Nep - Leesbevordering in de klas

Nep - Lees je digiwijs Iedereen in de klas slooft zich uit voor Jasmijn, het nieuwe meisje in groep 8. Nina vindt haar behoorlijk aanstellerig, maar ze is wel stikjaloers op haar beroemde moeder en al haar mooie spullen. Tijdens het googelen ontdekt ze een manier om ook nieuwe, leuke spullen te kopen. Tegen haar ouders liegt ze daarover…

Ook in de klas komen leugens voorbij, zoals een nare roddel over Nina. Wie heeft dat nepbericht de wereld in gestuurd? Als Nina achter de waarheid komt, staat ze voor een dilemma. Wat moet ze doen?

Recensie

Caja Cazemier heeft al vaker boeken geschreven over sociale media, beroemdheid en puberperikelen. In dit compacte verhaal komen al die elementen samen! Nina worstelt met haar veranderende vriendschap met haar beste vriend Niels en ze krijgt te maken met een nieuwe klasgenoot die een beroemde moeder heeft en daardoor natuurlijk direct in het middelpunt van de belangstelling staat. Dat is natuurlijk een mooi recept voor allerlei ingewikkelde gevoelens, die Cazemier nadrukkelijk benoemt.

Hè, wat doe ik nou ingewikkeld, denkt Nina mopperig als ze naast Niels hun straat in loopt. Ben ik jaloers? Ik ben zelf een aanstelster. Ze snapt niet goed wat er aan de hand is. Ze snapt zichzelf niet… (blz. 13)

Nina wil wel iets meer zoals Jasmijn zijn, met mooie, dure kleren en haar zelfverzekerde uitstraling. Tijdens het googelen naar nieuwe kleding komt ze op bol.com terecht en dan komt Nina voor een dilemma te staan… Ook hier beschrijft Cazemier Nina’s overpeinzingen heel expliciet, waardoor kinderen die het boek lezen goed bij zichzelf kunnen peilen of ze ook wel eens zo denken.

Steeds als Nina de kleren of schoolspullen van Jasmijn ziet, moet ze aan bol.com denken. Ze bestudeert wat haar klasgenoten zoals dragen en welke gadgets ze hebben. Het lijkt wel of iedereen meer heeft dan zij. Ook al vindt ze het stom van zichzelf dat ze jaloers naar die spullen kijkt, ze wordt er heel hebberig van! Dat had ze vroeger nooit. (blz. 35)

Het verhaal is sowieso bedoeld om kinderen aan het denken te zetten over gedrag, internet en (sociale) media. Het boek maakt namelijk deel uit van de serie Lees je digiwijs. Die serie bestaat uit 8 delen, waarvan er vier bedoeld zijn voor kinderen van 8-10 jaar en de andere vier voor kinderen van 10-12 jaar. Dit deel is duidelijk voor de oudere doelgroep: het verhaal speelt zich af in groep 8 en bespreekt allerlei pubergevoelens. Ook zie je dat dit deel een iets kleiner lettertype heeft dan de delen voor jongere kinderen en meer pagina’s. Toch is het boek heel geschikt voor de minder sterke lezers: het verhaal is geschreven op AVI M6, heeft een ruime bladspiegel en veel illustraties en is nog steeds niet te dik: 124 pagina’s.

Achterop het boek is te zien over welk onderdeel van digitale geletterdheid het boek gaat: informatievaardigheden en dan met name nepnieuws, googelen en online shoppen. Nina komt er namelijk achter dat haar zoekacties op bol.com onthouden worden door de computer. Ze leert wat cookies zijn, maar ze bemerkt ook dat de computer wachtwoorden kan onthouden… en dat heeft verregaande gevolgen.

De lezer leert nog eens extra over dit soort onderwerpen: niet alleen door wat er in het verhaal wordt besproken of gebeurt, maar ook door losse weetjes en begrippen. Op de schutbladen vind je namelijk een uitgebreide begrippenlijst, met uitleg over woorden die je tijdens het lezen tegenkomt: van typische computertermen als account, data, cookie, content, spam, hit of pop-up, tot meer algemene begrippen over digitale geletterdheid: influencer, Play Store / App store of gadget.

Nep Verder wordt het verhaal regelmatig even onderbroken door weetjes die te lezen zijn in een smartphone-scherm. Zo zijn er weetjes over Instragram, cookies, privacybeleid, het kopen van volgers of het online kopen en verkopen van spullen. Heel leerzaam! Al is het af en toe wat storend om het verhaal ervoor te moeten onderbreken.

Dat komt echter vooral doordat het verhaal lekker vlot wegleest en je nieuwsgierig bent hoe het verder zal gaan. Het verhaal gaat immers ook nog over nepnieuws! En dat er iets niet helemaal klopt in de verhalen van Jasmijn, wordt al vrij snel duidelijk. Hoewel je tijdens het lezen allerlei dingen leert over Wikipedia en het verspreiden van valse berichten, gaat het verhaal eigenlijk vooral over diverse sociaal-emotionele aspecten: erbij willen horen, jaloezie en omgaan met die gevoelens. Een fijn, leerzaam leesboek voor kinderen in groep 7 en 8 dus!

Lestips

Leerlingen uit groep 7 en 8 zullen dit boek prima zelfstandig kunnen lezen. Ook goede lezers uit groep 5 en 6 kunnen dit boek al lezen, maar dan sluit het verhaal waarschijnlijk minder goed aan bij hun belevingswereld. Het verhaal speelt zich niet voor niets af in groep 8: Nina merkt dat haar vriendschap met haar beste vriend begint te veranderen, doordat zij duidelijk al eerder in de puberteit komt dan hij. Zelf snapt ze daar niets van, maar als leerkracht zul je dit ongetwijfeld vaker zien in je klas. Het is mooi als kinderen zichzelf in het verhaal kunnen herkennen en daardoor hun gevoelens beter gaan begrijpen.

Om het boek te promoten, kun je bijvoorbeeld het volgende fragment voorlezen. Je kunt eerst de tekst op de achterkant voorlezen. Het is handig als je vertelt dat Jasmijn net in de klas heeft verteld dat haar moeder een beroemde actrice is.

Nina loopt naar boven (…) ‘Sorry,’ zegt ze, ‘geen zin … ‘ (blz. 18)

Mediawijsheid / informatievaardigheden

Daarnaast zou je het boek ook kunnen gebruiken om bepaalde aspecten van mediawijsheid te bespreken in de klas. Vanzelfsprekend kun je de informatieve stukjes gebruiken (ter herkennen aan de zwarte smartphone-schermpjes), maar ook uit het verhaal kun je interessante stukjes tekst halen.

Over volgers op sociale media

‘Jasmijn heeft een (…) mee. ‘Rare meid!’ (blz. 26/27)

Dit fragment geeft goede aanleiding tot gesprek: waarom zouden mensen volgers kopen? Wist je überhaupt dat dit kon? Waarom is het goed om dit te weten?

Over cookies

‘Heb jij laatst (…) die jij gebruikt.’ (blz. 27 t/m 29)

In bovenstaand fragment (dat overigens doorloopt in een volgend hoofdstuk) komt Nina erachter dat haar zoekacties worden onthouden op internet. Je kunt na dit fragment kort bespreken of kinderen dit ook al eens hebben ervaren.

Aansluitend kun je nog de uitleg van Nina’s vader voorlezen, waarin hij uitlegt hoe cookies werken. Ook vertelt hij over het verdienmodel (het verkopen van gegevens) van gratis games, WhatsApp of Instagram.

‘Maar hoe werkt (…) En lekker verslavend!’ (blz. 32 t/m 34)

Je kunt natuurlijk ook fragmenten over nepnieuws uit het boek halen, maar dan verraad je eigenlijk teveel over het verhaal zelf. In dit geval kun je dus beter kiezen om het informatieve stukje op blz. 79 te gebruiken.

Extra materiaal

Op de webite van Zwijsen vind je aanvullend materiaal bij het boek: een checklist nepnieuws, sociale media en wachtwoorden, plus een grote woordzoeker (bij de hele serie). Ook vind je er een inkijkexemplaar, maar als kinderen lid zijn van de bibliotheek kunnen ze het boek zelfs in zijn geheel online lezen: via de online bibliotheek!