Zain groeit op in een harem in Marokko, als zoon van een Marokkaanse piraat en een Nederlandse moeder. Onderweg op een schip naar Istanboel, wordt hij gevangen genomen door Spanjaarden en moet als slaaf gaan werken op een oorlogsschip. Het leven aan boord is keihard, maar wordt pas echt gevaarlijk als Zains schip terechtkomt in een zeeslag tegen de Engelsen en de Hollanders. Het gevaar lijkt geweken als het schip doorvaart naar het Spaansgezinde stadje Sluis, in Zeeland. Maar dan blijken de problemen pas écht goed te beginnen. Lukt het Zain om te ontsnappen?
Dit verhaal speelt zich af tijdens de Tachtigjarige Oorlog en gaat onder andere over Barbarijse zeerovers, de Slag van Sluis (1603) en het beleg van Sluis door prins Maurits (1604).
Recensie
Maak je maar klaar voor een heftig en schokkend verhaal over een wereld waar je waarschijnlijk tot nu toe nog geen enkele weet van hebt. Rob Ruggenberg trekt je niet alleen mee de geschiedenis in (rond 1600), maar daagt je ook nog eens uit door te schrijven vanuit het perspectief van een Marokkaans-Nederlandse jongen. Een jongen die Nederland en zijn ‘vrekkige, ongelovige honden’ verafschuwt.
Na de inleiding, die zich afspeelt in de kreken en slikken van Zeeuws-Vlaanderen, word je als lezer ondergedompeld in een wereld die volkomen vreemd is: Ruggenberg neemt je mee naar de oude, Arabische wereld: naar de smalle, schemerige straatjes van Salee, waar mensen in djinns en Allah geloven, de Koran bestuderen, harems hebben en Nederlandse slaven in stinkende matamores vasthouden. Het is in eerste instantie tekst om flink op te kauwen, want je krijgt zo ontzettend veel informatie en in zo’n ander perspectief dan normaal, dat je hersenen wel wat verwerkingstijd nodig hebben. Tegelijkertijd wordt alles zo beeldend beschreven, dat het geen enkele moeite kost om deze wereld voor je te zien.
Die beeldende schrijfstijl is kenmerkend voor Ruggenbergs boeken en brengt de geschiedenis echt tot leven. Soms misschien zelfs iets té levendig voor jonge zieltjes, want als de ledematen door de lucht vliegen, het bloed uit wonden spuit en slaven worden afgeranseld zou je het liefste je blik even willen afwenden, maar ja… dat gaat zo moeilijk bij een boek. Niet voor niets wordt dit boek aangeraden voor twaalf jaar en ouder. Er werd flink wat afgeslacht tijdens die Tachtigjarige Oorlog.
Ook de opbouw van het boek is vrij complex voor jonge lezers: het boek bestaat uit vier delen en twee verhaallijnen. De ene verhaallijn gaat over Zain; de andere verhaallijn gaat over Kat en Splinter die proberen te overleven in het ‘verdronken land’ rond Sluis. In het derde deel beginnen deze verhaallijnen door elkaar te lopen en in het laatste deel komen ze uiteindelijk samen. Moeilijke woorden worden achterin het boek uitgelegd (waarbij soms wat vreemde keuzes zijn gemaakt: zo staat roedel wel in de woordenlijst, maar eunuch (blz. 29) niet), maar eigenlijk is deze lijst niet nodig, want het verhaal maakt alles overduidelijk. Hoe dieper je in het verhaal komt, hoe makkelijker het leest!
Het is heel knap dat Ruggenberg van – in feite – een klein stukje Nederlandse geschiedenis (het beleg van Sluis) zo’n interessant, boeiend en spannend verhaal heeft weten te maken. Het is duidelijk dat hij veel research heeft gedaan, want je leert er enorm veel van; niet alleen over de gebeurtenissen, maar ook over de tijdsgeest. De kracht zit hem echter voornamelijk in de onverwachte invalshoek. Dit is niet een boek dat ‘slechts’ vertelt over piraten, slavernij en bloederige zeeslagen; het gaat ook over cultuurverschillen, religie en onbegrip, maar vooral ook over menselijkheid, vriendschap en zelfs liefde. Juist die thema’s geven dit boek diepgang en zorgen ervoor dat het verhaal je tot het einde in zijn greep houdt.
Lestips
Boeken van Rob Ruggenberg zijn behoorlijk heftig; dat geldt eigenlijk voor al zijn verhalen. Het ene boek is alleen wat bloederiger dan het andere en dit boek is een goed voorbeeld van een boek dat ik niet (in zijn geheel) zou voorlezen op de basisschool. De beelden die dit verhaal oproept, zijn behoorlijk schokkend en niet voor alle kinderen geschikt. Zie het als een film met een kijkwijzer 12+ – die laat je ook niet in de klas zien.
Dat betekent niet dat je dit boek niet kunt aanraden in de klas. Er zullen absoluut jongens (en stoere meiden) in groep 8 zitten die van dit verhaal zullen smullen! Spannend, interessant en niet voor mietjes! Stoer! Je kunt waarschijnlijk zelf wel redelijk inschatten of een kind tegen heftige verhalen bestand is of niet en overleg anders even met de ouders.
Laat dit filmpje zien en lees vervolgens onderstaand fragment voor:
Het ontbijt smaakte (…) Spanjaarden de vrijheid. (blz. 58 t/m 63)
Tachtigjarige Oorlog
Eigenlijk is het wel jammer dat je dit boek beter niet kunt voorlezen; het is namelijk ontzéttend interessant om te lezen over de zeeslagen, over de galeischepen en de strijd tussen de katholieken en de protestanten (in Nederland). Mocht je een project over deze tijd in de klas behandelen, lees dan vooral zelf dit boek! Natuurlijk kun je ook diverse fragmenten uit het boek voorlezen om een goed beeld van deze tijd te geven. Kinderen kunnen daarna alsnog zelf beslissen of ze het boek in zijn geheel willen lezen.
Over de slavernij aan boord van de galeischepen:
‘Tirate forte, cani (…) ze van plan? (blz. 73 t/m 81)
Over de oorlog en de (Spaanse) Onzichtbare Armada:
Toen Zain na (…) stadje heet Sluis.’ (blz. 100 t/m 102)
Over een spannende hinderlaag op zee (zonder bloederige toestanden in de tekst!):
Zo gauw de (…) van Duinkerke binnen. (blz. 106 t/m 110)
Over de strijd tussen de katholieken en de protestanten en het aankomende beleg van Sluis:
In de lente (…) uitmoorden,’ vond Ibrahim. (blz. 169 t/m 171)
Alle fragmenten geven veel aanleiding tot gesprek of tot het bekijken van beeldmateriaal (galeischepen, Sluis, kaart van Nederland).
Voorin het boek vind je een landkaart die je goed kunt gebruiken. Deze kaart vind je ook op de bijbehorende website www.piratenzoon.nl. Klik links in het menu op Peter-Paul: kaart, lees over de totstandkoming van de kaart en download hem in groot formaat!
Op deze website vind je nog véél meer informatie! O.a. een interview met de auteur, lesmateriaal, beeldmateriaal en achtergrondinformatie over het verhaal. Absoluut de moeite waard om te bekijken dus.
Religie & cultuur
Zoals gezegd, is het enorm boeiend om dit verhaal vanuit het perspectief van een Arabische jongen te lezen. Het werkt heel confronterend en uitdagend om de hoofdpersonen te ‘horen praten’ over ‘vrekkige christenhonden’ als hij het over de Nederlanders heeft. De strijd tussen de islam en het christendom is duidelijk aanwezig is dit boek.
Een heel boeiend fragment komt uit het begin van het verhaal: hierin wordt duidelijk welke vreemde status Zain heeft in Marokko (als zoon van een Nederlandse) en de negatieve gevoelens die hij heeft ten opzichte van Nederland en het christelijke geloof.
Toen ze bij (…) moeder kwam. Bah! (blz. 17 t/m 21)
Maar ook de strijd tussen de katholieken en de protestanten speelt een belangrijke rol in dit boek! Hierboven is al een fragment genoemd, waarin dat staat uitgelegd. Ook hierin heeft Ruggenberg een perspectief gekozen dat anders is dan gebruikelijk: in al onze geschiedenisboeken wordt de Tachtigjarige Oorlog beschreven als strijd tegen de Spanjaarden, de inquisitie en het katholieke geloof; in dit boek lees je het verhaal vanuit het perspectief van de Spanjaarden. En hoewel de Spanjaarden hier ook de slechteriken zijn, is dat niet omdat ze strijden tegen de protestanten, maar omdat ze ‘moren’ als slaven houden. Kortom: dit boek speelt met vooroordelen, zienswijzen en standpunten. Erg interessant.
Em. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij, 2017
Bekijk bij bol:
