Kijken voor kinderen - Leesbevordering in de klas

Kijken voor kinderen Kijk mee naar beelden, van rotstekeningen uit de steentijd tot aan selfies op je telefoon van nu. David Hockney en Martin Gayford gaan in dit boek in gesprek over kunst, goed kijken en de ontwikkeling van beeld. Ze kijken naar grotwanden, films, games, foto’s en natuurlijk naar schilderijen. Je leert hoe schilders elkaar beïnvloed hebben en hoe technieken van invloed zijn op beeld. Dit boek laat je heel goed kijken naar een wereld vol beelden.

Vertaald door Jesse Goossens.

Recensie

In dit boek nemen kunstenaar David Hockney en kunstrecensent Martin Gayford je aan de hand om te kijken naar en te praten over beeldende kunst. Door hun uitgeschreven gesprekken leer je hoe je naar kunst kunt kijken; hoe beelden meer kunnen betekenen dan dat je in eerste instantie zou denken. Dit boek laat perfect zien hoe bijzonder interessant het is om te kijken en te praten over beelden! Daarnaast laten de auteurs je nadenken waarom bepaalde beelden ‘kunst’ zijn geworden. Belangrijk in een tijd waarin we worden omringd door miljarden beelden (denk alleen al aan Instagram).

De kunstgeschiedenis gaat over afbeeldingen die het hebben overleefd. (blz. 117)

Dit boek is daardoor zelf ook bijzonder interessant! Natuurlijk kunnen we allemaal een boek bekijken over beeldende kunst en daar iets van denken. Een boek over kunstgeschiedenis leert ons bovendien ook nog eens hoe de ontwikkeling van kunst door de tijd gezien eruit ziet. Maar dit boek pakt het volkomen anders aan: hoewel achterin het boek een tijdlijn te vinden is, waarin wordt toegelicht welke uitvindingen de kunst hebben beïnvloed, worden schilderijen (qua tijd) kris-kras door elkaar besproken. Sterker nog: Hockney en Gayford vergelijken (2D)-beelden uit het verleden juist expres met beelden uit het heden. Ze leggen verbanden en verklaren verschillen. Wat maakt juist deze beelden zo bijzonder? Dat daagt uit om zelf ook na te gaan denken over wat je ziet.

Kijk hoe kunst Disney-animatiefilms beïnvloed heeft! blz. 22/23

Regelmatig komen kunstwerken van Hockney zelf voorbij. Zo legt hij een verrassend verband tussen een schilderij van hemzelf en Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw van Jan van Eyck: de afgebeelde elementen (een kamer, een raam, twee mensen, een huisdier) zijn gelijk. Maar ook vergelijkt hij de Mona Lisavan Leonardo da Vinci met een foto van Merlene Dietrich, die qua belichting veel overeenkomsten vertonen.

Je kunt merken dat hier een kunstenaar aan het woord is – iemand die gewend is om op een ‘andere’ manier na te denken over kunst. Vanzelfsprekend lees je hoe hij tegen beelden aankijkt. Maar, ook doordat hij in gesprek is met iemand anders, het wordt wel duidelijk dat er geen ‘verkeerde’ manier is om naar kunst te kijken.

Het boek maakt ook duidelijk dat beelden interessanter worden naarmate je meer over de achtergrond weet. Martin Gayford legt uit:

Als we naar kunst kijken, proberen we vaak twee vragen te beantwoorden: ‘Waarom is dit gemaakt?’ en ‘Wat betekent het?’. (blz. 12)

Alleen dat al zal voor veel kinderen een nieuwe manier van kijken betekenen. Zij zullen vooral kijken met het idee: ‘Vind ik het mooi of niet?’ terwijl dat uiteindelijk pas de laatste stap bij het kijken naar kunst zou moeten zijn.

Kijk hoe je met lijnen al een beeld kunt maken – Rembrandt van Rijn blz. 32/33

Het boek gaat in op technische aspecten, zoals lijnen, schaduwen, perspectief en het gereedschap van de kunstenaar, maar ook op de beleving van beelden (schilderijen, foto’s en film). Heel interessant is het hoofdstuk over de toekomst van beelden. Daarbij gaan de makers in op nepnieuws en fake foto’s. Kunnen we afbeeldingen geloven?

De gesprekken zijn in duidelijke taal uitgeschreven en lezen heel gemakkelijk. Moeilijke begrippen worden achterin het boek in een woordenlijst (nog eens) uitgelegd. Maar het boek is vooral ook een feest om te bekijken: niet alleen staat het bomvol afbeeldingen van schilderijen en foto’s; elke bladzijde is bovendien rijkelijk geïllustreerd door Rose Blake. Haar illustraties maken een wezenlijk onderdeel uit van het boek en verlevendigen en verduidelijken de tekst. Niet voor niets staat ook zij afgebeeld op de cover van het boek! Ze beeldde zichzelf af als een jong meisje van elf jaar – de leeftijd waarop zij David Hockney leerde kennen en ongetwijfeld heeft leren kijken naar kunst.

Kijken voor kinderen is een prachtig kijk- en leesboek en zorgt er zeker voor dat de lezer voortaan anders zal kijken naar de beelden om zich heen.

Lestips

Om kunst echt te waarderen, is het belangrijk dat je goed kunt kijken. Natuurlijk krijg je vaak al een eerste indruk als je naar een schilderij kijkt, maar door goed te kijken, kan je waardering zomaar veranderen. Beelden kunnen je laten kijken met de ogen van iemand anders, want zo zegt David Hockney in dit boek:

We zien de wereld allemaal met andere ogen. Zelfs als we naar een klein vierkant voorwerp kijken – een doos bijvoorbeeld – zien sommigen van ons iets anders dan anderen. (blz. 11)

Dit boek is dan ook een prachtige manier om te leren hoe je naar kunst kunt kijken. Eigenlijk zijn Hockney en Gayford in dit boek aan het ‘modelen’! Ze vertellen wat zij zien en wat zij denken. Zo zou de lezer het ook kunnen doen, maar het hóeft niet precies op die manier.

Het boek kan daardoor een mooi uitgangspunt zijn om samen met de klas te gaan kijken naar beelden. Misschien vind jij het lastig om kunstbeschouwingslessen te geven of over beelden te praten. Met dit boek wordt dat heel makkelijk: je leest fragmenten voor en gaat daar met de klas op in. Je kunt zelf reageren op wat de schrijvers zeggen of de klas laten reageren.

Maar ook voor leerkrachten (en kinderen) die al meer weten over kunst en het kijken naar kunst is dit een heel mooi boek. Iedereen kijkt immers weer op zijn eigen manier en de manier van Hockney en Gayford zal ongetwijfeld weer voor nieuwe, frisse inzichten zorgen!

Mediawijsheid

In het hoofdstuk over beelden in de toekomst (hoofdstuk 8) staat iets opmerkelijks:

Er is geen enkele reden waarom je een foto meer zou moeten geloven dan een schilderij. (blz. 115)

Een prachtig citaat om een les over mediawijsheid mee te beginnen! Want hoe weet je of een beeld de waarheid vertelt of niet?

Lees meer

Wil je weten hoe je een kunstbeschouwingsles kunt opbouwen? Lees dan het artikel Kinderboeken en kunst.

Een mooi kinderboek waarin de kunstgeschiedenis wel op chronologische volgorde is afgebeeld, is Schilderkunst door de eeuwen heen. Dit kan je helpen de schilderijen nog beter te plaatsen (al is de tijdlijn achterin Kijken voor kinderen ook al heel verhelderend!)