De oorlog die ik eindelijk won - Leesbevordering in de klas

De oorlog die ik eindelijk won De Tweede Wereldoorlog is in volle gang en Ada en haar broertje Jamie zijn vanuit Londen geëvacueerd naar het landgoed van de strenge lady Thornton. Daar wordt Ada aan haar klompvoet geopereerd, wat haar leven op zijn kop zet. Ze is niet langer het misvormde meisje waar haar moeder zo’n hekel aan had. Maar wie is ze dan wel?? Terwijl de oorlog steeds dichterbij komt, voert Ada een innerlijke strijd met zichzelf.

Vertaald door Ernst Bergboer.

Dit boek is het vervolg op het boek De oorlog die mijn leven redde. Op zich is het vervolg zelfstandig te lezen, maar dan mis je een groot deel van de ontwikkeling die Ada doormaakt. Om haar reacties en gevoelens te begrijpen, is het noodzakelijk om ook het eerste boek te hebben gelezen.

Recensie

Wat een pareltje was De oorlog die mijn leven redde al. Ik vond het jammer dat het boek was afgelopen, want ik had graag willen weten hoe het verder ging met Ada en haar broertje Jamie. En ziehier: na twee jaar is er een vervolg! Net zo krachtig en net zo ontroerend als het eerste deel. Vol mooie inzichten en pijnlijke worstelingen.

Ada wordt al aan het begin van het boek geopereerd aan haar klompvoet. De operatie is eigenlijk zo simpel en zo snel gebeurd, dat dit haar extra confronteert met haar pijnlijke verleden: haar leven had zo anders kunnen verlopen!

‘Een monster ben je, met dat monstervoetje.’ Dat is wat mam altijd had gezegd. Keer op keer op keer, tot het me bijna niet meer lukte om dat niet te geloven.
Dat zou ik nu nooit meer hoeven horen.
Plotseling werd ik overstelpt door een golf van woede en wanhoop. ‘Dit was het?’ zei ik. ‘Meer niet?’ Ik keek naar Susan. ‘Een paar maandjes in het ziekenhuis en alle ellende is voorbij?’ (blz. 30)

Maar niet alleen haar operatie zet haar leven op zijn kop. Haar moeder is omgekomen bij een bombardement en Ada is doodsbang dat ze naar een weeshuis moet. Door haar beperkte woordenschat en gebrek aan kennis begrijpt ze regelmatig niet waar Susan, die haar in boek 1 al opgevangen had, het over heeft. Er ontstaan diverse misverstanden doordat Ada niets van de wereld heeft meegekregen toen ze nog bij haar moeder woonde. Zo denkt ze dat het woord pleegdochter te maken heeft met verplegen en dat zíj dus voor Susan moet gaan zorgen als zij haar pleegdochter wordt.

Dit boek geeft ongelooflijk veel inzicht in het gedrag van kinderen met een trauma. Ada wordt regelmatig boos doordat ze op allerlei manieren geconfronteerd wordt met haar pijnlijke verleden. Het is ontroerend om te lezen hoe Susan daarmee omgaat. Net als in het eerste deel is het ook weer heel leerzaam en pijnlijk om te lezen hoe weinig Ada weet.

Het verhaal krijgt een interessante wending als er nog een meisje in huis wordt opgenomen: Ruth, een Joods meisje. Vanaf dat moment begint de Tweede Wereldoorlog een steeds grotere rol te spelen in het boek. Ruth is namelijk behalve Joods ook Duits en dat stuit op heel erg veel weerstand bij lady Thornton, die ook bij Susan in huis woont. Ada begrijpt er allemaal niet zoveel van, want ze weet dat Duitsers de vijand zijn, maar ze weet niets over het jodendom. Eigenlijk weet ze zelfs niets over het bestaan van religies. Susan heeft haar meegenomen naar de kerk en voor haar is dat de waarheid:

‘Hoe kun je nou niet geloven dat Jezus de Zoon van God is?’
Ruth zei: ‘Hoe kun je nou geloven dat hij dat wel is?’
‘Je kunt niet kiezen wat je gelooft,’ zei ik. ‘Je kunt niet gewoon maar zeggen: “Ik geloof niet dat dat een stoel is”, en er dan een hond van maken, of zo. En onze dominee liegt echt niet.’
‘Mensen kiezen zelf wat ze geloven, Ada,’ zei Susan. ‘Altijd. Dominee Collins liegt niet, hij verkondigt wat hij oprecht gelooft. Ruth gelooft oprecht iets anders. En dat mag.’ (blz. 106)

Ada is boos: zij wist niet dat er iets te kiezen was! Een ander prachtig voorbeeld is wanneer Ada bedenkt dat ze wel eens draken zouden kunnen inzetten in de strijd tegen Hitler. Susan moet vreselijk lachen en Ada is woest: ‘Niemand heeft me verteld dat die niet echt zijn!’ (…) ‘Hoe moet ik nou weten wat echt is en wat niet?’ (blz. 123). Het maakt heel goed duidelijk hoe belangrijk kennis is en hoe ingewikkeld geloof in elkaar zit.

De Tweede Wereldoorlog gaat een steeds grotere rol spelen in het verhaal. De zoon van lady Thornton werkt voor de RAF (de Engelse luchtmacht), er vallen regelmatig bommen en er zijn grote voedseltekorten. De oorlog zet de levens van de hoofdpersonen flink op zijn kop in dit boek. Het is heel mooi hoe de worsteling van Ada en de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog verweven zijn tot dit aangrijpende verhaal. Hoewel Ada haar eigen oorlog eindelijk wint (de titel zegt het al), is dit boek wel heftiger en droeviger dan het eerste deel. Toch spreekt er ook heel veel hoop uit dit prachtige verhaal. Het is wederom een boek om met een diepe zucht dicht te slaan, om er vervolgens nog lang over na te blijven denken.

Lestips

Als je het eerste boek over Ada hebt voorgelezen, kun je dit boek er prima achteraan voorlezen. Niet alleen omdat de kinderen (en jijzelf) waarschijnlijk wel willen weten hoe het verder gaat, maar ook omdat er in dit boek wederom prachtige fragmenten staan om over te praten met de klas. Dit is nu echt een boek dat kan zorgen voor meer empathie, want het gedrag van Ada wordt heel begrijpelijk als je leest wat zij allemaal doormaakt. Dit is zo’n verhaal om over na te denken en om over door te praten.

Je zou hoofdstuk 3 kunnen voorlezen als boekpromotiefragment, maar eigenlijk wordt dan toch al snel duidelijk dat het beter is om eerst het boek De oorlog die mijn leven redde te lezen. Het is dan veel duidelijker waarom Ada denkt wat ze denkt; je kunt je haar veel beter in haar verplaatsen. Als je dat boek promoot, is het natuurlijk wel goed om te vertellen dat dit boek er ook is! De boeken zijn absolute aanraders voor de goede, serieuze lezers uit groep 7 en 8.

Religies

‘Zit Ruth niet (…) en wat niet.’ (blz. 104 t/m 107)

Ruth, Susan en Ada hebben in bovenstaand fragment een gesprek over het geloof. Heel interessant! Aanleiding is dat Ruth weigert om varkensvlees te eten. Ada en Jamie snappen daar niets van: zij weten niet dat Joden kosjer eten. Sterker nog: ze weten niet eens wat het jodendom (in dit boek judaïsme) of het christendom is. Susan legt uit:

‘Godsdienst is een kwestie van geloof. En wat je gelooft, is een kwestie van kiezen.’ (blz. 106)

Je zou hier een heel interessant gesprek over kunnen voeren met je klas: kun je echt kíezen wat je gelooft?

Overigens zullen sommige kinderen in de klas misschien ook niet weten welke religies er allemaal zijn en wat deze inhouden; dit fragment kan ook een goede introductie zijn voor een les hierover.

Filosofie

Ruth was gek (…) pijn blijven doen. (blz. 133 t/m 134)

Ook in bovenstaand fragment staan heel mooie, interessante uitspraken, waar je heel goed een filosofisch gesprek over zou kunnen voeren.

Ada trekt hierin de conclusie dat iemand die heel veel van paarden houdt, hen onmogelijk kwaad kan doen. Denken de kinderen dit ook? Hoe kun je beoordelen of iemand kwaad in zin heeft? Want zoals Susan – terecht – zegt:

‘Dat is een illusie (…) Hitler kan ook wel dol op paarden zijn (blz. 133)

Direct daarop volgt een volgend interessant punt. Ada zoekt het woord illusie op in haar woordenboek en trekt de conclusie dat het judaïsme een illusie is (een schijnbare werkelijkheid). Susan vertelt dat dat niet zo in elkaar zit… Snappen de kinderen in jouw klas dit ook?

Tenslotte is ook het gesprek dat Susan en Ada voeren over Ada’s moeder heel boeiend. Ook in dit gesprek zitten mooie aanknopingspunten voor een klassengesprek. (Over goed en slecht zijn; over iemand pijn doen)

Tweede Wereldoorlog

Dit is ook zeker een boek om meer te weten te komen over de Tweede Wereldoorlog. In onderstaand fragment vertelt Ruth over de reden dat zij uit Duitsland is weggevlucht en over de haat van Hitler ten opzichte van Joden.

‘Zeg eens, hoe (…) we ook achterlaten.’ (blz. 145 t/m 147)

Er staat natuurlijk nog veel meer over WO II in dit boek, maar dit zit zo verweven in het verhaal, dat het lastig is om er een specifiek fragment over uit te kiezen. Algemeen gezegd, geeft dit boek een heel goed beeld van hoe de Tweede Wereldoorlog in Engeland is verlopen. Het land was weliswaar niet bezet, maar werd wel zeer regelmatig aangevallen en er sneuvelden vele mensen tijdens de gevechten.