Voettocht over het ijs

door William Grill

Shackletons expeditie naar de Zuidpool

In het tijdperk van de grote ontdekkingsreizigers droomt Ernest Shackleton ervan het bevroren hart van Antarctica over te steken. Een reis over woeste zeeën, via niet in kaart gebrachte bergen en door ijzingwekkende kou.

Maar zijn schip, de Endurance loopt vast in de dodelijke greep van het ijs en Shackletons droom spat uit elkaar. Gestrand in een koude, witte wereld, en duizenden mijlen van huis, maken de mannen zich op voor een wanhopige voettocht over het ijs op zoek naar redding.

Dit is het ware verhaal van Shackleton, zijn bemanning en zijn 69 honden en hun expeditie naar de Zuidpool van 1914-1917.

Vertaald door Annelies Verhulst.

Recensie

Een beeld zegt meer dan duizend woorden, zeggen ze wel eens. William Grill dacht dat blijkbaar ook: hij combineerde het waargebeurde verhaal van expeditieleider Shackleton met enorm veel prenten, waardoor dit boek veel meer is dan een informatieve biografie of een interessant verhaal: het is tevens een kijkboek geworden, dat met prenten het verhaal van een heel bijzondere expeditie vertelt.

Een fysiek boek zegt echter ook meer dan een plaatje! Want dit is een boek dat alleen door zijn vormgeving al de moeite waard is om te bekijken. Dat het een boek is op groot prentenboekformaat kun je nog wel zien aan een handig plaatje met een potlood ernaast, maar dat het ook een prachtig glimmend reliëf op de voorkant heeft, zie je niet in de digitale shop. Dat het boek verrassend licht is en een linnen band heeft, is ook iets wat je pas ervaart als je het boek in handen hebt. Maar de meeste indruk maakt het boek als je het openslaat: honderden kleurige potloodtekeningen, in met name blauw- en geeltinten, maken dat je dit boek meteen wilt gaan lezen en bekijken.

Het verhaal van de expeditie is onwaarschijnlijk avontuurlijk en daardoor boeiend om te lezen. Toch moet je ook weer geen spannende roman verwachten: dit boek leest, ondanks de spannende gebeurtenissen, vooral als een informatief, bijna zakelijk geschreven verslag. Hoewel de schrijver echt wel duidelijk maakt hoe heftig alle ontberingen geweest moeten zijn, zit er weinig emotie in het verhaal. Er wordt wel heel veel verteld, maar er wordt niets uitgediept of gedramatiseerd:

Omdat de conditie van de mannen snel achteruitging en hun ijsschol op drift raakte, maakte Shackelton plannen om in de reddingsboten naar land te varen. Helaas moesten ze de paar overgebleven honden afschieten, want er was niet genoeg voedsel en ruimte aan boord. (blz. 43)

In de tekst zijn enkele woorden dik gedrukt. Dit zijn begrippen die achterin het boek worden uitgelegd in een woordenlijst. Toch zijn dit niet per se moeilijke woorden: kompas, ijsschots of Zuidpool zijn woorden waarvan je kunt verwachten dat kinderen in de bovenbouw ze wel kennen. Of ze echter ook weten wat ‘aan het eind van je Latijn zijn’, ‘op drift raken’, ‘lichamelijke conditie’ of ‘navigator’ betekent…? Makkelijk is de tekst in ieder geval niet.

Gelukkig zijn er dan dus nog de prenten, die het verhaal ook vertellen. Soms paginagroot, soms als een soort stripverhaal, dan weer als leuke illustraties om de tekst heen. Je kunt de bemanning bekijken, de routes die gevaren en gelopen zijn en het verhaal tot leven laten komen bij tekeningen van een woeste zee. En dat is absoluut de moeite waard, want wat een verhaal is dit… Een prachtig voorbeeld van volharding en het durven maken van keuzes. Het verhaal laat zien dat het niet altijd erg is als dingen niet gaan zoals je had gehoopt. Het gaat om de keuzes die je daarbij maakt. Want, zoals in het mooie citaat van Shackleton op de laatste bladzijde staat:

De enige echte mislukking is om helemaal niet op onderzoek uit te gaan.’ (blz. 69)

Lestips

Dit is geen boek om voor te lezen; dat zou voor kinderen echt een beetje te langdradig zijn zonder de mooie prenten erbij. Maar lees het verslag vooral zelf en vertel erover!

In een project over onderzoek & wetenschap, over ontdekkingsreizigers of over de Zuidpool is dit een fantastisch verhaal om te vertellen. En… het is nog maar iets meer dan 100 jaar geleden gebeurd! Hoe anders gaat dat nu (met al onze communicatiemiddelen) – ook daar kun je interessante gesprekken of onderzoeken naar laten uitvoeren.
– Interessante vraag voor je klas: Stel je voor dat Shackleton nu zou leven – hoe zou zijn expeditie er dan uitzien? –

Tip: Er is een informatief boek dat je heel mooi kunt gebruiken voor het ‘plannen’ van zo’n expeditie naar de Zuidpool: in het boek Op ontdekkingsreis – De poolgebieden wordt verteld over de geschiedenis van expedities (Shackleton wordt natuurlijk ook genoemd), maar ook de link gelegd met nu.

Als je vertelt over de expeditie van Shackleton, laat je vanzelfsprekend Voettocht over het ijs zien. Vertel er iets over, laat de prenten zien en kinderen zullen het zeker zelf willen lezen.

Trouwens, ook als je verder geen les geeft over Shackleton of zijn Zuidpoolexpeditie is dit een boek om te promoten in de klas: aanstormende onderzoekers zullen dit verhaal fascinerend vinden, maar ook kinderen die lezen eigenlijk niet zo leuk vinden, zullen geïnteresseerd raken door de vele illustraties in dit boek. Misschien is het taalgebruik voor sommigen iets te moeilijk, maar de prenten lossen dit wel op. Bovendien geldt: als kinderen een boek interessant vinden, doen ze sneller hun best om het te begrijpen. Zo vergroten ze met dit boek wellicht zelfs hun woordenschat! (En ervaren ze dat lezen wél leuk is!)

Lees ook

In de handleiding Werken met non-fictie tijdens de les van Stichting Iedereen Leest staat een interessante werkvorm die je kunt gebruiken bij dit boek: Boekparen maken: de kloof dichten tussen fictie en non-fictie (blz. 10). Juist doordat dit boek zo weinig emotie in het verhaal legt, is het leuk om een ander boek over min of meer hetzelfde onderwerp te promoten, dat dit wel doet:

Zie ook het artikel: Jeugdboekenmaand 2018.

Meer zien & lezen van deze illustrator/auteur?

Fontaine Uitgevers, 2016