Manhatan

door Rob Ruggenberg

Het is 1642. Peye woont in Amsterdam en heeft zijn vader nooit gekend. Als een vreemdeling hem echter vertelt dat zijn vader gouverneur is van Nieuw-Amsterdam, besluit Peye mee te varen naar Amerika om hem te zoeken. Hij komt er meer dood dan levend aan en wordt gered door een indianenmeisje. In hun overlevingsstrijd sluit ook een ontsnapte jonge slaaf zich bij hen aan. Hun gezamenlijke tocht voert naar Manhatan: het eiland waar Peyes vader werkt. Daar komen de drie vrienden pas écht in de problemen…

Recensie

Wat een fantastisch geschreven verhaal en wat een ontzettend interessante geschiedenis! Dit boek boeit vanaf de eerste bladzijde en dat is vooral te danken aan de beeldende schrijfstijl van Ruggenberg, die je zowel doet huiveren als fascineert.

Dit verhaal wordt vanuit drie jongeren verteld: Peye, een Amsterdamse jongen; Waupatukway, een indianenmeisje en Manuel, een zwarte slaaf. Bijzonder is dat Manuel ook echt heeft bestaan. Weliswaar is het verhaal over zijn vriendschap met Peye en Waupatukway verzonnen, maar veel van de gebeurtenissen in het boek zijn echt gebeurd en de meeste personen hebben werkelijk bestaan – zo is in het nawoord te lezen. Ook op de bijbehorende website www.manhatan.nl is veel achtergrondinformatie over het verhaal te vinden.

Het is een heftige geschiedenis, die hier verteld wordt. De Nederlandse Willem Kieft heeft een wrede oorlog gevoerd tegen de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Amsterdam en ook ons slavernijverleden is bepaald niet iets om trots op te zijn. Dat Rob Ruggenberg deze geschiedenis middels dit spannende verhaal blootlegt en toegankelijk maakt voor jonge mensen is ontzettend waardevol.

Daarnaast intrigeert het verhaal zelf ook. Vooral het stilzwijgen van de geheimzinnige Waupatukway roept veel vragen op. Wat is háár geschiedenis? Waarom kan zij niet meer terug naar haar familie?

Dit boek zet je in ieder geval flink aan het nadenken. Niet alleen over de gebeurtenissen binnen het verhaal, maar ook over racisme en slavernij. Dit bijzonder spannende verhaal zou elke Nederlandse scholier eigenlijk gelezen moeten hebben!

Lestips

Met de eerste bladzijden (blz. 7 t/m 10) zul je je klas ongetwijfeld al erg nieuwsgierig maken naar de rest van het boek. Ruggenberg begint meteen met een heftige binnenkomer: lijken op het strand; een halfdode jongen… Het boek is niet voor niets geclassificeerd als C-boek. Toch is het verhaal best ’te doen’ voor de twee hoogste klassen van de basisschool. Het is alleen een behoorlijk ingewikkelde geschiedenis en ook de perspectiefwisselingen zullen voor ongeoefende lezers vrij lastig zijn.

Ik zou er dan ook voor kiezen om dit verhaal voor te lezen. Op die manier kun je regelmatig iets uitleggen over het verhaal en het biedt daarnaast de mogelijkheid om over de inhoud van het verhaal te praten met de klas – iets wat volgens mij wel nodig is.

Slavernij

Er staan confronterende en heftige passages over slavernij in het boek. In onderstaand fragment vertelt Manuel aan Peye over zijn slavenleven:

‘Ben je uit (…) eh… Willem Kieft?’ (blz. 106 t/m 109)

Een erg interessant stukje staat ietsje verder in het boek: hierin snapt Peye niet dat Manuel zo kwaad over hem (een blanke) denkt.

‘het is toch niet mijn schuld dat ze je gevangen hebben genomen. Je bént toch een weggelopen slaaf?’ ‘Zie je wel,’ zei Manuel (…) ‘Jullie zijn allemaal hetzelfde. Het is míjn schuld dat ik zwart ben en een slaaf.’ (blz. 123/124)

Hieruit blijkt dat er heel stereotyperend wordt gedacht, door beide bevolkingsgroepen. Snappen de kinderen dit? Begrijpen ze ook hoe moeilijk het is om racisme en vooroordelen tegen te gaan? Hoe diep het in onze geschiedenis zit geworteld?

Indianen

Bij indianen denk je meestal aan cowboys en western-verhalen. Dat er ook een geschiedenis is waarin Nederlanders een rol spelen, is eigenlijk helemaal niet bekend. Ergens wel begrijpelijk: het is zó verschrikkelijk dat het wel logisch is dat dit in de doofpot gestopt is. In het volgende fragment blijkt wel hoe wreed Willem Kieft was en hoe hard zijn oorlog tegen de indianen was.

‘Nou heb je (…) niet druk over.’ (blz. 172/173)

Op de website www.manhatan.nl kun je heel veel (extra) lezen over deze geschiedenis. Onder het kopje Is dit echt gebeurd? kun je o.a. lezen over Kiefts wrede oorlog tegen de indianen. Er staat ook een link naar de bronnen die Ruggenberg zelf heeft gebruikt.

Nieuw-Amsterdam

Over het ontstaan van Nieuw-Amsterdam wordt in dit boek niet verteld. Het boek maakt natuurlijk wel nieuwsgierig naar deze geschiedenis. Je kunt met de klas een aflevering van Het Klokhuis kijken over dit onderwerp.

Em. Querido’s Uitgeverij, 2013

Dit boek is ook als e-book te lezen via www.bibliotheek.nl.