtigjarige Oorlog en dan natuurlijk met name de gebeurtenissen rondom de stad Leiden.

Op het schutblad van het boek staat een mooie, getekende kaart, waarop direct duidelijk wordt dat de naam van de woonwijk (en het station) Leiden Lammenschans uit deze tijd stamt: het was een schans van de Spanjaarden! Kinderen zullen nog wel meer ouderwetse woorden leren van dit boek, die achterin het boek in een woordenlijst worden uitgelegd. Verder staat er een aantal getekende portretten in het boek, o.a. van Willem van Oranje.

Het boek leest als een ouderwets jongensverhaal, met veel spanning en actie en weinig aandacht voor emoties. Twee heldhaftige jongens – de zoons van twee schutters – nemen het op tegen de Spanjaarden. Een van de jongens, Lourens, doet in dit boek verslag van alle gebeurtenissen. Het is belangrijk om de data bovenaan de hoofdstukken in de gaten te houden, zodat je het verloop van alle gebeurtenissen goed kunt volgen. Gevechten waar Lourens getuige van is, worden zeer beeldend en duidelijk beschreven. De manier van oorlogvoeren is behoorlijk schokkend. Dit is geen boek voor kinderen met een zwakke maag!

Waarom er gekozen is voor een verhaal in de ik-vorm is echter niet heel duidelijk: meestal geeft dit de auteur de mogelijkheid om de gevoelens en gedachten van de hoofdpersoon meer ruimte te geven, maar daarvan is weinig sprake in dit boek. Natuurlijk is Lourens wel ontdaan of verdrietig als er mensen doodgaan, maar het verhaal ontroert niet. Veel meer draait het om alle spannende en schokkende gebeurtenissen. Walging voor oorlogvoering wordt met dit boek wel degelijk opgeroepen!

Kinderen (uit groep 8) die wel houden van een spannend en heftig oorlogsverhaal komen met dit boek zeker aan hun trekken. Ook is het verhaal geschiedkundig ontzettend interessant en informatief. Het Leidens Ontzet krijgt door dit boek veel meer betekenis!

Lestips

Zoals hierboven al gezegd, is dit verhaal bij vlagen behoorlijk bloederig. Niet alle kinderen kunnen hier goed tegen en het is dan ook de vraag of je een boek als dit moet (willen) voorlezen in de klas. Niet voor niets staat het boek in de bibliotheek bij de C-boeken (vanaf 12 jaar).

Voor kinderen uit Leiden is dit verhaal echter wel extra boeiend, want het vertelt over de geschiedenis van hun stad! In dat geval raad ik aan: lees het boek eerst zelf en schat vervolgens in of jouw klas dit aankan.

Het kan natuurlijk geen kwaad om het boek te promoten! Kinderen weten vaak zelf heel goed of ze zo’n verhaal aankunnen – belangrijk is wel dat je vertelt wat ze kunnen verwachten.
Het volgende fragment geeft een goed beeld van het taalgebruik en het soort verhaal: Lourens en Faes staan bovenop de Leiderdorpse kerktoren en zien de Spanjaarden aankomen: het begin van het eerste beleg.

Leiderdorp, 10 oktober 1573 (…) voor de voeten.’ (blz. 20 t/m 25)

Tachtigjarige oorlog

De aanloop naar het eerste beleg van Leiden is ook erg interessant (en schokkend) om te lezen. Mans legt in het eerste hoofdstuk uit hoe het zit met de strijd tussen de katholieken en de protestanten en hij vertelt over de gruwelijkheden van de Spaanse Inquisitie en de ‘Spaanse furie’. Ook legt hij uit waarom na de val van Haarlem vaststond dat ook Leiden bezet zou gaan worden.

De mensen liepen (…) onze vaders aan. (blz. 10 t/m 13)

Achterin het boek staat dat er een lesbrief bij het boek te downloaden is, maar deze is helaas niet beschikbaar.

Meer informatie over het Leidens Ontzet kun je hier vinden.

Uitgeverij Leopold, 2017