Vuur

door Arend van Dam

Verrassende verhalen over vulkanen

In dit boek neemt Arend van Dam je mee op reis langs de mooiste en gevaarlijkste vulkanen van de hele wereld.

Zijn verhaal begint bij de vulkaan Fagradalsfjall. Toen die in 2021 lava begon te spuwen, stonden mensen massaal in de rij om dit natuurgeweld met eigen ogen te bekijken. Zo ook Arend van Dam. Hij reisde af naar IJsland, waar de vulkaan hem helaas aan het lijntje leek te houden door direct in slaap te sukkelen zodra hij voet op IJslandse grond zette.

Hoewel de Fagradalsfjall zijn vuurbommen en asregens niet wilde laten zien, bleef de vulkaan Arend boeien. Hij ging op zoek naar een antwoord op de vraag: hoe gevaarlijk zijn vulkanen? Die vraag haalde herinneringen naar boven aan het stadje Pompeï, dat volledig versteende nadat de Vesuvius uitbarstte. Arend ontdekte oude mythes, zoals die over de Hawaïaanse godin Pele, die in de krater van de Kīlauea zou wonen. En hij ging in gesprek met vulkanoloog Elske, die eigenhandig een seismograaf van LEGO wist te bouwen.

Recensie

In het boek De reis van Syntax Bosselman vertelde Arend van Dam niet alleen over slavernij, maar ook over zijn onderzoek en eigen gedachten over dit ingewikkelde onderwerp. Het is duidelijk dat Van Dam na zijn vele verhalenbundels hiermee een nieuwe weg insloeg, die hem goed beviel. Het boek Vuur is namelijk nóg persoonlijker. Het boek leest als een reisverslag (dat verklaart het logboek-achtige omslag!), dat begint met een vlucht naar IJsland, samen met zijn vrouw Trudy.

Eindelijk is het zover. We zijn geland. We hebben een auto gehuurd. Daarin zijn we naar Reykjavik gereden, waar we onze intrek hebben genomen in een prachtig, modern hotel.
‘Welkom,’ zegt de man achter de balie. ‘U bent onze allereerste gasten. We zijn vandaag voor het eerst open.’ (blz. 18)

Je vraagt je misschien af waarom het voor kinderen leuk kan zijn om te lezen over de reiservaringen van een schrijver die hun opa had kunnen zijn, maar Arend van Dam heeft een kinderlijke nieuwsgierigheid die enorm aanstekelijk werkt. Hij vertelt open over zijn onwetendheid, waardoor kinderen zich waarschijnlijk eenvoudig met hem kunnen identificeren. Zijn enthousiasme om IJsland en zijn vulkanen te ontdekken is heerlijk om te lezen. Arend beschrijft niet alleen wat hij ziet, maar trakteert de lezer continu op allerlei weetjes – over het land, over zijn inspiratiebron Jules Verne, maar natuurlijk vooral over vulkanen.

Ik laat me afzakken tot ik de gestolde lava kan aanraken. Het is warm. De tentakel van het monster stinkt en sist nog na. Het geluid dat klinkt als knakken wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het afkoelen van de lava. Wat eerst roodgloeiend en vloeibaar was, wordt nu hard en begint af te brokkelen.
Trudy is opgetogen. Ze blijft maar uitroepen hoe mooi ze het vindt. ‘Wat een natuurgeweld! Moet je toch eens kijken, echt ongelooflijk!’
Ik ben vooral teleurgesteld. Ben ik hiervoor naar IJsland gekomen?
(blz. 29/30)

Arend van Dam heeft pech: de vulkaan die hij hoopte te zien uitbarsten, is er net mee gestopt. Daarom rijdt hij maar naar andere (slapende) vulkanen op IJsland, bezoekt een museum, leest over tektonische platen en hij belt met Elske de Zeeuw-van Dalfen, een ‘buitengewoon deskundige vulkanoloog’. Hij vertelt op smakelijke wijze over al zijn ervaringen én haalt herinneringen op aan eerdere reizen naar andere vulkanen: de Vesuvius, de Etna en vulkanen in Nieuw-Zeeland.

In de inhoudsopgave zie je nog veel meer bekende vulkanen voorbijkomen: de Krakatau, Mount Saint Helens, Fuji, de Kilimanjaro… Tussendoor lees je enkele mythische verhalen over deze vulkanen. De 59 korte hoofdstukken lopen heel mooi in elkaar over. Zo vertelt Van Dam over de vrij recente uitbarsting op La Palma, waarna hij uitlegt dat dit eiland op een hotspot ligt, net als Hawaï. En zo kom je vanzelf bij een hoofdstuk over Pele, de Hawaïaanse godin van het vuur, waarna je weer leest over de verschillende lavasoorten met de Hawaïaanse namen pahoehoe en a’a.

De informatie wordt aangevuld met enkele zwart-wit foto’s en kaarten. Op de schutbladen zie je de hele wereldkaart, met daarop alle vulkanen die in het boek besproken worden. Wat een fantastische ontdekkingsreis maak je met dit boek! En door al die persoonlijke ervaringen, is dat – zelfs als je al heel veel over vulkanen weet – heerlijk om te lezen.

Lestips

Al lezende doe je in dit boek ontzettend veel informatie op over vulkanen. De korte hoofdstukken kun je door de overzichtelijke hoofdstukindeling ook prima gebruiken om voor te lezen in de klas als je het hebt over een specifiek onderwerp, zoals Pompeï, de Ring van Vuur of zelfs het Monster van Frankenstein (zoek zelf maar op wat dát hier nou weer mee te maken heeft!).

Het verhalende karakter zorgt er wel voor dat het boek lastiger te gebruiken is als je snel specifieke informatie wilt opzoeken. Daarvoor kun je misschien weer beter een ‘klassiek’ informatief boek gebruiken, zoals Vulkanen. Al waarschuwt vulkanoloog Elske dat bepaalde tekeningen daarin misschien wel weer achterhaald zijn:

dat idee van magmapluimen en magmakamers hebben we al een beetje verlaten.
(…)
‘Dus al die mooie tekeningen in mijn handboek klopen niet?’ vraag ik verbaasd.
‘Nee, waarschijnlijk niet,’ zegt Elske lachend. (blz. 62)

Wat verder een mooie aanvulling op dit boek kan zijn, is het boek Hotspot! waarin je prachtige kleurenfoto’s kunt bewonderen van verschillende vulkanen. Je leest in dit boek vooral veel informatie over de actieve vulkanen op Hawaï.

Van Holkema & Warendorf, 2022