Ontsnapt!

door Helen van Vliet, Ineke Kraijo, Marlies Verhelst

Theaterlezen over toen

In dit boek staan verhalen en moppen. Maar niet om voor jezelf te lezen, nee… om hardop voor te lezen, samen met iemand anders! Je oefent je tekst en dan geef je een leesvoorstelling. Je hoeft de teksten dus niet uit je hoofd te leren; je leest de tekst voor met het boek in je hand.

En waar het dan over gaat? Allemaal over ’toen’! Over Romeinse soldaten, een ontsnapping in een boekenkist, over kinderen die in een fabriek werken, over een partijtje voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog en nog veel meer.

Met handige tijdbalk en speciale website met een eigen canon.

Dit boek is deel van de reeks Applaus voor jou! Theaterlezen.

Recensie

Theaterlezen is een ontzettend leuke manier om kinderen samen te laten lezen. Hardop lezen vinden veel kinderen vervelend, maar met theaterlezen kunnen ze hun tekst van tevoren uitgebreid oefenen – dat is namelijk wel echt de bedoeling! – en dan vervolgens als een soort toneelstukje – maar wel met het boek in de hand! – opvoeren voor de klas (of thuis). Wat een geweldig idee om dit te koppelen aan de geschiedeniscanon. Op die manier heb je een ontzettend leuke lees-werkvorm, die je heel betekenisvol kunt koppelen aan je lessen. Dat sluit perfect aan bij de huidige inzichten van effectief leesonderwijs: betekenisvol lezen, waarbij de leesmotivatie een essentiële rol speelt. En wat zorgt voor veel leesmotivatie? Als je iets kunt delen met elkaar. En dan zitten er ook nog moppen in het boek. Kan niet beter, zou je zeggen!

Toch had de uitwerking van dit boek nog wel iets beter gekund. De teksten zijn inhoudelijk wel erg simpel. Ook het eenvoudige taalgebruik, met veel korte woorden, valt erg op. Daardoor is het boek wel geschikt voor kinderen met leesproblemen, maar kinderen vanaf 8 jaar (wat de doelgroep is volgens de achterflap) zouden wel iets rijker taalgebruik voorgeschoteld mogen krijgen. Daarbij had er nog wel iets meer enthousiasme in de teksten mogen doorklinken. Een van de verhaaltjes eindigt bijvoorbeeld met de tekst: “[Floris] Ik zie de vijand komen. [Raymond] Eropaf.” Waar zijn de uitroeptekens, de passie, de vervoering? Kinderen moeten er heel wat van zichzelf inleggen om hier een levendig theaterstukje van te maken.

Het concept van het boek is wel heel erg fijn: kinderen hoeven geen complete toneelstukjes op te voeren, met attributen of teksten die ze uit hun hoofd moeten leren, maar… het kán natuurlijk wel. Sommige teksten lenen zich daar zelfs erg goed voor, want die zijn gebaat bij gebaren, bepaalde gezichtsuitdrukkingen of zelfs bepaalde handelingen. Als je die teksten alleen als theaterleestekst zou voorlezen, zou het zelfs wat lastig te volgen zijn. Er worden namelijk geen pauzes aangegeven in de tekst; het gesprek loopt gewoon door, terwijl er in de tussentijd wel iets zou moeten gebeuren. Het was bij sommige verhalen dan wel handig geweest als er een extra lezer in de vorm van een verteller aan toegevoegd zou zijn, zoals wel gedaan is bij Het einde van de wereld (verhaal over Eise Eisinga). De meeste verhalen of moppen zijn nu geschikt voor twee lezers, maar er zijn er ook waarvoor je meer lezers nodig hebt, zoals het verhaal over Aletta Jacobs: wel vijf!

De twee auteurs, Ineke Kraijo en Marlies Verhelst, wisselen elkaar af in het boek. Maar ook moppen en verhalen wisselen elkaar af. De kleur van de titelbalk geeft aan wat voor soort tekst het is. Boven elke tekst staat bovendien een tijdbalk, zodat je heel mooi kunt zien wanneer in de geschiedenis het verhaal zich afspeelt. Aan het einde van het verhaal staat een informatief stukje tekst over dat tijdvenster. Helen van Vliet heeft het boek rijkelijk en zeer kleurrijk geïllustreerd.

De canon die bij dit boek is gemaakt, is een mooie verrijking bij het boek. Je vindt hem online, op de website entoen.nu. Bij elke tekst uit het boek is een canonvenster gemaakt – herkenbaar aan de illustratie van Helen van Vliet uit het boek – met bijpassend beeldmateriaal en links naar de pagina’s van de ‘echte’ canon, waar je allerlei filmpjes, boekentips en extra informatie kunt vinden. Het is zeer aan te raden om deze website als voorbereiding van de theaterstukjes te gebruiken, want daardoor krijgen de teksten meer betekenis en komt de humor ook beter over, zoals bijv. bij het verhaal over Hebban olla vogala. Je zou sommige teksten echter ook juist kunnen gebruiken om kinderen nieuwsgierig te maken naar een thema.

Inhoudelijk is het boek dus niet zo heel sterk, maar het biedt wel totaal andere tekstsoorten dan de meeste kinderboeken én een mooie manier om lekker actief met het thema geschiedenis aan de slag te gaan!

Lestips

De beste manier om dit boek te promoten, is om er een tekst uit te laten lezen! Laat kinderen maar eens ervaren hoe ze theaterlezen vinden. En natuurlijk kun je dan ook met je klas de bijbehorende website met de canon bekijken. Voor de reguliere bovenbouw zijn de teksten alleen dus wel wat simpel. Ik denk dat het boek beter tot zijn recht komt in groep 4/5/6 of in het SBO, waar over het algemeen meer taalzwakke lezers zijn. Wat in ieder geval voor de meeste leerlingen zal gelden: het is een ontzettend speelse, motiverende manier om te lezen!

Op de website leesletters.nl vind je twee teksten uit het boek die je gratis kunt downloaden: Margje, mijn meidje, geschreven door Ineke Kraijo, over de tijd van de VOC, en Televisie kijken, geschreven door Marlies Verhelst, over – je raadt het al – de eerste televisieprogramma’s in de jaren ’50.

Uitgeverij De Inktvis, 2020