Naar de rand van de wereld

door Dirk Weber

Na de Crisis is een nieuwe wereld ontstaan, waarin kennis en techniek verboden zijn. Sporen van vroeger – de tijd waarin mensen als mieren bij elkaar leefden en afhankelijk waren van gereedschappen – zijn uitgewist en iedereen leeft in kleine boerendorpen. In een van die dorpen woont Abe.

Wanneer twee dorpsgenoten gruwelijk gestraft worden voor het delen van verboden kennis, slaat Abe met vier andere kinderen op de vlucht. Ze gaan op zoek naar Vrijburg, een plaats waar mensen vrij zijn. Maar lukt het ze uit handen te blijven van hun achtervolgers?

Recensie

De laatste tijd zijn er veel dystopische verhalen verschenen, waarvan bij jongeren vooral de films bekend zijn. Het zijn verhalen over een dystopie – een onaangename wereld (het omgekeerde van een utopie) – zoals de Divergent trilogie, De Hongerspelen en De labyrintrenner. Tegelijkertijd maken deze voorbeelden ook iets duidelijk: dit zijn verhalen voor oudere lezers! Voor basisschoolkinderen zijn er niet heel veel dystopische boeken te vinden, wat ook wel begrijpelijk is vanwege het vaak zware (en enigszins zwartgallige) thema. Toch is het een thema dat heel veel mensen aanspreekt en er zijn zeker ook kinderen in groep 8 die gefascineerd zijn door bovengenoemde trilogieën. Jammergenoeg zijn die boeken vaak ook gelijk heel gewelddadig en daardoor niet geschikt voor iedereen.

Maar nu is er dit boek: Naar de rand van de wereld. Een dystopisch verhaal dat niet bloederig is, ondanks de gruwelijke straf die aan het begin van het verhaal wordt uitgevoerd. Gruwelijk hoeft niet altijd bloederig te zijn! Het verhaal speelt zich – vanzelfsprekend bij dit genre – af in de toekomst, ongeveer twee mensenlevens na de Chaos en de Crisis. Uit het verhaal dat op de eerste bladzijden wordt verteld, wordt al snel duidelijk dat wij lezers leven in de tijd vóór de Crisis.

Er waren mensen met toegang tot kennis die anderen niet hadden. En omdat kennis macht is en macht leidt tot ongelijkheid leefden sommigen alleen in grote huizen en leefden anderen buiten. Hadden sommigen zoveel eten dat ze wat ze niet lustten zonder nadenken weggooiden terwijl anderen honger hadden. Zelfs de levensjaren waren ongelijk verdeeld. Maar hoe ongelijk de mensen onderling ook waren, allemaal leefden ze alsof ze alleen op de wereld waren en behandelden ze de dieren als dingen zonder gevoel of rechten waar je rekening mee hoefde te houden. En allemaal gebruikten ze gereedschap waarmee ze wonderlijke dingen deden. (blz. 10)

Zo. Daarmee is de toon van dit boek gezet: het was niet best vóór de Crisis en daarom zijn er Afspraken gemaakt waar mensen zich aan moeten houden. Eén daarvan is dat het delen van kennis verboden is. Als twee dorpsgenoten die Afspraak overtreden, wordt er een rechter ingeschakeld, die hen daarvoor straft. Een vriend van Abe besluit prompt op de vlucht te slaan en dorpsgenote Mila gaat met hem mee. Abe volgt hen, want hij wil zelf rechter worden en door hen terug te leiden, kan hij zich bewijzen. Maar tijdens de vlucht slaat ook bij hem de twijfel toe: was de straf wel terecht? Hij staat voor een moeilijke keuze: zijn vrienden verraden of hen volgen.

De spanning tijdens de vlucht wordt langzaam opgebouwd en door de gesprekken tussen de kinderen krijg je een steeds beter beeld van de leefwereld waarin zij zich bevinden. Zijn ze wel echt beter af in deze nieuwe tijd? Zou een wereld met kennis en vooruitgang niet beter zijn? Dirk Weber heeft alles heel goed uitgewerkt. Grappig is bijvoorbeeld dat de kinderen rekenen met ‘halve levens’, ‘een mensenleven’ en met vijven. Meer kennis hebben ze immers niet.

Hoe lang mag je nu kijken?’
‘Vijf en vijf tellen is genoeg.’
(blz. 63)

Dit verhaal zal de lezer ongetwijfeld aan het denken zetten! Het laat je nadenken over de wereld waarin wij leven; het laat je nadenken over je eigen levensstijl. Voor volwassenen lijkt het verhaal wel wat herkenbaar en voorspelbaar (zeker als je Divergent al kent), maar het einde bevat wel degelijk een aantal verrassende wendingen. Geen makkelijke kost voor kinderen op de basisschool, maar degenen die zich wel in een complex en gelaagd verhaal durven vast te bijten, hebben hier een boek in handen dat veel indruk zal maken!

Lestips

Dit is een boek dat zeker niet door alle kinderen gemakkelijk zal worden gelezen. Het is niet voor elk kind gemakkelijk om je te verplaatsen in een wereld die niet de jouwe is, laat staan als die wereld zich in de toekomst bevindt en jouw veilige, bekende leefwereld wordt afgespiegeld als slecht.

Om dit boek in de klas te bespreken en het genre toegankelijk en bekend te maken, zou ik dan ook het fragment voorlezen, waarin het verhaal van de Crisis en de Kering wordt verteld. Praat daarover met de kinderen. Snappen ze dat dit verhaal zich in de toekomst afspeelt? Wat vinden zij van wat er gezegd wordt over onze tijd? Wat vinden zij van de veranderingen die zijn ingevoerd? En ook interessant: wat vinden zij ervan om hierover te lezen?

Ze zaten in (…) het toen was. (blz. 9 t/m 12)

Kijk hoe de klas hierop reageert. Willen de kinderen dat je verder leest? Zeker doen!! Het zal heel interessant zijn om over dit verhaal te praten met je klas!
Zijn ze niet zo enthousiast? Dan is het voor de kinderen misschien nog te vroeg om zich met dit genre bezig te houden. Sommige kinderen zal het wellicht wel aanspreken, dus promotie van het boek is sowieso een aanrader.

Em. Querido’s Uitgeverij, 2018