Het meisje en de soldaat

door Aline Sax, Ann De Bode

Een blind meisje woont met haar mama en tante in een herberg. Ze houdt ervan om buiten op een bankje te zitten. Op een dag snuift ze een onbekende geur naast zich op. Een Afrikaanse soldaat zit naast haar op het bankje. Hij vertelt over zijn land, zijn vrouw en kind. Het meisje vertelt over haar papa aan het front. Op een dag komt de soldaat niet meer naar het bankje. Het meisje gaat in paniek naar hem op zoek…

Recensie

Een kunstwerkje, dat is dit indrukwekkende, kleine boek. Aline Sax kan als geen ander met weinig woorden een ongelooflijk krachtig, beeldend en ontroerend verhaal schrijven. Aangevuld met de sfeervolle, maar tegelijk duistere schilderijen van Ann De Bode is dit een boek dat je niet snel zult vergeten.

Het verhaal gaat over de Eerste Wereldoorlog, over een wit, Vlaams meisje en een zwarte, Afrikaanse soldaat. Haar verhaal staat in dit boek op de witte pagina’s, zijn verhaal staat op de zwarte. Het perspectief wisselt zeer regelmatig, waardoor je het verhaal van twee kanten te horen krijgt. Toch is het verhaal niet in de ik-vorm geschreven; het gaat consequent over ‘het meisje’ en ‘de soldaat’.

Het meisje zit elke dag op een bankje voor de herberg van haar moeder en tante. Ze is blind, dus ziet niet dat er op een dag nog iemand op het bankje zit. Maar ze merkt het wel…

Er zit nog iemand op het bankje. Een soldaat. Hij ruikt naar zweet en modder en bloed. Zoals alle soldaten. Maar daaronder, heel diep, noch amper merkbaar, ruikt ze een andere geur. Een geur die ze niet kent. Ze snuift diep. Een warme geur zoals van gebrande noten. Maar noten die ze nog nooit geroken heeft. (blz. 6)

Ze praten in eerste instantie niet met elkaar, maar uiteindelijk stelt ze hem een vraag. Je leest hun conversatie eigenlijk twee keer, maar dan vanuit de verschillende perspectieven. Dat is ontzettend mooi gedaan, want daardoor krijgen de gesprekken een veel diepere betekenis. Het meisje ziet niet hoe de soldaat eruitziet en gaat zonder enig vooroordeel met hem in gesprek. De soldaat voelt zich ongemakkelijk, omdat hij weet hoe ‘de mensen’ op hem reageren. Ze zijn bang voor hem, omdat hij zwart is.

Het verhaal kaart op ongelooflijk indringende wijze racisme aan en het is schokkend om te lezen hoe mensen in dit boek over de zwarte soldaat spreken. Het is extra confronterend als je bedenkt dat dit nog maar honderd jaar geleden gebeurde en dat de soldaat ook nog eens meevocht aan de kant van de Belgen.

Hij is alleen. Ze hebben hem niet opgemerkt, achtergelaten. Niemand weet waar hij is. Niemand kan het schelen waar hij is. Niemand weet wie hij is. Nog nooit heeft hij zich zo eenzaam gevoeld. Bijna wil hij opspringen en achter de colonne aanlopen. Maar hij doet het niet. Hij hoort niet bij hen. Hij hoort niet in deze koude wereld die hij niet begrijpt. Hij hoort niet in deze oorlog die niet de zijne is. Waarom vechten de blanken hun ruzies niet onderling uit? Waarom slepen ze van uit alle hoeken van de wereld mensen aan om voor hen te sterven? (blz. 64)

Gelukkig vergist de soldaat zich. Het meisje wil wél weten waar hij is en gaat naar hem op zoek. Het brengt haar aan het front en dat maakt dit verhaal nog eens extra heftig. De gruwelen van de Eerste Wereldoorlog worden zeer goed duidelijk. En oh, wat schrijft Aline Sax het allemaal prachtig en indringend op. Ze beschrijft niet de gevechten, maar de eenzaamheid, de pijn en de onmenselijkheid van de oorlog. Het meisje komt namelijk in een veldhospitaal terecht en daar ‘slaapt de pijn niet’…

Ook al beslaat het verhaal slechts 85 pagina’s, waarvan er ook nog eens een flink aantal paginagrote schilderijen laten zien… het is een boek waar je stil van wordt. Zó mooi!!

Lestips

Als je dit boek voorleest in de klas, zal het waarschijnlijk muisstil worden… Wat een impact heeft dit verhaal! Tegelijkertijd kan het boek juist ook heel veel onrust en verontwaardiging oproepen, want het vertelt over heftige thema’s als racisme, de Eerste Wereldoorlog en zelfs zelfmoord.

Het is echt een boek voor 12 jaar en ouder en op de basisschool zou ik er niet snel voor kiezen om het verhaal zelfstandig te laten lezen. Je kunt het wel voorlezen in groep 8 en met je klas in gesprek gaan over dit indringende verhaal. Het zal wel flinke indruk maken, dus je moet er echt even de tijd voor nemen.

Ook is het een verhaal dat je niet te vaak moet onderbreken. Je kunt het boek eventueel in drie delen voorlezen. Ik zou dan pauzeren na blz. 27. en vervolgens na blz. 53.

Speciaal voor groep 8 (of het 6^eleerjaar in België) zijn er uitvoerige lestips bij dit boek geschreven, waar je dankbaar gebruik van kunt maken!

De Eenhoorn, 2013

Dit is al een wat oudere titel. Het is een tijdje niet leverbaar geweest, maar nu is het weer verkrijgbaar! Soms duurt het wel even voordat dit Vlaamse boek leverbaar is via het CB en daardoor is het dan niet te bestellen via Nederlandse boekhandels. Je kunt het boek dan wel rechtstreeks kopen bij de uitgever of vinden in de bibliotheek.