Migranten

door Issa Watanabe

Als hun bos sterft moet een groep dieren noodgedwongen op zoek naar een nieuwe plek om te kunnen leven. Wat volgt is een reis vol onzekerheden, verdriet, honger en de gevaren van de zee.
Maar bovenal is het een reis waarbij dood en hoop naast elkaar bestaan.

Dit is een tekstloos prentenboek.

Recensie

Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Die uitspraak gaat wel op voor dit boek. Zonder dat er ook maar één woord wordt gezegd, wordt hier in slechts enkele pagina’s een ongelooflijk sterk verhaal over vluchtelingen verteld. De gezichtsuitdrukkingen van de dieren, de symboliek in het verhaal en de gebeurtenissen laten de harde werkelijkheid zien, maar vertellen ook een verhaal over saamhorigheid en hoop.

De donkere kleur laat er geen twijfel over bestaan: dit is geen vrolijk verhaal. Maar ook de treffende gezichtsuitdrukkingen van de dieren laten duidelijk zien dat de dieren in dit boek niet voor hun plezier op reis gaan. Je ziet ze een kamp opslaan, wegrennen en in een gammele boot de zee oversteken… Alle dieren zijn verschillend, maar ze vormen op een vreemd soort manier toch een heel hechte groep. Op de eerste pagina zie je bovendien dat de groep dieren nog een extra reisgenoot krijgt: de dood…

De Peruviaanse illustratrice Issa Watanabe heeft heel krachtig verbeeld hoe de dreiging van de dood altijd aanwezig is tijdens de vlucht. Hoewel de dieren in krachtige, heldere, felle kleuren getekend zijn, voel je direct de angst en de onzekerheid die zij gedurende hun reis moeten voelen. Doordat het verhaal tekstloos is, kun je er je eigen verhaal bij maken en er heel gemakkelijk met kinderen over in gesprek gaan: wat gebeurt hier allemaal? Ook de blauwe vogel die de dood en de groep dieren vergezelt is een opvallend figuur. Wat zou deze figuur kunnen symboliseren?

Het is ontzettend knap hoe Watanabe met haar beelden zoveel ontroering en gevoel kan oproepen. Een zeer indrukwekkend beeldverhaal.

Lestips

Juist doordat er niets verteld wordt in dit boek, worden kinderen in feite gedwongen heel erg goed te kijken: wat is hier allemaal aan de hand, wat doen deze dieren, wie zijn die figuren die hen achtervolgen? De beelden zullen heel veel vragen oproepen en daardoor juist ruimte geven voor het invullen van een eigen verhaal. Tegelijkertijd roept het kijken naar de beelden waarschijnlijk heel veel gevoelens op; gevoelens van ongemak, verdriet, angst, onzekerheid… Precies wat een verhaal over vluchtelingen wil overbrengen.

Ik kan mij voorstellen dat dit boek een prachtig hulpmiddel kan zijn om kinderen die zelf hebben moeten vluchten te laten praten over wat ze hebben meegemaakt. Ze kunnen dat namelijk doen door over de dieren in dit boek te vertellen en dat maakt het vertellen wellicht makkelijker.

Ik kan mij ook voorstellen dat er heel mooie gesprekken in de klas over migratie en vluchten kunnen ontstaan naar aanleiding van dit boek, omdat kinderen ruimte krijgen om over hun eigen gevoelens te praten. Iedereen kan hier iets anders uithalen en daardoor zal het verhaal nog veel meer gaan leven; misschien dat een klein detail aanleiding kan zijn voor een interessant gesprek.

Sowieso kun je het ook mooi met de klas over symboliek hebben: wat symboliseren de vogel en het figuurtje met het doodshoofd? En wat betekent het dat ze zo’n beetje achter de groep aanlopen? Waar zijn ze gebleven tijdens het nachtelijke kamp? Zijn ze weg of nog steeds aanwezig? En wat wordt daar dan mee bedoeld?

Belangrijk is ook om te vertellen dat het niet erg is als je niet alles uit het (beeld)verhaal begrijpt of als kinderen er verschillende dingen uithalen. Dat is juist aanleiding om te benoemen hoe mooi het kan zijn dat een boek voor iedereen verschillend kan zijn. Hetzelfde beeld en toch een ander verhaal. Kan dat met tekst eigenlijk ook? Ook dat kan een interessant gesprek opleveren!

Em. Querido’s Uitgeverij, 2020